Sary an'i Arzu Geybullayeva

Tao amin'ny Abzas Media ity tatitra natao ho an'ny maso ity no navoaka voalohany. Dika iray nokiraina no averina avoaka etoana araka ny fifanarahana iray hifampizara votoaty .

Marneuli, faritra iray any Zeorzia, no fonenan'ny foko Azerbaijaney sy Armeniàna — olom-pirenena Zeorziana avokoa izy rehetra – manerana ny ankabeazan'ireo tanàna misy azy ireo mifanila, iarahann-dry zareo miaina amin'ireo Zeorziana. Rehefaf nifandimby ny taona, nanjary ohatra mahafinaritra indrindra amin'ny fiaraha-miaina am-pilaminana ilay faritra sy ireo tanàna miara-monina aminy.

Nandeha tany Marneuli ny Abzas Media mba hitafa amin'ireo mponina Zeorziàna, Azerbaijaney sy Armeniàna izay nizara ny tantaran'ny fomba fiarahan-dry zareo miaina. Ny zava-dehibe, hoy ireo mponina, dia ny fifanajàna sy ny fitenin'ny fifankahazoana. Ny tsara indrindra dia eo ambony latabatra miaraka amin'ireo sakafo mafilotra avy eo an-toerana.

Nandritra ny fitsidihana dia nilaza ny mponina izay niresaka tamin'ny Abzas Media fa tsy misy mihitsy olona eto ka hanontany hoe avy aiza ianao.

“Miara-mandeha mariazy izahay ary miara-manatrika fandevenana. Miara-misotro sy miara-misakafo izahay”, hoy ny fanazavan'i Razhden Jujunashvili, mponina Zeorziana iray, tao anaty tafatafa niarahana tamin'ny Abzas Media.

Mponina Zeorziana iray hafa, Rezo Kupatazde, miresaka tsara ihany koa amin'ny fiteny Azerbajaney, no niteny tamin'ny Abzas Media fa miara-miaina tsara sady mifanaja ireo vondrom-piarahamonina telo.

Tsy mahazatra izany any amin'ny faritra iray nanatri-maso fifandonana ara-poko sy fifandirana ara-kolontsaina nandritra ny am-polo taonany maro.

Ny faritr'i Nagorno-Karabakh dia teo ambany fifehezan'ny mponina avy amin'ny foko Armeniana amin'ny maha Fanjakana nanambaraa samirery ny ffahaleovantenany azy hatramin'ny nisian'ny ady tamin'ny fiandohan'ny taona 1990, izay nifarana tamin'ny fampitsaharana ady sy ny fandresena ara-tafika Armeniana tamin'ny taona 1994. Ny ampitson'ny ady voalohany, nitsangana ny Repoblika ‘de facto’ iray vaovao an'i Nagorno-Karabakh, tsy neken'ny teo amin'ny sehatra iraisam-pirenena. Faritra fito mifanila no nobodoin‘ireo tafika Armeniana.

Nitoetra foana ny disadisa nandritra ireo taompolo taty aoriana. Tamin'ny 2020, niatrika ady faharoa i Armenia sy Azerbaijana izay naharitra 44 andro. Nanova ny satan'ilay faritra ity ady ity. Nahazo indray ny fifehezana ny ankamaroan'ireo faritra fito voababo teo aloha i Azerbaijana ary nambabo ny ampahatelon‘i Karabakh mihitsy.

Tsy nampitsahatra ny disadisa sy ny fifandirana ity ady ity. Nandritra ny telo taona manaraka, nitohy tsy nitsahatra ny fifampiangàna ho tsy manaja ny fampitsaharana ady. Tahaka izany koa ny fitteny feno fihanatsiana teo amin'ny fitondram-panjakana sy teny an-toerana, ka nampihena ny mety ho fanantenana hisian'ny fandriampahalemana.

Tamin'ny 19 Septambra 2023, nanao fanafihana ara-miaramila i Azerbaijana tany amin'ny faritra Nagorno-Karabakh nifandirana taloha. Naharitra 24 ora ny fanafihana ary niafara tamin'ny filavoana lefon‘ny governemantan'ny renivohi-panjakana Stepanakert/Khankendi, nanaiky ny fifanarahana fampitsaharana nofaritan'i Azerbaijana sy Rosia tamin'ny 20 Septambra. Tamin'ny 28 Septambra, nilaza ny faharavany hatramin'ny taona 2024 ny governemantan'i Nagorno-Karabakh. Foko Armeniana maherin'ny 100 000 no nandositra ny faritra hatramin'ny 20 Septambra. Nandritra izany ihany, ny Parlemanta Eoropeana dia nandray fanapahan-kevitra tamin'ny 5 Oktobra, niampanga ilay “fanafihana miaramila tsy ara-drariny” ary nanamarika fa “nisy fanitsakitsahana ny lalàna iraisam-pirenena sy ny zon'olombelona tamin'ilay fanafihana”.

“Ny tanjaka, fa tsy ny diplomasia, no nanapa-kevitra momba ny fizotr'ity fifandirana ity hatramin'ny nipoahany voalohany”, hoy i Tom de Waal nanoratra, mpikaroka lehibe any Karnezia Eoropa, mpandinika hatry ny ela ny tao amin'ilay faritra sady mpanoratra ny boky “Ilay Zaridaina Mainty: Armenia sy Azerbaijana amin'ny alalan'ny fandriampahalemana sy ny ady” ao anatin'ny famakafakany ireo  fifandonana vao haingana.

Ny toerana tahaka an'i Marneuli dia ahitana taratra fa azo atao any ivelan'ny faritra fifandirana ny fitantarana ny fandriampahalemana.

Rehefa tafaverina an-tanàna, Misha Aslikyan, foko Armeniana avy any Marneuli, dia miresaka ny maha-zava-dehibe ny fitadiavana fiteny iraisana. Mahay tsara ny fiteny azerbaijaney izy, ary koa ny fiteny Rosiana sy Zeorziana.

Tao anaty tafatafa iray niarahana tamin'ny Abzas Media, nahatsiaro ny ampahany iray nandritra ny ady faharoa tany Karabakh i Misha izay nitondràny tamin'ny fiara ireo lehilahy telo avy amin'ny foko Azerbaijaney avy any Bolnisi, tanàna iray hafa ao Zeorzia. “Efa alina loatra tamin'izay ary tsy nisy fiara ka navotako zareo. Nanomboka niresaka izahay. Niresaka ny ady [faharoa ttaao Karabakh] izy ireo. Nilaza izy ireo fa nanana fifandraisana tsara kokoa tamin'ny Zeorziana [ny Azerbaijaney] [nihevitra izy ireo fa Zeorziana i Misha]. Avy eo, tamin'ny farany, rehefa nametraka azy ireo aho dia nolazaiko azy ireo fa Armeniana aho. Naneno ny findaiko ka namaly tamin'ny teny armeniana aho. Taitra be izy ireo. Avy eo, rehefa nivoaka ny fiarako dia niala tsiny.

Maniry i Misha ny hahita fiteny fifankahazoana mitovy eo amin'ireo firenena Armenia sy Azerbaijana :

Tsy misy na tany roa santimetatra aza, tsy misy fanambaràna politika, tsy misy ideôlôjia mahavidy ny ain'olombelona. Saingy indrisy, heverin'ny fiarahamonina misy antsika ho tahaka ny entam-barotra mora vidy ny ain'olombelona. Mpiandany mandrakariva amin'ny fandriampahalemana aho ary mino fa na inona na inona olana mety atrehin'ny olona iray dia azo vahana eo ambony latabatra foana izany.

Hatreto aloha, mbola lavitra ny fanirian'i Misha. Tamin'ny 4 Oktobra, nofoanan‘ny Filoham-pirenen'i Azerbaijana, Ilham Aliyev, ny fitsidihany an'i Granada, izay tokony nihaonany tamin'ny mpifanandrina aminy, ny Praiminisitra Armeniana Nikol Pashinyan, tao amin'ny fihaonambe European Political Community (EPC). Ho solon'izay, raha niresaka tamin'ireo solontena tamin'ny fihaonambe ny filohan'ny Filankevitra Eoropeana Charles Michel dia nanasa an'ireo mpitarika izy mba hihaona any Bruxelles amin'ny faran'ny volana Oktobra 2023. Etsy andaniny, nanosoka hevitra ny handraisany ireo mpitarika ny firenena roa tonta ao Tbilissi ny Praiminisitra Zeorziana Irakli Garibashvili ho solon'izany. Ho hita eo raha toa hisy fiantraikany ihany koa amin'ny fitenin'ny fifankahazoana eo amin'ireo mpitarika ny firenena roa tonta i Zeorzia, izay iarahan'ireo foko Azerbaijaney sy Armeniana miaina amim-pilaminana nandritra ny am-polo taonany maro.