Inona no antony ao ambadiky ny firongatry ny heloka bevava ao Sainte-Lucie ?

Fandefasana pôlisy tao Castries, Sainte-Lucie, tamin'ny  8 Aprily 2019. Saripika an'i Harry sy Rowena Kennedy tao amin'ny Flickr (CC BY-NC-ND 2.0.).

Fantatra amin-javatra marobe ny firenena-nosy Sainte-Lucie ao Karaiba, indrindra noho ireo pitons mampitolagaga ananany, ny fetiben'ny jazz ary amin'ny maha-toerana nahaterahan'i Derek Walcott, iray efa nahazo ny Loka Nobel.  Saingy tamin'ny tapaky ny Martsa, taorian'ny andiana vono olona tao amin'ny tanànan'i Vieux-Fort, ao atsimon'ilay nosy, dia nisarika ny saina ihany koa izy hibanjina ireo herisetra ataona andian-jiolahy, voalaza ho misy ifandraisany amin'ny resaka varotra zava-mahadomelina.

Philip Pierre, praiminisitra no sady ministra misahana ny Fiarovam-pirenene ihany koa, dia  nangataka tamin'ny  Rafi-Piarovana ao amin'ny Faritra* (RSS – Regional Security System), ivondronan'ireo firenena mpikambana ao Antigua-&-Barbuda, Barbady, Dôminika, Grenady, Goiàna, Saint-Christophe-&-Niévès ary Saint-Vincent sy ireo nosy Grenadines, mba hanampy azy amin'ny fitantanana ilay toe-draharaha:

Ho avy hanampy ny pôlisy ao Sainte-Lucie ny avy ao St Vincent amin'ny adiny hanoherana ny herisetra ataona andian-jiolahy.

— St. Vincent Times (@stvincenttimes) 17 Martsa 2023

Napetraky ny governemanta ireo andiany mpanao fisavàna, andro aman'alina, ho setrin'ireo vono olona, izay nampiasàna fitaovam-piadiana daholo, ary eritreretiny ny hampandray anjara ny fiarahamonim-pirenena sy ireo lehibena orinasa mba hifampidinika momba izay mety ho vahaolana azo raisina, raha ireo nosy manodidina kosa mandefa antso hisian'ny fandriampahalemana.

Voaray tamim-pahatokiana ireo ezaky ny pôlisy ao Ste Lucie, na izany teny anivon'ny lehibe mpitarika ny fanoherana Allen Chastanet, na izany, teny anivon'ny mponina ao anatin'ny vondrom-piarahamonina ao Vieux-Fort, araka ny nambaran'ny lefitry ny  kaomiseran'ny pôlisy, Ronald Phillip. Kanefa, i Earl Bousquet, mpandalina manoratra ho an'ny gazety Guyana Chronicle, dia nanamarika fa :

Tsy vao sambany io tamin'ny karazany ho an'ny olan'ny fiarovam-pirenena teto amin'ny nosy, satria teo anelanelan'ny 2010 sy 2011 dia efa nisy andiana heloka bevava lavabe nitovitovy tamin'io niteraka hetsika nataon'ny pôlisy ary notohanan'ny governemanta, nantsoina hoe « Hetsika famerenana ny fahatokiana », ka nandritra izany no voalaza fa nampidirana ho ao anaty lisitra maintin'ny pôlisy ny anaran'ireo voatondro ho mpanao heloka bevava hoe hovonoina ho faty.

Voalaza ihany koa fa nandritra ny hetsika iray tahaka ireny, mbola tao Vieux-Fort hatrany, olona dimy nataon'ny pôlisy lasibatra no maty, ary ireo mpanao famotorana dia nilaza ihany koa ny fisiana ezaka hanafenana sy/na hamafàna ny porofo.

Ny fanadihadiana iray nataon'ny IMPACS [Caribbean Community Implementation Agency for Crime and Security], rantsana iray voatendry hanao fanadihadiana momba ny fiarovana ao amin'ny  CARICOM, dia namoaka porofo ampy tsara hanaovana tsoakevitra fa mihoatra ny ampolony raha kely indrindra ireo pôlisy nanatontosa famonoana ivelan'ny fitsaràna (tsy ara-dalàna), ka taorian'ireny dia nafahana noho ny fisalasalàna ireo pôlisy voarohirohy ary navela ho anaty fisalasalàna ny fianakavian'ireo niharan-doza.

