Fiovaovàn'ny toetrandro sy fitrandrahana harena an-kibon'ny tany: ony lehibe roa miala aina ao Côte d’Ivoire sy ao Mali

Ony Sassandra, taloha vaohodidin'ireo honko miaraka amin'ny rano feno trondro. Sary nampiasaina nahazoana alalana tamin'ny CENOZO

Azo jerena ao amin'ny tranonkalan'ny CENOZO ity lahatsoratra ity. Aïssatou Fofana (Côte d’Ivoire), Abou Traoré (Côte d’Ivoire) sy Kangaye Sangaré (Mali) no nanoratra azy ao anatin'ny tetikasa “Afrika Andrefana miatrika ny fiovaovan'ny toetrandro” , notohanan'ny CENOZO. Naverina navoaka indray ity dika nasiam-panovàna ity ho ampahany amin'ny fifanarahana fiarahamiasa eo amin'ny Global Voices sy ny CENOZO.

Roa amin'ireo ony lehibe indrindra ao Afrika Andrefana ny reniranon'i Sassandra sy Niger. Izy ireo no loharano fiandohan'ny rano tena ilaina ho an'ireo mponina an-tapitrisany ary fonenan'ny bibidia marobe. Mampalahelo fa ny fiovaovan'ny toetrandro sy ny asan'olombelona, indrindra fa  ny fitrandrahana harena ankibon'ny tany, dia miteraka voka-dratsy amin'ireo ony roa ireo, ka mahatonga azy ireo tsy ho azo onenana intsony ho an'ireo karazam-biby marobe ary manohintohina ny fiveloman'ireo izay miankina aminy. Mampatsiahy ny halehibeazan'ny zava-misy ny fanadihadiana nataonay, notontosaina niaraka tamin'ny fanohanan'ny CENOZO sy ny Ivontoerana ho an'ny Asa Fanaovana Gazetim-Panadihadiana (CIJ).

Guessabo, toerana iray ao andrefan'i Côte d’Ivoire, 440 kilometatra miala an'i Abidjan, dia tanàna eo amin'ny sampanan-dalana izay nalaza ho “tanànan'ny trondro” tao Côte d’Ivoire. Ao no ahitana ireo trondro tsara sy ngeza indrindra tao amin'ny faritra : ny karazany rehetra, na ny vao tonga, na ny nasaly, amin'ny tsiro rehetra sy ho an'ny toebola rehetra.

Amin'izao fotoana izao, ny fiovaovan'ny toetrandro sy ireo asan'olombelona sasany no nanimba ity asa niroborobo fahiny ity. Tamin'ny Janoary 2016, efa nampahatsiahivinay ny fomba niatrehan'ireo mpanjono an'io tranga io. Raha ny marina, nanomboka tamin'ny 2005, dia niharatsy ny toe-javatra. Ankoatra ny faharitan'ny ony, dia ny fanaovana antsokosoko ny asa fitrandrahana harena an-kibon'ny tany ataon'ireo tanàna manodidina no manohintohina ny fahasambaran'ny mponina manodidina ilay ony.

Araka ny fanadihadiana iray nomena anarana hoe “Hydrologie et morphologie de l’estuaire du fleuve Sassandra, Basse Côte d’Ivoire, nataon'ireo mpikaroka tamin'ny 2015, avy tamin'ny Anjerimanontolon'i Félix Houphouët Boigny (UFR des Sciences de la Terre et des Ressources Minières, Département de Géosciences Marines), ny Centre de Recherches Océanologiques d’Abidjan (CRO), ny Laboratoire de Physique et de Géologie Marine (PHYGEM), ary ny Centre Universitaire de Recherche et d’Application en Télédétection (C.U.R.A.T.), ny faharitan'ny ony Sassandra dia zava-misy efa nandritra ny taona maro.

