Ao Azerbaijan, miray hina ny mpanao gazety miteny ny hoe ‘Tsy mila media omena alàlana izahay’

 

Sary an'i Pinho. Fampiasàna malalaka miaraka amin'ny lisansa Unsplash .

Ny Febroary 2023 ny fanentanana #IcazəliMediaIstəmirik (#WeDoNotWantLicensedMedia)  – TsyMilaMediaOmenaAlàlanaIzahay – no natomboky ny vondrona iray misy ireo mpanao gazety tsy miankina ao Azerbaijan. Miaraka eo ambanin'io tenifototra io, ireo mpanao gazety ireo dia nanao hetsika fanoherana ilay Lalàna Vaovao mifehy ny Media, izay niditra nanan-kery tamin'ny taona lasa, ary notoheriny hatramin'ilay Rejisitry ny Media, loharanon-drakitra elektrônika tantanan'ny MDA (Media Development Agency) ao Azerbaijan izay najoro tamin'ny Janoary 2021. Miaraka amin'io fanentanana vaovao io, takian'ireo mpanao gazety ny governemanta mba hisintona ilay lalàna, tamin'ny filazàna fa manitsakitsaka ny lalàm-panorenan'i Azebaidjan ilay izy, ary hanàla ilay fitakiana fisoratana anaty Rejisitry ny Media. Lazain'ireo mpanao gazety fa ilay rejisitra dia mety hanampim-bava ireo hany sisa tavela amin'ireo sehatra media tsy miankina ao Azerbaidjan ary hanimba bebe kokoa ilay tontolon'ny media izay efa teritery rahateo.

Mba hahafahany misoratra dia misy lisitra mason-tsivana vitsivitsy tsy maintsy fenon'ireo mpanao gazety. Ohatra, tsy maintsy nandia fianarana ambony izy ireo; tsy mbola voahenjika tamina raharaha heloka bevava tany aloha tany — izay toy ny nofinofy ihany raha ho an'ireo mpanao gazety mpanohitra sy tsy miankina satria mazàna ry zareo no alaina am-bavany na omen'ny pôlisy fanorisorenana sy, amin'ny tranga sasany, efa nandalo tany am-ponja; tsy maintsy manana fifanarahana asa amina trano fanontàna iray, izay olana tokoa ho an'ireo mpanao gazety tsy miankina sy miasa tena. Mandritra izany fotoana izany, ireo  trano famoaham-baovao dia tsy maintsy mamokatra tantara miisa 20 isanandro; ny mpanorina azy tsy maintsy avy ao Azerbaijan ary mipetraka ao amin'ny firenena — mbola fanamby iray koa satria misy maromaro ireo trano mpamoaka vaovao, izay monina any ivelany ny mpanorina azy, nandao ny firenena noho ny tsindry tsy mitsaha-mitombo mihamafy. 

Ny fandaharam-potoanan'ilay fanentanana

Ny Oktôbra 2022 ilay rafitra ‘Rejisitry ny Media’ no nanomboka niasa. Araka ny Lalàna mifehy ny Media, aorian'ny nametrahana ilay rejisitry ny media dia tsy maintsy manatona ny Masoivohon'ny Media daholo ao anatin'ny enina volana, na ny media an-taratasy na ny anaty tambajotra. Amin'ity volana (Martsa) ity no tapitra ny fe-potoana farany. Araka ny fanambaràna iray avy amin'ny Masoivohon'ny Media, 200 ireo trano mpamoaka vaovao ary 180 ireo mpanao gazety no efa nisoratra ho ao anatin'ilay rejisitry ny media. Amin'ireny fisoratana ireny, 160 ireo trano mpamoaka vaovao no voarakitra, raha mbola misy 40 kosa ireo mpamoaka vaovao no nolavina ny fisoratany. Ny 12 Janoary 2023, ny Tale Mpanatanteraky ny Masoivoho Fampivoarana ny Media, Ahmed Ismayilov, nilaza fa drafitry ny masoivoho ny hitondra eny amin'ny fitsaràna ireo media tsy nahefa ny fisoratany ho anaty rejisitry ny masoivoho. Ny fitsaràna no handray fanapahankevitra hoe hamela na tsia azy ireny hanohy ny asany, hoy i Ismayilov nanampy. Fa ho an'ireo mpanao gazety nandà ny tsy hisoratra anaty rejisitra indray, hoy izy, dia tsy hoheverina ho mpanao gazety intsony izy ireny — na dia tsy mbola hay mazava tsara foana, amin'ny fomba ôfisialy, aza izay mety ho fiantrakany.

