‘Ilay sampan-kazon'ny fahafahana,’ Saïdou Dicko, 2018. Saripika nolokoina. 80 x 120 cm/31 x 47 in. Fanomezan'ny Artco Gallery sy ilay artista

Rehefa mandeha mitetitety ao anatin'ny sehatry ny zavakanton'ny vanimpotoana maoderina, dia mifanena amin'ny talenta miavak'i Saïdou Dicko — mpanakanto iray mitsinjo lavitra izay tsy sahirana mampitambatra ny harena ara-kolontsaina avy ao amin'ny fireneny, Borkina Faso, amin'ny fahatsapàna artistika entin'ny vaninandro maoderina. Avy amin'ireo taza-maso kanto ao Déou any andrefan'i Borkina Faso, babon'i Dicko amin'ny alàlan'ny asany mahatalanjona ny olona erantany.

Naka ny aingampanahiny avy amin'ireo taona voalohany naha-mpiandry ondry azy, ny fahombiazana artistika ananan'i Dicko dia mivelatra eo ambonin'ny lafiky ny faratazan'i Sahel. Ankehitriny, ireo hosodokony, ny saripika sy ireo sary dia manainga embona lalina, manasa ireo mijery mba hanao fitetezana anaty mamakivaky ny fahatsiarovana sarobidy amin-dry zareo.

Michaëla Hadji-Minaglou, tsy miankina mpitahiry zavakanto sady mpitantana ny trano fampirantiana sary AFIKARIS ao Parisy , izay vao haingana no nanolotra ireo sanganasa revôlisiôneran'i Dicko nandritra ilay Foara 1-54 Afrikàna ho an'ny Zavakanton'ny vaninandro maoderina tao New York, dia tena nihetsi-po tanteraka tamin'ny antso ho an'ny rehetra entin'ny asan'i Dicko, ary manamarina ny fahaizany mandingana ny sisintany ara-kolontsaina.

“Miteny amin'ny olona rehetra ilay izy ary miantso hafaliana sy fandriampahalemana,” hoy i Hadji-Minaglou, izay mifantoka amin'ny sehatry ny zavakanto afrikàna miaraka amin'ny finiavany handrodana ireo fitsaratsaram-poana ary hampita ny hafatr'ireo artista. “Zendana hatrany aho amin'ny fomba fandraisan'ny olona ny pôezian'ny saripika nolokoina sy ny hosodokon'i Dicko. Mampahatsiahy ireo fanehoam-pitiavana sy fahatsiarovana avy amin'ny fahazazàna izy ireny.”

Toherin'ny fomba fanao artistikan'i Dicko ny fanatsitokotokoana, afangarony mora foana ireo fitarihana nentindrazana avy any Afrika Andrefana sy ny voambolana ara-javakanton'ny vaninandro maoderina. Ny vokatra azo dia ny fiteny hita maso izay mandrisika bebe kokoa ny fifanakalozan-dresaka ary manohitra ireo fomba fihevitra efa mipetraka mialoha. 

‘Fanodinana indray ny kitapon'ny printsesa Dior Bag ACT2 T Opéra an'i Sydney,’ Saïdou Dicko, 2023. Saripika nolokoina. Tokamiavaka. 90 x120 cm/35 x 47 in. Fanomezana avy amin'ilay mpankanto sy ny AFIKARIS.

Ireo sanganasan'i Saïdou Dicko dia efa naranty tany amin'ireo sampan-draharaha manana ny lazany, tahàka ny Paris Photo, Institut des Cultures d'Islam, AIPAD (Association of International Photography Art Dealers), sy ny  Dakar Biennial. 

Nitombo tao Borkina Faso tamin'ny fanaovana raharahana mpiandry ondry, ny fifandimbiasan'ny hazavana sy aloka tany amin'ireo toerana tao Sahel no aingampanahy nanosika an'i Dicko. Io fahalinany tamin'ny aloka io no nitarika azy, taty aoriana, hampiditra azy ireny any anatin'ny sanganasany. Amin'ny alàlan'ny fandrakofana loko mainty ny hoditr'ireo sary ataony, avadik'i Dicko ho aloka manintona izy ireny, manasa ny mpijery hampiasa ny sainy no sady manome fomba fijery vaovao momba ny traikefan'ny olona erantany.

Tao anaty antsafa iray niarahana tamin'ny Global Voices, tamin'ny fo madio no nizaràn'i  Dicko ireo heviny momba ny dingam-pamoronany, ny fisintsainany momba ny fisintonan'ny zavakantony ny sain'izao tontolo izao, ary niresahany momba ireo hafatra lalina voizin'ireo sanganasany. 

Tsonga avy avy amin'ilay antsafa: 

Saidou Dicko, May 2022. Saripika London. Tam-pitiavana natolotry ny AFIKARIS Gallery.