Ho an'i Earl Bousque, io singa iray io izay efa tany amin'ny folo taona mahery dia nandray anjara tamin'ny fisian'ny toe-draharaha misy amin'izao fotoana izao iainan'i Sainte-Lucie. Taorian'ireo famonoana pôlisy, ny fitondran'i Trump tamin'izany fotoana izany, niaraka tamin'ny Fiombonambe Eorôpeàna, dia “nanameloka ny fitavozavozàn'ny valinkafatra avy amin'ny fitsaràna nasiônaly”. Avy eo dia tonga ireo sazy nomena ilay nosy araka ny lalàna Leahy, nampitsahatra ny fanohanan'i Etazonia an'ireo herin'ny pôlisy sy tafika hita fa nanao asa tsy nifanaraka amin'ny fitsaràna ara-dalàna.

Ny vokadratsin'io fepetra io dia nanakana ireo mpitandro filaminana ao Sainte-Lucie tsy handray anjara tamin'ireo kaonferansa iraisampirenena sy tsy hisitraka ireo fanampiana ara-bola na ara-pitaovana avy amin'i Etazonia. Nihena ho azy, noho izany, ny fahombiazan'ny fitantanana ny fandriampahalemana, isan'izany ireo fisafoana ny sisintany fanaon'ny mpiandry morontsiraka.

Herintaona monja izay, ny Martsa 2022, dimy ireo pôlisy nanaovana fanadihadiana noho ny resabe manodidina ny “Hetsika famerenana ny fahatokiana” no nafahana madiodio noho ny tsy fahampian'ny pôrofo, saingy hatreto, tsy naharesy lahatra an'i Etazonia hanaisotra ny famaizana izany. Nomarihan'i Earl Bousquet fa ny pôlisy ao Sainte-Lucie dia « nampangain'ireo pôlitisiàna ho namerina nanaparitaka indray eny an-dalambe ireo fitaovam-piadiana tsy nahazoana alàlana, voaangona nandritra ny hetsika “famelankeloka basy atakalo vola”, izay mbola nahalatsaka indray ireo niharan-doza noho ny pôlitika sy ny fiovàm-pitondràna» :

Nandritra ny taompolo farany, nampiasain'ireo mpanao pôlitika ao Karaiba ho fitaovam-piadiany ny ady fanoherana ny heloka bevava mba hahazoany vatom-pifidianana, raha ireo andian-jiolahy kosa indray nihamaro, vao mainka notohanan'ireo « voaroaka» nalefan'ny fitantanan'i Obama sy Trump ho ao amin'ilay faritra, niharatsy noho ny ady mitarazoka ataon'ireo andian-jiolahy sy ny fihanaky ny fitaovam-piadiana tsy ara-dalàna.

Ny hafetsen'ireo hetsika heloka bevava iraisampirenena amin'izao androntsika izao dia nahafahan'ireo andian-jiolahy ihany koa hanana varavarana misokatra hahazoana fitaovam-piadiana mahafaty kokoa miohatra amin'ny an'ny pôlisy, izay  tsy afenin'ny sasany amin'ireo mpitifitra akory aza, mampideradera ny fitaovany eny anaty tambajotra sôsialy, manao tifi-danitra rehefa manao fety na mba hisekosekoana tsotra izao.

Hatramin'ilay vono olona tamin'ity volana ity, voahosotra ho vohitra misy ny fitomboan'ny heloka bevava ny ao Vieux-Fort, nahafahana nanitatra ny fahefan'ny pôlisy amin'ny resaka ady atao amin'ireo fanaovana heloka bevava.

Araka ny tatitra iray nivoaka tamin'ny 2022, avy amin'ny  InSight Crime, vondrona iray mpihevi-draharaha sy fikambanana média iray mikatsaka ny handalina ary hitondra fahazavàna momba ny adihevitra manodidina ny heloka voarindra sy ny fiarovana ny olompirenena ao Amerika, ny firongatry ny herisetra tato ho ato dia nitondra ny tahan'ny famonoana olona ao Sainte-Lucie ho amin'ny haavo toy ny hoe, isaky ny mponina tsirairay, mitovy amin'ny an'ireo faritra midadasika be toa an'i Jamaika sy Trinité-&-Tobago.

Tamin'ny 2021, Kenny Anthony, minisitry ny parlemanta ho an'ny faritra Vieux-Fort, dia namoaka tao amin'ny Facebook ny hafatra iray nampitaha ny faripiadidiany ho « lasa toy ny faritra miady, saingy amin'ny endrika virtoaly. » Ny tatitra tamin'ny 2022 avy amin'ny InSight Crime  momba ireo vono olona, miaraka amin'ny fitàrana kely mankany amin'ireo firenena nosy ao Karaiba (izay ny maro aminy dia nahitàna fitomboan'ny taham-pamonoana olona), dia maneho tabilao iray matroka kokoa :

76 no fitambaran'ny vono olona, toa kely no fahitàna an'izany. Saingy ho ana firenena iray manana habe toy ny an'i Sainte-Lucie, manana vahoaka manodidina ny 180.000, dia mametraka azy ho lohany ao anatin'ireo fandaharana ao amin'ny faritra io tarehimarika io.

