Pikantsarin'ny fantsona YouTube de Deutsche Welle [1]
Nahitana fiakarana mihoa-pampana [2] ny vidin’ny entana eny an-tsenan’i Madagasikara [3] hatramin’ny fiandohan’ny taona. Tsy sahin’ny Malagasy ny miresaka an-karihary izany, ka miaritra araka izay tratra ry zareo, fa mitaky fandraisana andraikitra avy amin’ny fanjakana ny halafon'ny vidim-piainana.
Tamin'ny Aogositra 2022, efa nahatratra 9,3% ny tahan'ny fisondrotry ny vidim-piainana [4]. Araka ny filazan'ny mpahay toekarena avy amin'ny Ivotoeram-Pirenena misahana ny Antontanisa (INSTAT), dia mihazakazaka ny fisondrotry ny vidim-piainana ary mety hiakatra io taha io amin'ity taona 2023 ity. Nanomboka tamin'ny volana janoary tokoa dia tsy nitsaha-niakatra haingana ny vidin-tsakafo [5]. Tao anatin’ny herinandro dia lasa Ar3600 (0,8294 dolara amerikana) ny kilaon’ny vary 3200 Ar (0,7373 dolara amerikana). Nahatratra 4100 Ar (0,9446 dolara amerikana) ny vidiny tamin'ny fotoana nanoratana.
Mitana toerana lehibe eo amin’ny fahazaran-tsakafo [6]n’ny Malagasy ny vary [7]. Ankoatra ny maha foto-tsakafo azy dia mandrafitra fototra ny kolontsaina sy ny filozofia malagasy [8] izy, satria mifamatotra mafy amin’ny aina ny vary. Araka ny filazan’izy ireo eto Madagasikara dia izay nihinam-bary ihany [8] no mahatsiaro voky.
Vitsy anefa ny tokantrano afaka mividy izay ilainy. Ny 81% tokoa manko dia miaina ao ambany tokonam-baravaran'ny fahantrana [9] ka manery ny fehikibony. Voatery mampihena ny fandaniany [10] ny ankamaroan’ny mponina ary tsy afaka misakafo araka ny filàny. Eny fa na dia ny sokajin’olona antonony aza dia voa mafy ka voatery mandray fepetra hitsitsiana vola.
Voarara ny fihetsiketsehana
Fantatry ny ankamaroan'ny mponina fa tsy vahaolana hamahana ny fidangan'ny vidim-piainana ny fikarakarana fihetsiketsehana [11]. Raha ny marina dia noferan'ny governemanta fotsiny izao ny zo hanao fihetsiketsehana [11] izay lazaina fa noho ny fe-potoana mialoha ny fifidianana:
Ce vendredi 31 mars au soir, à la télévision nationale malgache, le ministre de l’intérieur a annoncé que toutes les manifestations à caractère politique dans un lieu public sont désormais interdites et devront se tenir uniquement dans un endroit clos afin « de préserver l’ordre public ».
Ny zoma hariva 31 marsa teo, tao amin’ny fahitalavi-pirenena malagasy no nanambaran’ny minisitry ny Atitany fa voarara avokoa ny fihetsiketsehana rehetra ankalamanjana ary tsy maintsy atao amin’ny toerana mihidy irery ihany mba “hitandroana ny filaminam-bahoaka”.
Asaina handrotsa-bato amin’ny fifidianana filoham-pirenena ny Malagasy amin’ny volana novambra 2023 [12], saingy efa mihenjana ny toe-draharaha sosialy sy politika. Nosakanan’ny tompon’andraikitra tokoa ny hetsika nokarakarain [13]’ireo mpianatry ny sekoly ambony Politeknika ao Vontovorona tamin'ny 7 marsa lasa teo izay nahitana fifandonana mahery vaika teo amin-dry zareo sy ny mpitandro filaminana [13]. Nanomboka teo dia nanambara ny minisitry ny Atitany ny zoma 31 marsa [14] fa voarara ny fihetsiketsehana sy ny fivoriana ara-politika ankalamanjana rehetra afa-tsy ny an'ireo mpikambana ao amin’ny mpanatanteraka.
Antony mahatonga ny fisondrotry ny vidim-piainana
Miantraika lalina amin’ny vidim-bokatra sasany ny toetr’andro ratsy [15] sy ny fahasimban’ny lalana [16]. Misy ihany koa ny fiankinan-dohan'i Madagasikara ara-toekarena noho fanafarana ireo akora fototra ilaina andavanandro [17] avy any ivelany. Mbola tsy mahavita mamokatra sakafo ampy hamaliana ny filan’ny mponina efa ho 27 tapitrisa eo ho eo ny firenena. Tompon'andraikitra mahatonga izany ihany koa ny tsy fahafehezan'ny mpiasam-panjakana sy ny tsy fahampian'ny fanaraha-maso ataony amin'ny vidin'entana miranty eny an-tsena.
