Tiorkia : nohozongozonin'ny andiana horohorontany mandravarava

Pikantsary avy amin'ny tatitry ny lahatsarin'ny The Guardian  avy ao Tiorkia

Nifoha niaraka tamin'ny vaovao momba ny horohorontany iray nandravarava ny tamin'ny faritany atsimo atsinanan'ny firenena tamin'ny 6 febroary lasa teo ny ankamaroan'ny tao Tiorkia. Tamin'ny 4ora 17minitra maraina, ora any an-toerana, horohorontany manana maridrefy 7,8 no nikapoka ny faritanin'i Gaziantep ao Tiorkia. Ora vitsivitsy taty aoriana, tratry ny horohorontany manana maridrefy 7,5 koa i Kahramanmaras, faritanin'i Tiorkia. Faritany ampolony raha atambatra no voakasika. Araka ny hita tamin'ireo isa farany indrindra, nahatratra 2 921 ireo olona maty, raha toa ka olona dimy arivo sy iray alina kosa no naratra. Tao anaty tafatafa iray nifanaovany niaraka tamin'ny AFP,  nolazain‘i Catherine Smallwood, Lehiben'ny vonjitaitra ao amin'ny OMS ho an'i Eoropa, fa mety ho avy valo heny ireo isa ireo.” Asehon'ny sary avy eny an'habakabaka avy amin'ireo toerana voadona mafy indrindra ny faharavana tamin'ireo tranobe, hopitaly, tranom-panjakana ary ireo tranobe hafa maro, anisan'izany ny Lapan'i Gaziantep izay niorina efa ho 2000 taona.

Tsy nahatantny ilay horohorontany ny Lapa #Gaziantep izay efa tamin'ny taonjato faha-VI

Raha ny filazàna ôfisialy, trano fonenana mihoatra ny enina arivo no rava tanteraka. Namoaka  fampitandremana ‘ambaratonga fahefatra’  ireo manampahefana, ny fampitandremana farany ambony indrindra ampiasaina ho an'ny hamehana sy ny tena lozabe, izay mety ahitàna ihany koa hatramin'ny fangatahana fanampiana iraisam-pirenena. Nilaza ny Sampandraharaha ao Tiorkia misahana ny Loza Voajanahary sy ny Hamehana, tamin'ny 7 Febroary,  fa firenena 65 no namalyka nandefa olona mitontaly 2 660.

Nambaran'i Tiorkia ny fanairana ambaratonga faahefatra. Hita ao anatin'ny fanairana “ambaratonga fahefatra” ny fangatahana fanampianan iraisampirenena.
— Ferit Karakaya (@feritkw) 6 Febroary 2023

Nanambara andro fito ho fisaonam-pirenena ny manampahefana. Nakatona daholo mandritra ny roa herinandro manaraka ny sekoly rehetra tany amin'ireo faritra nitrangan'ny horohorontany.

Raha toa nalefa tany amin'ireo faritra voakasika ny asa fanavotana, ny toetrandro mamanala kosa nampananosarotra tsy toy ny mahazatra ny fivezivezena tao anatiny sy ivelan'ireo faritra. Nandritra ny tontolo andro, nilaza Sampandraharaha  Tiorka misahana ny Loza Voajanahary sy ny Hamehana (AFAD) dia nilaza fisiana horohorontany vaovao hafa tao amin'ny faritra, ny tamin'ny 13h35 sy 13h24 no tena mafy indrindra, ora teo an-toerana, tamin'ny maridrefy 5,6 sy 7,6 mifanesy.

Saingy raha toa ireo vahoaka nihazakazaka nankany amin'ireo tambajotra sosialy sy ireo ivon-toerana fanampiana manerana ny firenena, dia marobe kosa ireo tsikera navoaka mikasika ny tsy fahampiana fotodrafitrasa fisahanana ny vonjy taitra sy ireo fepetra vonjy maika napetraka rehefa fotoanan'ny krizy.

Farafahakeliny, ireo hopitaly, arabe sy lalambe dia tsy tokony hihotsaka tahaka izao, na toy inona ny hamafin'ny horohorontany.
Io no tena fotodrafitrasa fototra ho antsika. Tokony ho tsara kokoa noho izao.
— Can Okar (@canokar) 6 Febroary 2023

Nitodika tamin'ny Twitter i Burcu Karakas, mpanao gazety, mba haneho ny hakiviany manoloana ny fifanoheran-javatra. Etsy ankilany, manorina toby nokleary i Tiorkia, ary etsy andaniny, mirodana ireo tranobe fonenana zara fa vita nefa mbola eo ampiandrasana izay hanavotra azy ny olona :

Ao amin'ny firenena izay sahala amin'ny taratasy ireo trano ao aminy rehefa misy ny horohorontany, toerana iandrasan'ny olona mandritra ny ora maro eny akjaikin'ireo fahapotehana, dia misy toby nokleary iray eo andalam-mpanorenana.

Mustafa Sonmez, mpanao gazety ara-toekarena, nibitsika ny antontan'isa momba ny tetibola henjana izay manondro fa ny volam-bahoaka nomena ny Diyanet, fikambanam-pivavahana lehibe iray ao Tiorkia, dia nihoatra ny vola natokana ho an'ny fiatrehana horohorontany sy ireo fandaharanasa famonjena raha misy loza voajanahary.

Mpanao gazety iray hafa, Gurkan Ozturan, nibitsika hoe :

Malahelo aho, sorena, misaona daholo isika, nanomboka tamin'ny nahitantsika ireo vaovao ary ny sasany tamintsika izay nahatsapa ny dona voalohany. Fa indrindra indrindra, tena tezitra aho ! Nisy ireo asa izay efannatao nandritra ny 25 taona mba hidifiana ny fifohazana tahaka izao indrindra. Nahoana io no tsy nahomby ilay izy?

Fatih Yasli, mpanao gazety, nanoratra teo amin'ny Twitter fa ny ,olona no “mandoa indray ny vidiny, noho ny fikatsahana tombony, ireo tolotrasa sy kolikoly [amin'ny asa fanorenana], sy ireo andiana mpandraharaha jiolahy,  ary koa ny fankahalàna siansa sy ny fahalalana”.

Taompolo nandravarava an'i Tiorkia ity. Ireo zavadoza mahatsiravina mitranga ankehitriny dia tena mifamatotra tanteraka amin'ny toedraharaha pôlitika ankapobeny, satria ny kolikoly faobe no nitarika ho amin'ny fanorenana ratsy kalitao, ny fangalarana ny vola natokana ho an'ny horohorontany, ny fahakelezan'ny fiomanana manolooana ny tsy azo ialàna, ary ny toekarena rotidrotika.
— