- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Côte d'Ivoire, miroborobo ny asa fanovana gazetim-panadihadiana momba ny tontolo iainana: tafa niarahana tamin'i Ismael Angoh

Sokajy: Afrika Mainty, Cote d'Ivoire, Fahasalamàna, Media sy Fanoratan-gazety, Mediam-bahoaka, Tontolo_iainana, Zon'olombelona

Sarin'i Ismael Angoh, fampiasàna nahazoana alàlana

Fitrandrahana tsy araka ny tokony ho izy ireo harena ara-tontolo iainana; fanariana fako manapoizina eny rehetra eny, na rano maloto any an-drenirano sy ony: manjaka ny olana ara-tontolo iainana ao Afrika. Izany no antony maha-manandanja ireo mpanao gazety fanadihadiana ifotony momba ny tontolo iainana. Nitafa tamin'ilay Ivoariàna mpanao gazety, Ismael Angoh, ny Global Voices mba hahafantarana ireo fanamby atrehana amin'io asa io.

Tamin'ny Aogositra 2006, ireo vahoakan'i Abidjan, renivohitr'i Côte d’Ivoire, dia niatrika fanariana fako misy poizina 540.000 litatra [1] avy amin'ny sambo iray teny amin'ny manodidina ny tanàna. Tamin'ny Janoary 2018, izany hoe folo taona taorian'izay, , ny tatitry ny fitsirihana ara-tontolo iainana [2]nataon'ny  Programme des Nations Unies pour l'Environnement (PNUE) [3]  (sampan'ny Firenena Mikambana misahana ny Tontolo Iainana) dia namoaka fa an'arivony maro ny olona tra-doza tamin'ilay trangan-javatra, nisedra olana ara-pahasalamàna marobe.

Taona vitsy taty aoriana, ny 2021, vohitra 12 tao an-tanànan'i Korhogo [4] ( any avaratr'i Côte d’Ivoire, 635 km [5]  miala an'i Abidjan) no tsy afaka nahazo rano fisotro madio sy hidiovana noho ny fahalotoana nateraky ny fanariana rano maloto avy amin'ilay orinasa mpanao menaka Cotraf [6] ao Korhogo. Ny fahafenoan'ny kapoakan'ny vahoaka, nivoaka tao amin'ny lahatsoratra iray an'ny Agence Ivoirienne de Presse [7] (AIP) tamin'ny 9 Aogositra 2022, no nisarika ny sain'i Ismael Angoh. [8] Araka izany dia nanao fanadihadiana momba ilay olana izy mba hampahafantarana ny daholobe ireo fahasahiranana zakain'ny vahoaka any amin'ireo vohitra 12 noho io fandotoana io.

Nitafa taminy ny Global Voices (GV) mba hahatakarana ny antony manosika azy hanao io asa fanadihadiana ifotony io

GV : Nanao fanadihadiana ifotony ianao momba ny fahalotoan'ireo renirano vokatry ny fakon'ny orinasa iray ao avaratr'i Côte d'Ivoire. Inona no nanosika anao ho amin'io tranga manokana io? 

Ismael Angoh (IA) : Tamin'ny Aogositra 2022, dia isan'ireo nanatrika ny fiofanana momba ny fomba vaovao fanadihadiana ara-tontolo iainana mifandraika amin'ny fiovàn'ny toetrandro aho, izay nokarakarain'ny Institut Panos Afrique de l’Ouest (IPAO [9]), niarahany niasa tamin'ny  ‘’Centre for Investigative Journalism – CIJ’’ tao anatin'ny fametrahana ny tetikasa ‘’Open Climate Reporting Initiative‘’ (OCRI) aty Côte d’Ivoire. Avy eo, nandefa antso ny IPAO ho fametrahana tetikasa fanaovana fanadihadiana ara-tontolo iainana. Tao anatin'ny fikarohana izay ho lohahevitra, hitako ny lahatsoratry [7] ny Agence Ivoirienne de Presse (AIP) izay tao anatin'izany ireo vahoaka tany amina vohitra 12 ao Korhogo no niampanga, tamin'ny alàlan'ny fitorevahana iray, ny fahalotoan'ny reniranon'izy ireo vokatry ny rano maloto alefan'ilay orinana mpanao menaka COTRAF. Io zavamisy io dia niteraka fahavoazana tamin'ny voka-bary ary ambony be ny taham-pahafatesan'ny biby fiompy. Nahatsiaro tena ho voakasika aho ary nanapaka hevitra ny hijery ny fiantraikan'io fandotoana io amin'ny fiainan'ireo vahoaka teratany sy ny reniranon'izy ireo, ny vokatra ampiakarin-dry zareo ary ny fambolena, mba hanasongadinana ny andraikitry ny tsirairay sy ireo fepetra natao hitsaboana izany.

Renirano iray voaloto ao amin'ny vohitra Lakpolo (Korhogo). Sary an'i Ismael Angoh, fampiasàna nahazoana alàlana

GV : Valo volana taorian'ny namoahana ny vokatry ny fanadihadiana nataonao, misy fiovàna tsikaritra ve? 

IA : Mbola ny teo ihany no eo. Tsy nahazo fanonerana ara-bola ny vahoaka. Miady irery ry zareo. Etsy ankilany kosa, nifandray tamiko ny fikambanana tsy miankina amin'ny fanjakana Jeunes Volontaires pour l’Environnement en Côte d’Ivoire (JVE-CI), taorian'ilay fanadihadiana nataoko. Mihevitra ny handeha eny amin'ny toerana iharan'ny fandotoana ireo mpikambana ao anatiny ary hanao adisisika any amin'ny governemantanay sy ireo mpanatsy vola avy any ivelany raha toa ka tsy misy na inona na inona atao.

Iray amin'ireo fanatobiana tsizarizary ny rano maloton'ny orinasa Cotraf, ao Natio-Kobadara (Korhogo). Sary nahazoana alàlana tamin'i Ismael Angoh

GV : Mpanao gazety miresaka tontolo iainana ianao, inona no anton'io safidy io? 

IA : Voalohany indrindra, ny famokarana votoaty miresaka momba ny tontolo iainana na ny fiovàn'ny toetrandro dia mety hanavotra aina maro. Avy eo, ny fandrakofana atao an'ilay trangan-javatra dia mety hisy fiantraikany amin'ny hetsika pôlitika sy hanome ny olona ny fahafahany manao safidy mazava. Farany, eo am-panatontosana lohahevitra vita trandraka tsara, amin'ny maha-mpanao gazety ara-tontolo iainana, azoko atao ny manasongadina ireo asa efa ataon'ny sasany sahady hiatrehana ny fiovàn'ny toedrandro.

Antenaiko ihany koa ny hiaraka hiasa amin'ireo ONG sy ny haino-vaky-jery ary an-tambajotra. Ankoatra izay, tiako ny hanorina onjampeo iray sy fahitlavitra iresahana manokana momba ny tontolo iainana ary afaka ny hiady amin'ny fiovàn'ny toetrandro, mba hahafahana mizara amin'ireo tanora ny traikefa kely anananako amin'ny resaka asa fanaovana gazetim-panadihadiana.

GV : Inona avy ireo dingana efa nodiavinao ka nahatongavana amin'ity sehatra manokana ity? 

IA : Ananako ny Diplôme d'Études Supérieures en Communication (DESCOM) sy ny Diplôme Supérieur en Communication (DISCOM) avy amin'ny Institut des Sciences et Technique de la Communication (ISTC) Polytechnique ao Cocody,  Abidjan. Nanomboka tamin'ny 2013, mpanao gazety mpamokatra fandaharana aho ao amin'ny onjampeo ISTC FM, 103.8 FM, manaraka ny lohahevitra hoe « Ny Vahoaka sy ny Fampandrosoana », ka niaraka tamin'izany dia namokatra aho fanadihadiana an'onjampeo sy gazetiboky mitondra ny lohateny hoe “Enfance et Droits” (Ny Fahazazàna sy ny Zo). Ny fitiavako ny asa fanaovana gazety no nitondra ahy hanaraka fiofànana hanao asan'ny Mpanao Gazety Mpitatitra an-tSary (Journaliste Reporter d’Images – JRI). Nahaliana ahy ihany koa ny gazety an-tambajotra sy ny asa fanaovana gazetim-panadihadiana angondrakitra momba ny miralenta, noho ny fisian'ilay tetikasa « Médias Lab pour elles » nataon'ny CFI ary ny asa fanaovana gazetim-panadihadiana angondrakitra ara-tontolo iainana, nanomboka tamin'ny Aogositra 2022.

GV : Inona avy ireo fanamby atrehanao amin'ny maha-mpanao gazetim-panadihadiana anao? 

IA : Folo taona izao no naha-mpanao gazety ahy. Misy ambaratonga telo ireo tena fanamby goavana ho ahy : ny lafiny ara-toekarena, tsy arakaraky ny zavatra antenaintsika ny famatsiambola entina manatontosa fanadihadiana any amin'ireo faritra izay mazàna lavitr'andriana aty Côte d’Ivoire. Ohatra, ny fanadihadiana momba ny fahalotoan'ny renirano ao Korhogo dia nandaniako vola 600 000 FCFA (na 984 dôlara amerikàna) raha kely indrindra. Eo amin'ny lafiny olombelona, sedrainay ny tsy fahampian'ny fiarahamiasa avy amin'ireo tomponandraikitra amin'ireo andrim-panjakana samihafa na ireo orinasa voarohirohy amin'ny fandotoana ireo renirano ao amin'ny vohitr'i Korhogo. Amin'ny lafiny fampitaovana, tsy maintsy nila fiara tsy mataho-dàlana izahay (4X4) mba hahatongavana any amin'ireo toerana misy ny fandotoana. Mba hamahàna io olana io, nanofa môtô izahay ary nandeha an-tongotra ihany koa. Tsy ampy fitaovana teknika sy siantifika ihany koa izahay ho entina mitsonga santionany amin'ireo salohim-bary sy ny rano avy amin'ireo renirano voaloto. Eo amin'ny lafiny fotoana , ao anatin'ny sehatr'ilay tetikasa OCRI, nametraka fetra telo volana taminay ny Institut Panos mba hanaterana ny vokatry ny fanadihadiana nataonay, nefa volana enina vao vitanay ny asa noho ireny fahasahiranana ireny.

GV : Inona no tsy maintsy ataon'ireo mpanao gazety mandrakotra io lohahevitra io mba hahatonga azy ho azon'ny daholobe sitrahana? 

IA : Tsy maintsy aparitaka eny amin'ireo fampahalalambaovao efa nahazatra sy ireo vaovao koa ny vokatry ny asa. Raha ny momba ny fanadihadiana nataoko, nalefako ao amin'ny ISTC FM, 103.8 FM. Nampitaiko tao amin'ny www.vocaroo.com [10], tranonkala iray fandefasana rakipeo, tao amin'ny LinkedIn sy WhatsApp. Ilay fanadihadiana dia nozaraina tamin'ireo nijoro ho vavaolombelona nandritra ireo tafa nataonay, nozaraina tamin'ireo ONG sy ireo mpanao gazety namana. Noresahako ihany koa tao anatin'ny fandaharana “ Panorama des Régions tao amin'ny onjampeon'ny Fandriampahalemana” ny momba ilay fanadihadiana.

GV: Ianao ve miasa miaraka amin'ireo mpanao gazety namana miresaka io lohahevitra io koa ao Côte d’ivoire ? 

IA : Nofiko ny hiaraka hiasa amin'ireo mpanao gazety namana miresaka io lohahevitra iraisana io aty Côte d’Ivoire, any amin'ny faritra, nefa hatreto aloha, ny tena fiarahamiasako dia miaraka amin-dramatoa mpanao gazety, Aïssatou Fofana. Noho izy, azoko natao ny nampita ny fanadihadiana nataoko tao amin'ny tranonkalany an-tambajotra : www.lecologiste.com [11].

GV : Ny vinanao ho an'ny ady ara-tontolo iainana?

IA : Fikasako ny hanamafy ny fahaizako momba ny asa fanaovana gazetim-panadihadiana sy ny asa fanaovana gazety mpanome vahaolana hiadiana amin'ny fiovàn'ny toetrandro. Tokony ho takatr'ireo tomponandraikitry ny fampahalalambaovao fa io lohahevitra io dia fanararaotra iray ho azy ireo hivoarany sy hanatsaràny ny tolotra mitodika mankany amin'ny vahoaka. Satria ny vahoaka te-hahazo vaovao azo antoka momba ireo trangan-javatra ary maniry hahafantatra izay azon'izy ireo atao mba handraisany anjara amin'ilay ady.