Sary avy amin'ny mpanoratra (@lucviersomujer ao amin'ny Instagram) sy Giovana Fleck, Global Voices.

Am-panoratana ity lahatsoratra ity amin'ny fitaovana fanononan-tsoratra, manaintaina manindrona ahy ny lamosiko sy ny tongotro, ary mihovitrovitra lalina, tsy tsikaritry ny manodidina ahy, ny vatako. Tsy mahazo aina aho rehefa mandry. Isaky ny mitsangana aho, mampianjera ahy ny taranjan-doko sy haizina. Mihozongozona ny rindrina ka tsy maintsy mihazona aho. Mikoropaka aho isaky ny miala ny trano ary tsy maintsy misy olona miaraka amiko hatrany.

Na dia jerena ho salama toy ny vehivavy hafa mitovy taona amiko aza aho, niteraka faharatsian'ny fahasalamako ny rikoriko amin'ny fiainako sy ny vatako amin'ny asako. Tsy manavahiny ny mandre, eny fa na rehefa mizaha fahasalamana aza hoe: “Fa ataonao inona tehina?” na “Raha malemy ny tongotrao, ampiasao.”

Dimy taona mahery aho vao nahita manam-pahaizana manokana, tsy nihevitra ahy ho kamo, nizaha lalina ny fahasalamako, nihevitra ahy toy ny marary hafa. Ao anatin'ny 7,1 isanjaton'ny Kolombiana manana olana amin'ny fanatanterahana asa andavanandro aho. Na izany aza, tsy hita maso ny fahasembanako ka tsy misy tarehimarika momba izany toe-javatra izany aty Amerika Latina.

‘Vao maraina, fanaintainana’

Miezaka mihaino ny vatako aho. Manombatombana ny fihetseham-poko sy manitsy izay ilaina rehefa hitsangana. Sarotra kokoa izany rehefa tampoka ny soritr'aretina, eo tonga dia eo lasa. Midika izany fa misy andro ahafahako manatona dokotera ary mody avy hatrany haka aina. Amin'ny andro hafa, raha tsy manana hery aho, mijaly na mitebiteby, an-tampon'ny fahasahiranana hitady olona hiaraka amiko, mety mitady vahaolana tsy mitaky ahy hivoaka ny trano.

Tsy misy ny “radiôgrafia” afaka mampiseho ny fanaintainana na ny tebiteby mahazo ahy. Lasa tsy te-hiresaka izay mahazo anay izahay, satria tsy te-handre zavatra mahadiso fanantenana, mampisalasala sy masiaka. Tsy tianay koa ny dokotera na fianakaviana hilaza aminay ho “aza ho tahaka ny sembana”, na dia eo aza ny fibromyalgia sy ny ratra amin'ny hazondamosina amin'ireo mahazo ahy. Raha mbola afa-mamokatra, ohatra, mahazo trano, sakafo, na fidiram-bola, dia tsara kokoa raha tsy ambara.

Ny lafiny isan-karazany amin'ny fahasembanana tsy hita maso

Ny fahasembanana tsy hita maso, antsoina koa hoe fahasembanana “miafina”, dia toe-javatra ara-batana, ara-tsaina, ara-kozatra ary fahatsapana na ireo miaraka. Amin'ny maha-tsy hita maso azy ireo, dia mametra ny asan'ny tena ary mametraka fanamby mifanaraka amin'izany. Soritr'aretina sasany ny fanaintainana mandreraka, havizanana, tebiteby, fanina, badenina, fihenan'ny fahafaha-mihetsika tsy fantatra antony, ary koa ny fahasarotana mitadidy.

Ankoatra ny olona manana fahasembanana toy ny marenina, jamba ary ny aotisma, mitranga ihany koa ny fahasembanana tsy hita maso amin'ireo ratra an’ ati-doha, ny tsy fiasan'ny saina, ny tsy fahaizana mianatra, ny fahaketrahana, ny tebiteby, ny rarin-tsaina taorian'ny ratra ara-tsaina (PTSD), ary ny aretin'ny harerahana mitaiza. Toy izany koa, fahita mahazatra amin'ny olona voan'ny androbe, ny colite (aretin-tsinay be), ny endometriozy (aretim-pivontosana ivelan'ny tranonjaza), ny sclérose en plaques (SEP), ny polyarthrite rhumatoïde (aretin'ny vanin-taolana), cirrhose, fibromyalgie, ny lupus, ny encéphalomyélite myalgique (EM), ny diabeta, ny aretin'i Crohn, ary ny aretina mitaiza amin'ny ankapobeny.