Omid Memarian (OM): Avy amin'ireo saripikanao, fantatray fa mahaliana anao ny aloka. Ireo andiany 2018 nataonao, “The Shadowed People,” (Ireo tratry ny aloka) dia nifototra amin'ny fifanakalozandresaka nifanaovana tamina olona iray lasa ho iray amin'ireo mpilalao fototra mibahan-toerana ao anatin'ny sanganasanao. Inona no fifandraisanao amin'ny aloka ary ahoana no niforonany sy nivelarany tao aminao sy ny sanganasanao? 

Saïdou Dicko (SD): Ny aingampanahiko voalohany indrindra dia ny aloka. Ny aloka no nampifoha tato anatiko ny hetaheta hanao zavakanto tamin'ny alàlan'ny fikatsahana hamadika azy ho sary hita maso. Ny sanganasako koa dia manome voninahitra ny loharano nipoirako sy ny fahazazàko. Tena loharanon'aingampanahy manandanja ho ahy ireo. Ao anatin'ny sanganasako, mizara fahatsiarovana mahafinaritra aho, fony aho mbola tanora mpiandry ondry. Amin'ny alàlan'ny asako, zaraiko ireo fihetsehampo tsapako eny amin'ireny tontolo ireny, hatramin'ireo tsikaritra sy fotoana nampitolagaga niainako tany. Noho ireny antony ireny ihany koa no anomezako voninahitra ny fahatsorana (fahalalahan-tànan’) io tany io, io natiora io, ary ireny tontolo manodidina ireny: mahantra be saingy tena malala-tànana. Manandanja ho ahy ny mizara ny hakanton'ireny toerana ireny. Ny sanganasako dia fifangaroan'ireny zavatra rehetra ireny.

Tiako ny aloka satria tsy mba miandany na amin'iza na amin'iza. Fahazazàko ny aloka. Ny aloka no nitantana ny taokantoko. Tiako ilay lafiny nofinofy amin'ny aloka.

‘Les chaussures jaunes,’ (ireo kiraro mavo) Saïdou Dicko, 2022. Lokorano teo ambony taratasy. 30×40 cm/12 x 16 in. Tam-pitiavana avy amin'ilay artista.

OM: Hita any anatin'ireo sanganasa maro nataonao ny ankizy, na ry zareo no mpilalao fototra. Avy aiza no nipoiran'izay? Ary ahoana ny fifandraisany amin'ny zotranao tamin'ny fanomezana endrika hita maso na ara-tsaina?

SD: Zaza miadana aho, araka izany dia andramako ny mizara io hafaliana sy hatsaràna manodidina antsika io, indraindray miaraka amina lohahevitra somary saro-takarina arahana hanihany kely. Ny fijeriko dia toy ny an'ny zaza iray faly. Izany no antony mahatonga ny ankizy hitàna anjara toerana be ao anatin'ny asako, satria ny ankizy no fitaratry ny hoavy, ny hafaliana, ny tsy fanahiana na inona na inona, ny fitia te-hahafanta-javatra, ny fizaràna…Ankizy = ny lasa, ny anio, ny ampitso.

OM: Oviana ianao no nanomboka naka sary sy, taorian'izay, nanao hosodoko? Ahoana no nahalasa artista anao, ary inona no nanosika  anao hanohy io làlana io eo amin'ny fiainana? 

SD: Mpiandry ondry aho fony mbola zaza. Teo ampahitàna ny aloky ny biby fiompiko manao kisarisary teo amin'ny tany no tonga tamiko ny aingampanahy ho lasa artista. Nahavariana azy izy ireny. Tahaka izany no nanombohako nanao hosodoko, namerina namokatra azy ireny amin'izay fitaovana rehetra hitako. 

Tsy mandray ny tenako ho mpakasary raha izaho tenako, fa artista mampiasa ny fitaovana fakàna sary. Tany amin'ny 2006 tany aho no nanomboka naka sary ho toy ny fanao artistika. Tamin'ny voalohany, ny alok'ireo maodeliko ihany no nopihako ho sary. Tiako ny lafy maha-nofinofy, maha-ankizy ny aloka. Pihako ireo aloka miantefa eny amin'ny rindrina sy ny gorodona, miankina amin'izay lafika any ambadikany. Tamina fotoana iray, tsapako ho nahatratra ny fetra aho satria tsy ny rindrina rehetra no mahazo masoandro. Misy ireo lafika tiako, saingy tsy tongan'ny aloka. Ny dingana lojika manaraka tao anatin'ny sanganasako dia izaho nanomboka naka sary ny olona. Tamin'izany, hoy aho niteny irery: maninona moa raha avadiko ho aloka ry zareo? Araka izany, natomboko ny fandokoana ireo vatana mba hamadihana azy ireny ho lasa aloka. Tamin'ny 2009 izay, ary io andiany io no naranty voalohany tamin'ny 2017.

Ny zavakanto no manasongadina ny poezia miafina any anatin'ireo fotoana izay heverina indrindra ho tsy dia misy dikany. Amin'ny maha-artista, avadiko ho hita maso io poezia io mba tsy hiala amintsika mandrakizay. Mitondra fanantenana ny zavakanto.

‘Comfortable In Business Class In Qatar Airways,’ (Mahazo aina ao anatin'ny Toerana natao ho an'ny mpandraharaha, sidina Qatar Airways’,  Saidou Dicko, 2021. Saripika nolokoina 90×120 cm/35 x 47 in. Tam-pitiavana avy amin'ny AFIKARIS Gallery sy ilay mpanakanto.

OM: Avy amin'ireo andiany 2014 nataonao, THE SHADOW THIEF, mankany amin'ny andiany 2018, THE SHADOWED PEOPLE, tsikaritray ny  fikisahana miala avy amin'ny fanehoana ny zavamisy mankany amin'ny tontolo iray ho an'ny maso kokoa sy tsy takatry ny saina. Filonana artistika toy ny inona no ao ambadik'io fikisahana io, raha nisy?

SD: Ho ahy, ny “The Shadowed People 2017” dia fitohizan'ilay andiany “Le voleur d'ombres 2006,” izy tsy nanapihako afa-tsy aloka, ary ankehitriny aho maka sary ireo mpilalao izay ovaiko ho aloka, amin'ny fametahana loko mainty eny amin'ny vatan'izy ireny.

OM: Ahoana no anahapahanao hevitra hoe fitaovana manokana toy itsy no ho ampiasaina — saripika, lahatsary, hosodoko, na zavatra miorina?

SD: Tonga ho azy ilay izy. Tany am-boalohany, nanao sarina aloka aho, ary nihevitra hoe, maninona raha alaina sary ireny? Taorian'ny saripika, nanao lahatsary aho. Avy eo natsofoko ny lahatsary ho ao anatina zavatra miorina.

‘VIP MEETING TMR R SOLEIL,’ 2022. Saripika nolokoina. 90x120cm/35 x 47 in. Andiany: Saripika nolokoina. Tam-pitiavana avy amin'ny AFIKARIS Gallery sy ilay mpanakanto.

OM: Hatraiza no fanarahanao ny asan'ireo afrikàna artista hafa? 

SD: Tena akaiky an'ireo artista hafa avy ao amin'ny tanibe aho. Manaraka ny asan-dry zareo ao amin'ny tambajotra sôsialy ary manatrika ny fampiratiana ataony rehefa afaka. Mazàna izahay no miresaka momba ny asanay. Amin'ny maha-artista, tena zava-dehibe ny mifanohana amin'ny alàlan'ny fanomezana torohevitra sy fanamorana ny fihaonana ao anatin'ny tambajotranay. Ny vondrona “Rendez-vous d'artistes” dia niarahako nanorina tamina artista hafa. Ny tanjon'io vondrona io dia ny hamorona fihaonana sy fifanakalozana eo amin'ny samy artista mipetraka ao Parisy. Ampahany amin'io, isambolana izahay dia mikarakara hetsika. Hirika iray io ho anay mba hivondronana sy hiresahana ireo vaovao farany momba ny zavakanto. 

OM: Ahoana no hevitrao momba ny foara fanao isantaona toy ny 1-54 Contemporary African Art Fair? 

SD: Ny foara toy ny 1-54 dia tena mandray anjara be amin'ny fampandrosoana ny sehatra afrikàna no sady mametraka ho eny amin'ny lohalaharana ny fahamaroana artistika misy amin'ny samy artista ao amin'ny tanibe. Manao asa goavana ny ekipan'ny 1-54, ary mampita tsara mihitsy momba ny hetsika ry zareo.

‘Mahazo aina ao amin'ny kilasy ho an'ny mpandraharaha’ Ouaga Paris 2021, Saidou Dicko, 2021. Taokanto vita amin'ny plastika momba ny fanenomana landihazo araka ny fombandrazana, vita ao Burkina Faso 73 x 100 cm/28 x 40 in. Tam-pitiavana avy amin'ny  AFIKARIS Gallery sy ilay artista

OM: Nisy fahalinana be tamin'ny zavakanto afrikàna tato anatin'ny folo taona farany. Nisy ireo artista goavana nipoitra ary manohy mamiratra eo amin'ny sehatra iraisampirenena. Hatraiza no fiantraikan'io fahalinana io, na teo amin'ny tsena, na teo amin'ny asa ataonao?

SD: Ravoravo aho mahita ireo artista avy ao amin'ny tanibe sy ny any am-pielezana mamiratra eo amin'ny sehatra iraisampirenena satria mendrika izany ny tanjaky ny asan-dry zareo. Feno olona manana talenta tsy manan-tsahala ao amin'ny tanibe, ary feo mitondra hafatra mavesa-danja. Mahafinaritra ny mahita an-dry zareo ekena eo amin'ny sehatra iraisampirenena. Tsy tiako hisy fiantraikany amin'ny asako izany, fa mba hisian'ny fahitàna misimisy kokoa ho ahy sy ireo artista namako.

Isaorana i Yasmine Mechbal avy amin'ny Loft Gallery ao Casablanca sy i  Michaëla Hadji-Minaglou (AFIKARIS Gallery) tamin'ny nanomezana ny fidirana sy ny fandikàna avy amin'ny frantsay ho amin'ny anglisy.