Ireny fanambaràna ireny no nanosika andiana mpanao gazety sy mpisehatra amin'ny fampahalalam-baovao hanomboka ny fanentanana “Tsy Mila Media Omena Alàlana Izahay”. Ny mpanao gazety, Aynur Elgunesh, no nanazava tao anaty antsafa iray fa voalohany indrindra dia ilay lalàna ihany no namaritra ny atao hoa mpanao gazety, ankehitriny, rahonan'ny lehiben'ilay Masoivohon'ny Media ireo mpanao gazety fa hofeperany ireo hetsika arak'asan-dry zareo rehefa tsy hisoratra ao anaty lisitry ny rejisitry ny media izy ireo na manapaka hevitra ny tsy hisoratra. Iray monja amin'ireo mpanao gazety marobe nanatevina laharana ilay fanentanana i Elgunesh.

“Fa maninona no tsy misy rejisitra ho an'ireo mpiasan'ny fahasalamàna, ireo orinasam-panorenana, sy ny sisa? Tena fihomehezana ity,” hoy ilay mpanao gazety sady talen'ny Turan News Agency (TNA), Mehman Aliyev,  rehefa niteny nandritra ny kaonferansa iray ho an'ny mpanao gazety nokarakarain'ireo mpanao fanentanana mba ho valin'ireo fanambaràna nataon'i Ismayilov tany aloha momba ilay fanerena hisoratra anarana. Ny mpanao gazety, Khadija Ismayilova, izay nanatrika io tafa niarahana tamin'ny gazety io ihany koa, dia nilaza fa mahatsikaiky no fahitàny ny hoe i Ahmed Ismayilov [tsy misy ifandraisany amin'i Khadija Ismayilova] “no handray fanapahankevitra amin'ny maha-mpanao gazety ahy na tsia.”

Ho setrin'ilay fanentanana dia niverenan'i Ahmed Ismayilov  ireo ambana nambarany tany aloha momba ny mety hisian'ny fanenjehana eny amin'ny fitsaràna. Fa kosa, raha ny re dia nolazainy fa an-tsitrapo ny fisoratana anarana. Na izany aza, ho hita eo raha marina izay filazàna izay  — indrindra fa raha ny naoty ratsy azon'i Azerbaidjan ao anatin'ny tondro erantany momba ny resaka fahalalahan'ny asa fanaovana gazety no jerena. “Nopotehan'ny filoha Ilham Aliyev daholo izay sarintsarina fahamaroam-pitenenana, ary nanomboka tamin'ny 2014, tsy nitandro hasasarana izy nikaroka izay hanampenam-bava ny mpanakiana rehetra sisa tavela,” hoy ny vakin'ny tatitra 2022 avy amin'ny RSF, izay nanasokajy ihany koa an'i Azerbaijan ho faha-154 amin'ireo firenena 180 ao anatin'ny tondro erantany nivoaka tamin'ny taona lasa. Araka ny tatitry ny Eurasianet, “Io andrana mihanjahanja hamoriana ny heverina ho mpanao gazety mpanakiana io dia ahatsiarovana ny fandaharanasan'ny fanjakàna nampidirina tamin'ny 2013 natao ny hanomezana trano maimaimpoana ho an'ireo mpanao gazety, na avy amin'ny mpanohitra izy, na ireo tsy mivadi-pitokisana amin'ny fanjakàna.”

Vao haingana no nilaza tao anaty antsafa iray niarahany tamin'ny masoivohom-baovao TNA ny mpanao gazety Ulvi Hasanli, mpitantana ny tranonkalam-baovao Absaz Media, fa “ny tanjona tamin'izany dia ny hamongorana tanteraka ireo media tsy miankina” ao Azerbaijan. Mbola nohamafisina ihany koa io fomba fijery io tao anatin'ny  “Antontan-kevitra Fanombanana” iray nosoniavin'ny vondrona iray ahitàna mpanao gazety maromaro ary navoaka tamin'ny Janoary 2023. “Izahay, mpanasonia ity antontan-kevitra ity, dia mahita mazava tsara fa ilay lalàna mifehy ny media sy ilay rejisitry ny media natolotr'io lalàna io dia manokatra fahafahana midadasika ho an'ny faneriterena ny fanehoankevitra an-kalalahana,” hoy ny vakin'ilay antontan-kevitra.
Kanefa, ny sasany milaza ilay lalàna vaovao ho tsy fanampenam-bava fotsiny ny media. Ho an'i Elgunesh, ilay lalàna, ilay rafitra fanoratana ho anaty rejisitra, ary ny fahefana eo am-pelatànan'ny Masoivoho Fampiroboroboana ny Media dia manakana ny olona tsy ho afaka miditra amin'ireo loharanom-baovao tsy miankina sy tsy mitanila, mahatonga azy ireny ho tototr'ireo fàham-baovao feno zavatra tsy dia ilaina loatra sy tsy avy eo an-toerana. Iray amin'ireo zavatra takian'ilay lalàna ary ilaina amin'ilay fisoratana ho ao anaty rejisitra ny hamokarana sy hamoahana tantara miisa 20 isanandro. ” Ao anaty firenena kely iray toa an'i Azerbaijan, azo ambara ho tsy azo tanterahana ny famokarana isanandro vaovao ‘manokana’  miisa 20, indrindra raha rasina ho tsy vaovao ‘manokana’ ireo fanambaràna an-gazety na kabarin'ny filoha. Dia izao anefa, [tsy misy iraharahian'ilay masoivoho azy] rehefa tantara avy amin'ny media any ivelany no alain'ny media iray ao an-toerana, sy adikany ary avy eo avoakany araka izay ihany. Izay tena tsy misy dikany mihitsy, satria tsy tantara ‘ôrizinaly’, fa nosintonina avy amina mpamoaka vaovao iray hafa. Miteraka fandotoana ny vaovao izany, ary manakana ny olona tsy hahazo ny vaovao tena izy [io fomba firoso amin'ny fampahalalambaovao io]. Io no ezahanay hazavaina amin'ireo olona namorona ity fanentanana ity. Hoe raha manakatom-baravarana isika, dia ny olan-dry zareo ihany no tsy hisy mpitatitra eo,” hoy i Elgunesh nanazava.
Tamin'ny Jona 2022, nolazain'ny Vaomiera tao Venizy, tao anatin'ny fanehoam-pijery iombonana nataony, niarahana tamin'ny Fitaleavana Foibe misahana ny Zon'Olombelona sy ny Tany Tàn-Dalàna ao anivon'ny Filankevitr'i Eorôpa, taorian'ny namerenany nandinika ny volavolan-dalàna fahizany momba ny Media, fa “Ezahan'ilay lalàna ny handrindra izay rehetra mifamatotra amin'ny sehatry ny media ao Azerbaijan, tafiditra amin'izany ireo an-tambajotra,” ary mametraka “petrakolana iray mifantoka amin'ny faneriterena ireo hetsika ataon'ny media fa tsy ny famoronana izay fepetra tena ilaina hahafahan'ny media manatontosa antsakany sy andavany ny anjara toerana maha-mpanaramaso (alika mpiambina) avy amin'ny vahoaka azy.
Tanaty fanombànana iray araka ny lalàna, tsy mifandray amin'ilay lalàna momba ny media sy izay ho fiantraikany amin'ireo sehatra fampahalalambaovao an-tambajotra,  ny Azerbaijan Internet Watch, vovonana iray miantoka ny fanaraha-maso ny vaovao ao Azerbaijan, nanoratra hoe, “Ny fandalinanan ankapobeny an'ilay lalàna dia mampivoitra fa ny tena tanjony dia ny handrindra ireo media an-tambajotra sy ny asa fanaovana gazety, toy ny fandrindràn'ireo manampahefana ihany ny media vita printy, tsy misy iraharahiany izay endrika sy toetra samihafa ananany ary izay filàn'ireo media an-tambajotra mifamatotra amin'ny fampiasàna ny TIC. Ilay lalàna vaovao dia manome fahefana hampitsahatra/na hanafoana ireo hetsika ataon'ny media an-tambajotra, no sady mametraka sazy henjana.”.»

Valintenim-panjakàna.

Na izany aza, ireo mpanao lalàna dia manana hevitra hafa. Mpikambana iray ao amin'ny parlemanta i Sahib Aliyev, nilaza fa ilay fanentanana dia ireo hery avy any Andrefana no manetsiketsika azy. “Raha ambara amin'ny fomba hafa, inona no antony fihaonana tamin'ireo mpanao gazety tsy miankina nataon'ny mpitarika ny iraky ny Fiombonambe Eorôpeàna eto Azerbaijan, Peter Michalko,” hoy i Aliyev, manondro ny lazaina fa fihaonana nisy tamin'i Michalko sy andiany iray nahitàna mpanao gazety tsy miankina. Nefa tsy nihaona velively tamin'ilay vondrona mpanao gazety tsy miankina i Michalko. Tao anaty antsafa iray niarahany tamin'ny Turan News Agency (TNA), nilaza ny mpanao gazety, Ulvi Hasanli, hoe na nisy aza ny fihaonana niarahana tamin'ilay delagasiôna sy ireo iraka diplaomatika hafa, tsy isan'izay mpanatrika tao i Michalko. Tany aloha kely, nampangaina ho “miara-miasa amin'i Iràna” ireo mpanao ilay fanentanana, miezaka ny hamafa ireo disadisa efa naharitra ela tamin'ny governemanta ao Tehran.
Fa na izany aza, tapa-kevitra ireo mpanao gazety ny hanao ny fampielezankevitr'izy ireo mandritra izay fotoana takian'izany, mandra-pisintonan'ny governemanta ilay volavolan-dalàna na hanekeny ny lisitr'ireo tolokevitra avy amin'ireo mpanao gazety tsy miankina sy ireo manampahaizana manokana momba ny media natolotra tamin'ny fotoana mbola niadiana hevitra momba io volavolan-dalàna io tao amin'ny parlemanta.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.