Pikantsary avy amin'y fantsona YouTube an'i Julien Miquel.
Tsy voatery hitovy daholo ny dikanteny frantsay ifampiresahana manerana ny lafivalon'izao tontolo izao. Ato anatin'ny fizaràna “An'ny voambolana ny fitenenana”, asongadinay ireo voambolana na fomba fiteny miavaka ho an'ny faritra iray, firenena iray, na vondrom-piarahamonina iray, nefa koa ireo tsy afaka adika ka tazonina ho amin'ny fiteny frantsay ihany na adika amin'ny ampahany, ary farany dia ireo voambolana frantsay mitsofoka any anatin'ireo fiteny hafa tsy nasiana fandikàna sy matetika maka dika vaovao mihitsy. Ny fizaràna voalohany dia hitanareo ato.
Androany, ireto lohahevitra telo ireto no nosafidianay:
Kiffer: ity voambolana ity dia fampiasan'ireo tanora miteny frantsay ao Frantsa ary midika hoe “tia” olona na zavatra iray. Avy amin'ny teny arabo ary milaza ny hoe “kif” (كَيْفٌ), izay midika hoe “haschich”.
Izao zanaka ampielezan'ny avy ao Maghreb no nitondra azy io tany Frantsa, saingy lasa mahazatra eny anivon'ny vondrom-piarahamonina rehetra. Fa amin'ny lafiny iray dia tsy mandeha afa-tsy amina zotra tokana izy io: ao Maghreb, tsy dia fampiasa firy ny matoanteny “kiffer” rehefa miteny frantsay.
Mifamatotra amina kolontsaina iray tanora, io fomba fiteny io dia ampiasaina any anaty gadona ‘rap’, toy ny hita amin'ity hiran'ilay mpihira, Axis, ity “Avoue que tu kiffes” (Ekeo fa tia ianao), izay miresaka ireo andian-taona 90:
Je ne sais quoi: ny fampiasàna azy ao anaty fomba fiteny anglisy eto no resaka, satria zara raha hita izy eny anatin'ny frantsay ankehitriny. Efa tany amin'ny 1656 io fomba fiteny io no fantatra tao Angletera ary milaza toetra miabo / tsara iray, saingy tsy afaka takarina. Tsy maintsy fantarina fa rehefa mampiasa io fomba fiteny io amin'ny anglisy, dia toy ny mahatsapa fanambonian-tena ianao, na miseho ho mahay miteny frantsay tsy miambakavàka. Nomarihan'ilay mpikaroka, Richard Scholar, tao anatin'ny voka-pikarohany fa io fomba fiteny io, na tany amin'ny taonjato faha-fito aza, dia efa “narantirantin'ireo olon'ny ara-panahy ho toy ny lamaodin'ny fiteny”.
Matetika no heverina ho toy ny fahamboniana ara-kolontsaina ny fahaizana miteny fiteny marobe, toy izany no misy ao anatin'ny Fanjakana Mitambatra nanomboka tany amin'ny taonjato faha-11: mitàna toerana iray manokana amin'izany ny frantsay, taorian'ny fananiham-bohitry ny Nôrmandy, satria nandritra ny taonjato maro, ny saranga ambony dia nàka ny nôrmandy tranainy sy ny frantsay tranainy, raha ny ambiny sisa tamin'ny vahoaka kosa nampiasa ireo fitenim-paritra alemàna na selta. Taty aoriana, mbola nitohy nampiasaina tany anaty sehatra maro ny “anglô-nôrmandy”, toy ny lalàna na ny fitsaboana, ka avy amin'izany, ohatra, ireo fomba fiteny anaty lalàna manao hoe “bailiff” sy ‘Attorney” amin'ny fiteny anglisy.
Ankehitriny, afaka ampiasaina io fomba fiteny io hanesoana ny ‘bourgeoisie’ sy ny fiheverantenany ho zavatra. Hita izy io any anatin'ireo hira ‘pop’ sasantsasany, ohatra, “Je ne sais quoi”, nohirain'i Hera Björk tamin'ny fiteny anglisy solontenan'i Islande tamin'ny Eurovision 2010, na, toy ity eto ambany ity, ao anatin'ny “A certain je ne sais quoi” an'ny Pet Shop Boys:
Misy mihitsy aza ny lahatsary mampiala voly sy manazava momba ny fomba fanonona azy ho an'ireo mpiteny anglisy:
Service: ao Libanona, io voambolana io dia ampiasaina hanondroana ireo taksi itambarambe (taksibe), araka ny fanazavana azy amin'ity torolàlan'ny Routard ity:
Marobe ireo taksibe, ary mifampizara ny mpandeha mba hampihenàna ny fandaniana. Ireny ilay taksi itambarambe malaza, ny « taxis-services » na « services », araka ny iantsoan'ireo Libaney azy. Afaka mitondra olona hatramin'ny 5 ireny fiara fitondra mitsangantsangana ireny. […]
Mandeha amin'ny toerana tondron'ireo mpandeha ny zotran'ireo “taxis-services”. Afaka miainga izy ireo na tsy mbola feno aza ny fiara. Raha toy izay no zavamisy, efa mahazatra ny hoe ao aloha ilay mpandeha no mipetraka : io no mampahafantatra an'ireo hafa mety handeha fa hoe “taxi-service” (itambarana) ilay izy fa tsy ilay taksi klasika mahazatra.
Ary toy ny any rehetra any, manana ny fomba fijeriny mafonja momba ny toedraharaha erantany ireo mpamily “service”, araka ny fijoroana vavolombelona ao anatin'ity lahatsary an'ny gazety libaney L'Orient Le jour ity:
Raha toa ianao manana voambolana na fomba fiteny hozaraina, mba ho entina haseho ao anatin'ny fizarana ataonay “An'ny voambolana ny fitenenana- Les mots ont la parole”, mifandraisa aminay: filip.noubel@globalvoices.org