Ny trangana fiovàna tampoky ny rano vokatry ny fiovaovan'ny toetrandro sy ny asan'olombelona

Fanadihadiana iray nataon'ireo mpikaroka avy amin'ny Anjerimanontolon'i Jean Lorougnon Guédé ao Daloa (tanàna ao Afovoany-Andrefan'i Côte d'Ivoire), no nanasongadina ny maha-poizina ny rano ao amin'ny ony Sassandra izay tokony hamatsy rano fisotro, avy any ambony amin'ny tohodrano Buyo, an'ireo tanàna ao amin'ny faritra Sassandra Ambony sy ny departemantan'i Duekoué. Asehon'ny valin'io fikarohana io fa :

“Ireo zavatra fampiasa amin'ny fambolena, ny asa fitrandrahana volamena sy ireo fakon-dakozia dia mitarika fandotoana be ny rano ao amin'ity ony ity mitondra ireo singa metalika (ETM)”. Mampitombo izany, hoy ny fanazavan'ireo mpikaroka, “ny fandotoan'ireo metaly ny rohivoary anaty rano vokatry ny fanitarana tanàn-dehibe, ny fambolena, ireo asa fitrandrahana volamena ary, amin'ny lafiny kely kokoa, ny fampiroboroboana ara-indostrialy”.

Ny fehinkevitra iray hafa amin'ny valin'ity fikarohana ity dia milaza fa “ny habetsahan'ny merkiora sy ny varahina avo loatra ao anatin'ny antsanga ao amin'ny ony Guessabo dia mety miteraka loza ary mahatonga ireo antsanga ireo ho loharanon'ny fandotoana avy ao anaty “. Hisy voka-dratsy ho an'ny fahasalaman'ny tsirairay mihinana trondro avy amin'ilay ony sy ny rano avy eo amin'ny tohodrano izany. Singa iray hafa, ny fikorontanan'ny rohivoary ao anatin'ilay ony vokatr'ireo asa ireo, ka manome vahana ihany koa ny fanjavonan'ny karazan-trondro sasany. Antony,  “afaka hiditra ao anaty tsanganana misy ny rano ireo loto metaly rehefa ampy ny fepetra ka miteraka ihany koa ireo vokatra ratsy eo amin'ny kalitaon'ny rano sy ny fiainana anaty rano”.

Ny fitomboan'ny merkiora – metaly iray ahitana tsiranoka miloko toa volafotsy izay singa tena poizina – “voarakitra ao anatin'io faritra io dia tsy isalasalana fa avy amin'ireo asa lehibe ataon'ny olombelona, tsy inona fa ny fambolena (famonoana bibikely, fanafody famonoana holatra, famonoana bakteria, famonoana ahi-dratsy), ny loko, ny fampiasana ireo fitaovana mandeha herinaratra sy ireo vokatry ny fanamboarana fanafody ho an'ny olombelona. Ny faharatsian'ny fitantanana ny fako ao amin'ilay faritra no heverina ho fototr'io fandotoana io”, hoy ny tatitry ny fanadihadiana. Ny loza ara-tontolo iainana izay mety hiteraka ny fandotoana ilay ony, ny rano ambanin'ny tany, izany hoe ny rano milevina.

Ny faniriana hahazo volamena betsaka no manosika ireo mpitrandraka volamena hampiasa tafahoatra ireo fomba ara-teknika rehetra tsy ara-dalàna (fikaohana, milina vaventy, sy ny sisa…) sy ireo vokatra misy poizina (merkiora, cyanure…) izay, araka ny tatitry ny Évaluation Initiale de la Convention de Minamata (Tombana tany am-piandohana araka ny Fifaianrahana Minamata), miparitaka eny amin'ny rivotra mandritra ny fandorana ny feta merkiora-volamena, ao anatin'ireo rano sy tany mandritra ny dingana fampifangaroana ho feta ireo mineralim-bolamena, dia loza iray mitatao ho an'ny tontolo iainana sy ho an'ny olona.

Ny ony Sassandra ao Côte d'Ivoire dia tsy tranga manokana amin'ny fandotoana vokatr'ireo asa fitrandrahana harena an-kibon'ny tany sy iharan'ny vokatry ny fiovaovan'ny toetrandro. Miaina fikorontanana mitovy amin'izany ny ony Niger ao Mali .

Ambanan'ny fitrandrahana volamena ihany koa ny ony Niger ao Mali

Hatramin'ny 2001, i Mali no fahatelo mpamokatra volamena lehibe indrindra ao amin'ny tanibe, aorian'i Afrika Atsimo sy Ghana. Tao anatin'ireo taompolo vitsy farany, nihanitombo ny hazakazaka hanana volamena ary ho setrin'izany dia niroborobo ny toerana fitrandrahana volamena araka ny fomba nentim-paharazana. Ao amin'ny faritr'i Sikasso (faritra Yanfolila), ao amin'ny faritanin'i Koulikoro, na koa ao Kayes, dia mandoto ireo ony io asa fitrandrahana volamena io, amin'ity tranga ity, ny ony Niger izay ny 42% ny halavàny manontolo no mamakivaky an'i Mali araka ny tatitra mikasika ny toetoetry ny ony Niger ao Mali.

Mbola tao anatin'io tatitra io hatrany dia voalaza fa io no loharanon-drano lehibe indrindra ho an'ny firenena ary Maliàna telo amin'ny efatra no mipetraka ao amin'ny lemak'i Niger ka mivelona amin'ny fomba isankarazany avy amin'ny harenany.

Ny fitrandrahana volamena amin'ny alalan'ny fikaohana amin'ny rano, izay asa miompana amin'ny fanivanana volamena tavela ao anaty fasika, vatokely ary tany any amin'ireo làlan-drano dia tena fanao be ao an-toerana ihany koa. Izy io dia atao miaraka amin'ny taharo simika toy ny merkiora sy ny cyanure. Ny fikaohana amin'ny rano dia loza goavana mitatao ho an'ny renirano sy ireo karazam-biby monina ao anatiny.

Manoloana io loza ara-tontolo iainana io, naaton'ny governemanta Maliàna mandritra ny 12 volana nanomboka tamin'ny 15 May 2019 ireo asa fitrandrahana volamena mampiasa fikaohana amin'ny rano any amin'ireo renirano ao Mali. Saingy very maina ny ezaka fa vao tapitra ny fe-potoana, dia niverina nanao ny asany indray ireo mpankafy ny fikaohana mampiasa rano.

“Na  tena aato tanteraka aza ny asa fitrandrahana volamena tany amin'ireo renirano tao Mali, dia tsy maintsy miandry 20 taona vao hadio ny rano. Ny fitrandrahana volamena amin'ny alalan'ny fikaohana amin'ny rano eo amin'ny reniranon'i Niger dia mampitombo ny fikorontanan'ny rano, mahatonga ny rano ho tsy mety amin'ny fanondrahana ary mahatonga ny trondro tsy ho hita intsony ao anaty rano ” hoy ny fanazavan'i Pr. Adama Tolofoudié, Mpampianatra-Mpikaroka, amin'ny Anjerimanontolon'ny Siansa, Teknika ary Teknolojia ao Bamako (USTTB).

Manahirana be ny fitrandrahana volamena ao Mali ary goavana ny fiantraikany

Ny mponina manamorona ny Yanfolila ao amin'ny faritr'i Sikasso sy Kangaba, ao amin'ny faritr'i Koulikoro, dia manamafy fa tsy azo atao ny mampiasa ny rano avy amin'ilay ony, afa-tsy ho amin'ny fanasana lovia sy lamba ihany. “Tena iharany ary matetika marary ny mponina ary tsy fantatra izay maharary azy. Avy eo , ampiasaina hitsaboana tena ny vola rehetra azo amin'ireo toerana ireo”, hoy ny fitantaran'i Fatoumata Traoré, mpampianatra ao Yanfolila.

Na eo aza ity fandotoana goavana ny ony ity, vokatry ny antony maro hafa ankoatra ny fitrandrahana volamena, toy ny avy any an-tokantrano, ny fambolena, ny fitaterana, ary ny asan'ny indostria sy artizanaly, dia mbola sahirana ireo tompon'andraikitra amin'ny fandraisana fanapahankevitra hentitra hamahana io olana io. Manampahefana iray avy amin'ny iray amin'ireo toerana izay notsidihinay no nilaza taminay fa isaky ny mitranga ny fifandirana eny amin'ny toeram-pitrandrahana iray, dia afindran'ny manampahefana ny governora voakasika mba tsy ho voakitikitika. Ho azy, “manahirana be ny tantara manodidina ny fitrandrahana volamena ao Mali ary goavana ny voka-dratsiny”.

Mampatahotra ny fiantraikan'ny fiovaovan'ny toetrandro amin'ireo ony Sassandra sy Niger. Ny fidangan'ny hafanana, ny trangana toetrandro mahery vaika, ny fitomboan'ny antsanga sy ny tsy fahampian-drano dia misy fiantraikany ratsy avokoa eo amin'ny rohivoarin'ireo ony ireo, ka mahatonga azy ireny ho tsy azon'ireo karazam-biby anaty rano iainana intsony ary manohintohina ny fiveloman'ny olona miankina amin'izany.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.