Tamin'ny 2021, 74 ireo vono olona voarakitra tao Sainte-Lucie, isa avo indrindra tamin'izany fotoana izany. Ny fiakarany ho 76 tamin'ny 2022 dia midika fa, nandritra ny taona roa nifanesy,  resin'ilay firenena ny tarehimarika ambony indrindra tao aminy, nitarika ny Antokon'ny Mpiasa hitaky ny fametraham-pialàn'ny praiminisitra Philip Pierre tsy ho amin'ny toerana maha-minisitry ny fiarovam-pirenena azy intsony.

Vao mainka romotra ireo andian-jiolahy ao amin'ny firenena, raha ilay firenena kosa mandritra izany lasa  toerana fandalovan'ny kôkainina ao Amerika Atsimo  ho alefa any Etazonia sy Eorôpa. […]

Nohelohin'ireo olomboafidy ny « fanjakan'i Baroa ao amin'ny firenena » ary nanome toky izy ireo hanome « sazy faran'izay henjana », saingy tsy misy fanazavana antsipirihany azo.

Ilay faritany britanika bitika kely any an-dranomasina any amin'ireo nosy Tiorka sy Caïques no lohalaharana fahiny tamin'ny tahan'ny vono olona tao Karaiba tamin'ny 2022,  77,6 %, ny taha ambony indrindra isaky ny mponina ho an'ny Amerika Latina sy Karaiba manontolo. Nanaraka azy i Jamaika (52,9 %), ary i Sainte-Lucie, nitovy tamin'ny an'ireo mpiray vodirindrina aminy Saint-Vincent sy Grenadines, samy 40,3 %.

Mitambesatra amin'ny fandraharahana ara-barotra ny toedraharahan'ny heloka bevava ao Sainte-Lucie, fanapahankevitra noraisin'ny sasany amin'ireo orinasa any amin'ireo faritra voakasika ny fampihenàna ny ora fisokafany, ho fiahiana ny ain'ireo mpanjifany sy ny mpiasany.

Araka ny voalazan'i Earl Bousquet:

Tanàna haolo i Vieux-Fort […] noho ireo vono olona nanomboka tamin'ny 10 Martsa, rehefa nanomboka nikatom-baravarana alohan'ny fotoana ireo sekoly sy orinasa, taorian'ny nanaovana ho lasibatra sy namonoana ny fianakavian'ireo nihazan-bono tany aloha vokatry ny fifampitifirana, izay nofaritana tamin'ny fomba ôfisialy ho toy ny fanaovana valifaty.

Tamin'ny alàlan'ireo tambajotra sôsialy, naneho hevitra momba ny zavamisy ny sasany. Rehefa nahita ny fitomboan'ny tsindry nanomboka tamin'ny taona lasa, Rhyesa Joseph, mpampiasa Twitter, dia nandefa hafatra iray mifono hevi-dalina nikendreny ny hanentanana ireo olompirenena handray ny andraikitr'izy ireo sy hiampanga ireo hetsika voasazin'ny lalàna :

Misy mahafantatra hoe iza no mampiditra fitaovam-piadiana tsy araka ny lalàna eto Sainte-Lucie.
Misy mahafantatra hoe iza no zatovo, lahy sy vavy, mpikambana anaty fikambanan-jiolahy.
Misy mahafantatra hoe iza no mpangalatra fiara.
Misy mahafantatra hoe iza no mpanamboatra fiara manamora ny fisian'ireo halatra ireny.
Misy mahafantatra hoe rahoviana ilay asa ratsy no hatao.

Ny hafa dia nivanàka fotsiny nahita ny haavon'ny herisetra :

Miaraka amin'ity adin'andian-jiolahy ity, lasa toy ny fiainana anaty ala tanteraka ny eto Sainte-Lucie

Ny antony tena mampiasa loha, satria ny herisetra dia tsy hoe fotsiny mifamatotra amin'ny fanondranana zava-mahadomelina, fa koa amin'ny fanondranana fitaovam-piadiana sy olombelona. Toy ny any amin'ireo faritra marobe hafa, hanohy hiady amin'ireny olan'ny fiarovana ireny i Sainte-Lucie, izay mazàna tsy vitan'ireo firenena nosy kely marobe ny mamaha azy, na noho ny ara-kolontsaina, na noho ny ara-bola.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.