Mety hiteraka fanamby madinidinika eo amin'ny fiainana andavanandro izy ireo na hametra mafy ny asa atao. Mety manimba kokoa ny fiantraikany maharitra.

Fomba handravana ireo sakana mampisaraka antsika

Voafetra ihany ny fangon'ny seza misy kodiarana hanehoana ny fahasembanana rehetra. Matetika izahay mahita endrika tohina sy rikoriko rehefa mangataka seza voatokana. Na dia manana firaketana ara-pitsaboana na porofom-pahasembanana hafa aza, dia manevateva sy manafika anay ny olona. Voatery manome toerana izahay noho izany. Mbola ratsy kokoa aza ity toe-javatra ity ho an'ny vehivavy mpanova taovam-pananahana satria, ho an'ny ankamaroan'ny fiaraha-monina, dia tsy tokony ho velona akory izahay.

Raha izany no zava-misy dia tsy maintsy ekenay fa misy ny fanilikilihana ara-tsosialy na ampahibemaso na anjotra. Tsy maintsy dinihintsika ireo sakana ara-batana sy ara-tsosialy mametra ny olona manana fahasembanana tsy hita maso. Ampaham-pivoarantsika ara-tsosialy ny fahafantarana ireo fitaovana azo ampifanarahana amin'ny tsirairay ireo. Ahafahan'ny maro kokoa mandray anjara ny fanaovana izany ary mandray anjara amin'ny fananganana tontolo tsara indrindra araka izay azo atao.

Ny sasany amin'ireo soso-kevitro hanatsarana ity toe-javatra ity:

• Hitaro ny fahatakaranao, mieritrereta vao miteny, ary aza mivazivazy amin’ireo toe-javatra ireo;
• Ekeo fa tsy voatery hahafa-po anao izahay rehefa tsy mitondra anay tsara ianao;
• Hajao ny fiainanay manokana. Fa raha misy olona milaza aminao momba ny toe-pahasalamany, henoy izy, fantaro, ary manangàna fahafantarana;
• Fantaro ny zavatra andrasan'ny namanao. Ohatra, mety amin'ny fifandraisana ara-kozatra ny mifampijery maso mivantana, saingy tsy mety amin'ny olona aotista na ireo izay niaina zava-nitranga mampalahelo;
• Ampahafantaro amin'ny teny tsotra sy mora azo ny hevitra, mampiasa toromarika mahitsy araka izay tratra. Raha azonao atao koa, dia mianara ny tenin’ny tanana mba hifandraisana amin’ny marenina;
• Ampidiro ny fandikana feo sy dikantsoratra;
• Mampiasà fifanoherana miloko ampy sy lahatsoratra hafa (alt) hanaovana kisary;
• Ny olona neurodiverse, sy/na ny olona manana fahaketrahana na tebiteby, dia mora tohina amin'ny fandinihana lalina sy ny tabataba. Noho izany dia tsara ny manafoana ny tabataba, misoroka ny toerana ankalamanjana, sy ny ananana fandaharam-potoana malalaka;
• Ataovy ara-dalàna ny toeram-piasana mangina kokoa ary ampiasao ny fitaovana apetaka amin'ny sofina (écouteurs) manafoana tabataba;
• Mampiasà fomba izay miantoka ny fivezivezena mora kokoa ao anatin'ny toerana samihafa, ka misoroka ny faritra mahajambena;
• Manome karazan-dalana maro mankany amin'ny toerana voalamina. Tadidio fa tsy ny rehetra no manana fiara. Tena ilaina ny manazava raha misyzotram-pitateram-bahoaka azo idirana ary manomeza torohay momba izay ahitana dia fohy indrindra.