Iharan’ny fikorontanan’ny toe-draharaha iraisampirenena ihany koa ny toekarem-pirenena malagasy, izay tena iharan'ny fisondrotry ny vidim-piainana mifandraika amin’ny ady any Okraina [18]. Raha niantoka ny 30%-n'ny famatsiana varimbazaha eran-tany i Okraina [19], dia nisedra fiakaram-bidy mihoa-pampana io akora ara-pambolena io taorian'ny nanafihan'i Rosia an'i Okraina.
Araka ny filazan'i Benoît Faivre-Dupaigre, mpikaroka ao amin'ny Departemantan'ny Famahavahana ara-toekarena sy ny politikam-panjakana ao amin'ny Sampan-draharahan'ny Fampandrosoana Frantsay (AFD), dia mbola lavitry ny fitoniana ny fanjarian-tsakafo aty Afrika [20], ary ny kaontinanta Afrikana no tena mila fanampiana ara-tsakafo. Araka ny tatitra [21] dia anisan’ireo firenena afrikanina telo [21] itataovan-doza indrindra i Madagasikara miaraka amin’ny Repoblikan’i Afrika Afovoany sy ny Repoblika Demaokratikan’i Congo (RDC).
Asehon'ity fanangonam-baovaon'ny Deutsche Welle ity ireo kasinga ara-toetrandro sy ara-politika nahatonga izao krizy goavana ho an'i Madagasikara izao:
Fisondrotry ny vidin’ny zavatra ilaina andavanandro rehetra
Tsy mitsaha-miakatra ny vidin’ny entana ilaina andavanandro. Araka ny asehon'ity fafana [22] ity, izay mitanisa ireo vokatra voakasiky ny fiakaran'ny vidim-piainana:
| Mbola hitohy ve?
Mitentina 4 miliara dolara ny trosa tsy maintsy aloan’ny vahoaka sy ny taranany
|
Manoloana izany fidangan’ny vidim-piainana izany, dia toa manilika andraikitra ny governemanta malagasy fa tsy avy aminy no anton'izany. Araka izany, araka ny fampitam-baovao Vaovao Farany [23], nanambara ny minisitry ny Kolontsaina sy ny Serasera, Lalatiana Rakotondrazafy, hoe :
Tsy ny fitondram-panjakana no tsy mahay mitantana» hoy ny Minisitry ny Serasera androany.Eran-tany no miatrika ny fisondrotany fa tsy eto Madagasikara irery. Manampy trotraka ny fisian'ny adin'i Ukraine sy Russie sy ny rivo-doza nandalo nifanesy teto Madagasikara isan'ny nampidina ny famokarana ary voatery nanafatra ny fanjakana hoy hatrany izy.
Vahaolana voafetra
Efa nanangana ny State Procurement of Madagascar [24], orinasa manafatra mivantana ireo akora fototra ilaina, ny fanjakana malagasy. Ankoatra izay, natsangana eny amin’ny fokontany — noho ny hamehana ara-tsosialy — ny tetikasa toy ny “Vary Tsinjo [25]” (vary nafaran’ny Fanjakana hamidy mora) sy ny “Tsena mora” ahafahan’ny tokantrano mividy vary mora.
Saingy toa tsy ampy izany, araka ny fanehoan-kevitry ny Malagasy maro anjotra:
Mananihany eo amin'ny rindrin'ny Real TV Madagascar [26] i Frank Audrey [27]:
| Tena henjana ny malagasy!!
Eo an-tampon'ny harena isika!!! Miakatra ny vidim-bary, mbola afa-mividy foana, tsy misy sahy miresaka na mihetsika Miakatra ny vidin-tsolika, tsy misy miresaka momba izany Miakatra ny vidin’ny entana ilaina andavanandro ary mitohy izany Miakatra ny vidin'ny entana rehetra! Fa mbola afaka miaritra foana ny Malagasy Ho ela velona ny vahoaka malagasy!! |
Nandranty tao amin'ny Facebook ny Madagascar Global News [28]:
| VIDIN'NY VARY 4100 AR (0.9446 dolara amerikana)
Mba vonjeo re izahay. Tena mahantra sy maty noana izahay Ahenao ny vidim-bary iray kapoaka Tsy zaka ny vidim-bary |
Na dia mihamihenjana aza ny toe-draharaha politika ary miharatsy isan'andro ny toe-draharaha ara-tsakafo, dia teren'ny governemanta hangina ny olona.