Sary an'i Pinho. Fampiasàna malalaka miaraka amin'ny lisansa Unsplash .

Ny Febroary 2023 ny fanentanana #IcazəliMediaIstəmirik (#WeDoNotWantLicensedMedia)  – TsyMilaMediaOmenaAlàlanaIzahay – no natomboky ny vondrona iray misy ireo mpanao gazety tsy miankina ao Azerbaijan. Miaraka eo ambanin'io tenifototra io, ireo mpanao gazety ireo dia nanao hetsika fanoherana ilay Lalàna Vaovao mifehy ny Media, izay niditra nanan-kery tamin'ny taona lasa, ary notoheriny hatramin'ilay Rejisitry ny Media, loharanon-drakitra elektrônika tantanan'ny MDA (Media Development Agency) ao Azerbaijan izay najoro tamin'ny Janoary 2021. Miaraka amin'io fanentanana vaovao io, takian'ireo mpanao gazety ny governemanta mba hisintona ilay lalàna, tamin'ny filazàna fa manitsakitsaka ny lalàm-panorenan'i Azebaidjan ilay izy, ary hanàla ilay fitakiana fisoratana anaty Rejisitry ny Media. Lazain'ireo mpanao gazety fa ilay rejisitra dia mety hanampim-bava ireo hany sisa tavela amin'ireo sehatra media tsy miankina ao Azerbaidjan ary hanimba bebe kokoa ilay tontolon'ny media izay efa teritery rahateo.

Mba hahafahany misoratra dia misy lisitra mason-tsivana vitsivitsy tsy maintsy fenon'ireo mpanao gazety. Ohatra, tsy maintsy nandia fianarana ambony izy ireo; tsy mbola voahenjika tamina raharaha heloka bevava tany aloha tany — izay toy ny nofinofy ihany raha ho an'ireo mpanao gazety mpanohitra sy tsy miankina satria mazàna ry zareo no alaina am-bavany na omen'ny pôlisy fanorisorenana sy, amin'ny tranga sasany, efa nandalo tany am-ponja; tsy maintsy manana fifanarahana asa amina trano fanontàna iray, izay olana tokoa ho an'ireo mpanao gazety tsy miankina sy miasa tena. Mandritra izany fotoana izany, ireo  trano famoaham-baovao dia tsy maintsy mamokatra tantara miisa 20 isanandro; ny mpanorina azy tsy maintsy avy ao Azerbaijan ary mipetraka ao amin'ny firenena — mbola fanamby iray koa satria misy maromaro ireo trano mpamoaka vaovao, izay monina any ivelany ny mpanorina azy, nandao ny firenena noho ny tsindry tsy mitsaha-mitombo mihamafy. 

Ny fandaharam-potoanan'ilay fanentanana

Ny Oktôbra 2022 ilay rafitra ‘Rejisitry ny Media’ no nanomboka niasa. Araka ny Lalàna mifehy ny Media, aorian'ny nametrahana ilay rejisitry ny media dia tsy maintsy manatona ny Masoivohon'ny Media daholo ao anatin'ny enina volana, na ny media an-taratasy na ny anaty tambajotra. Amin'ity volana (Martsa) ity no tapitra ny fe-potoana farany. Araka ny fanambaràna iray avy amin'ny Masoivohon'ny Media, 200 ireo trano mpamoaka vaovao ary 180 ireo mpanao gazety no efa nisoratra ho ao anatin'ilay rejisitry ny media. Amin'ireny fisoratana ireny, 160 ireo trano mpamoaka vaovao no voarakitra, raha mbola misy 40 kosa ireo mpamoaka vaovao no nolavina ny fisoratany. Ny 12 Janoary 2023, ny Tale Mpanatanteraky ny Masoivoho Fampivoarana ny Media, Ahmed Ismayilov, nilaza fa drafitry ny masoivoho ny hitondra eny amin'ny fitsaràna ireo media tsy nahefa ny fisoratany ho anaty rejisitry ny masoivoho. Ny fitsaràna no handray fanapahankevitra hoe hamela na tsia azy ireny hanohy ny asany, hoy i Ismayilov nanampy. Fa ho an'ireo mpanao gazety nandà ny tsy hisoratra anaty rejisitra indray, hoy izy, dia tsy hoheverina ho mpanao gazety intsony izy ireny — na dia tsy mbola hay mazava tsara foana, amin'ny fomba ôfisialy, aza izay mety ho fiantrakany.

Ireny fanambaràna ireny no nanosika andiana mpanao gazety sy mpisehatra amin'ny fampahalalam-baovao hanomboka ny fanentanana “Tsy Mila Media Omena Alàlana Izahay”. Ny mpanao gazety, Aynur Elgunesh, no nanazava tao anaty antsafa iray fa voalohany indrindra dia ilay lalàna ihany no namaritra ny atao hoa mpanao gazety, ankehitriny, rahonan'ny lehiben'ilay Masoivohon'ny Media ireo mpanao gazety fa hofeperany ireo hetsika arak'asan-dry zareo rehefa tsy hisoratra ao anaty lisitry ny rejisitry ny media izy ireo na manapaka hevitra ny tsy hisoratra. Iray monja amin'ireo mpanao gazety marobe nanatevina laharana ilay fanentanana i Elgunesh.

“Fa maninona no tsy misy rejisitra ho an'ireo mpiasan'ny fahasalamàna, ireo orinasam-panorenana, sy ny sisa? Tena fihomehezana ity,” hoy ilay mpanao gazety sady talen'ny Turan News Agency (TNA), Mehman Aliyev,  rehefa niteny nandritra ny kaonferansa iray ho an'ny mpanao gazety nokarakarain'ireo mpanao fanentanana mba ho valin'ireo fanambaràna nataon'i Ismayilov tany aloha momba ilay fanerena hisoratra anarana. Ny mpanao gazety, Khadija Ismayilova, izay nanatrika io tafa niarahana tamin'ny gazety io ihany koa, dia nilaza fa mahatsikaiky no fahitàny ny hoe i Ahmed Ismayilov [tsy misy ifandraisany amin'i Khadija Ismayilova] “no handray fanapahankevitra amin'ny maha-mpanao gazety ahy na tsia.”

Ho setrin'ilay fanentanana dia niverenan'i Ahmed Ismayilov  ireo ambana nambarany tany aloha momba ny mety hisian'ny fanenjehana eny amin'ny fitsaràna. Fa kosa, raha ny re dia nolazainy fa an-tsitrapo ny fisoratana anarana. Na izany aza, ho hita eo raha marina izay filazàna izay  — indrindra fa raha ny naoty ratsy azon'i Azerbaidjan ao anatin'ny tondro erantany momba ny resaka fahalalahan'ny asa fanaovana gazety no jerena. “Nopotehan'ny filoha Ilham Aliyev daholo izay sarintsarina fahamaroam-pitenenana, ary nanomboka tamin'ny 2014, tsy nitandro hasasarana izy nikaroka izay hanampenam-bava ny mpanakiana rehetra sisa tavela,” hoy ny vakin'ny tatitra 2022 avy amin'ny RSF, izay nanasokajy ihany koa an'i Azerbaijan ho faha-154 amin'ireo firenena 180 ao anatin'ny tondro erantany nivoaka tamin'ny taona lasa. Araka ny tatitry ny Eurasianet, “Io andrana mihanjahanja hamoriana ny heverina ho mpanao gazety mpanakiana io dia ahatsiarovana ny fandaharanasan'ny fanjakàna nampidirina tamin'ny 2013 natao ny hanomezana trano maimaimpoana ho an'ireo mpanao gazety, na avy amin'ny mpanohitra izy, na ireo tsy mivadi-pitokisana amin'ny fanjakàna.”

Valintenim-panjakàna.