Fanamarihana: ny Puliima Indigenous Languages + Technology Conference dia atao ny 21-25 Aogositra 2023 ao an-tananan'i Darwin, Aostralia. Mahafaly ny Rising Voices ny maha-mpiaramiasa azy manohana io hetsika io izay ifamotaonan'ireo solontena mihoatra ny 900 avy amin'ny faritra rehetra. Mandritra ny herinandro, izahay dia hanolotra ireo mpandray anjara samihafa izay mampiditra ny teknôlôjia sy ny media nomerika ho ao anatin'ny asa ataony ho an'ny fiteny.

Mipetraka any amin'ireo tanàna ao Jabiru, Gunbalanya sy Darwin any amin'ireo Faritany ao Avaratr'i Aostralia, nifanome tànana ny Bininj Kunwok Regional Language Centre (BKRLC) sy ny Cultural Research Office (CRO) ary ny Djómi Museum ao Maningrida mba hanohana ireo  fiteny Bininj Kunwok. Fitambarana fiteny enina ao an-toerana no mandrafitra ireny fiteny ireny manerana ny Tanin'i Arnhem, isan'ireny ireo fiteny ifampiresahana ao amin'ilay valanjavaboaharim-pirenena ao Kakadu. Ao anatin'ny faribolana antrôpôlôjika, i Bininj Kunwok dia fantatra indrindra amin'ny iray amin'ireo fiteny ao aminy, antsoina manokana hoe Kunwinjku (nosoratana fahiny hoe  ‘Gunwinggu’ talohan'ny nametrahana ny fitsipi-panoratana manaraka fenitra sy azo ampiharina).

Fototry ny asan-dry zareo ny fifamatorana amin'ny tany, ary nambaran'ny talen'ny Ivontoerana ho any Fiteny ao amin-dry zareo, Ngalwakadj Jill Nganjmirra, fa hoe:

Kunred dja Kunwok. Manbu kunred kabeneraworren kunwok, bu kabenedjarrkyo kore kubolkwern rowk. Wanjh karrinahna kunred dja kunwok kadberre. Yuwn bu karriwarrewon kunred dja kunwok, makka wanjh ngad kadberre.

Firenena sy fiteny. Miara-miaina hatrany ny firenena sy ny fiteny, na aiza na aiza. Ary isika tsy maintsy mikarakara ny firenentsika sy ny fitenintsika. Tsy azontsika asaritaka ny firenentsika sy ny fitenintsika — antsika ireny.

Ny sasany amin'ireo asa mifandraika amin'ny nomerika tanterahan'ilay Ivontoerana dia ahitàna ny famoronana rakibolana an-tserasera toy ny Njamed, rakibolana an-tserasera ho an'ny fiteny Bininj Kunwok sy ny rakibolana an-tserasera Gijingarliya Wengga, Burarra ary Gun-nartpa. Ny fahitàna an'ilay Ivontoerana ao amin'ny Youtube dia afaka hita ao amin'ny fantsona antsoina hoe “Karriyolyolme,” izay manasongadina ireo hira sy  tantara nentindrazana  eo an-toerana, indrindra fa ireo notantarain'ny zokiolona, ny tantara avy amin'ireo artista ao an-toerana manazava ny teknika ampiasain-dry zareo sy ny dikan'ny asa ataony, hatramin'ny torohay tena ilaina ara-kolontsaina sy momba ny fiteny izay nanampy ireo mponina niarovany tena nandritra ny valanaretina COVID-19.

Tao anatin'ity antsafa tamin'ny imailaka nifanaovany tamin'ny Rising Voices ity, Margaret Carew, mpahay momba ny fiteny no sady mpiaramiasa amin'ilay Ivontoerana no mizara topimaso vitsivitsy momba ny fotoam-pivoriana Puliima natrehany nitondra ny lohateny hoe, “Bininj Kunwok – kunwok dja mankarre kadberre (Bininj Kunwok – fitenintsika, kolontsaintsika)” natolotr'i Jill Nganjmirra, Jeanette Burrunali, Seraine Namundja, niaraka tamin'ny tarika avy amin'ny BKRLC (Bininj Kunwok Regional Language Centre), sy ny traikefa manontolon'ny Puliima.

Rising  Voices (RV): Azonao zaraina fohifohy ve ny tena tanjona ifantohan'ny famelabelarana nataonao tao amin'ny kaonferansa  Puliima?

Margaret Carew (MC): Ny tanjonay voalohany tamin'ilay famelabelarana dia ny hampiseho ny asa atao ao amin'ny faritra misy anay, amin'ny fiteny, momba ny firenena. Misy marobe ireo vondrona avy any andrefana sy afovoan'ny Tanin'i Arnhem no miteny tenim-paritra sy fiteny isankarazany. Ho asehonay amin'ny olona fa miasa mafy izahay mandrakitra feo an'ireo zokiolona, mampianatra ny ankizy momba ny firenenay, mampianatra momba ny fiteny an'ireo balanda (olona tsy vazimba teratany)  ary miasa manorina fifanajàna sy fifankahalalàna eo amina kolontsaina samihafa. Asehonay ireo fomba rehetra ampiasànay ny teknôlôjia sy ny fampiasàna ireo loharano mba ho aingampanahy sy hisarihana ny taranakay. Tianay ry zareo hahafantatra hoe manandanja ho an'ny hoavin-dry zareo ny fitenin-dry zareo sy ny kolontsainy.

RV: Inona no antenainao horaisina / hianaran'ny mpihaino rehefa avy manatrika ilay famelabelaranao?

MC: Hahita anay mijoro anaty tanjaka ry zareo ary hirehareha sy hahafantatra fa hatanjaka ireo fiteninay mankany amin'ny hoavy.

Samy tena ireharehan'i Seraine Namundja sy Jill Nganjmirra ny tantaran-dry zareo mitondra ny lohateny hoe Ngalkunbirryayme Yawkyawk (Fanahin-Jazavavindrano). Vao haingana izy io no natonta tao anatin'ny boky NT Mob Sharing Stories. Hisy fotoana hamakiana io boky io ny Zoma ao amin'ilay kaonferansa. Derek Carter avy amin'ny CRO ( Cultural Research Office) ao Maningrida no hampiseho ny sarimihetsika iray momba ny firenena niavian'ny fokony Balkarranga, ireo tantara sy hira avy any Ana-jola.

RV: Inona no tena andrandrainao fatratra avy amin'ny kaonferansa Puliima?

MC: Samy tsindrian-daona daholo izahay rehetra hizara ny fahalalànay sy ny kolontsainay miaraka amin'ireo mpikambana avy amin'ireo Firenena Voalohany manerana an'i Aostralia. Mbola ivontoerana tanora amin'ny resaka fiteny izahay ary maniry ny hametraka rohy misimisy kokoa sy handray anjara amin'ny fifanakalozan-dresaka izay hanamafy ny fanohanana ireo fiteny ao amin'ny firenenay.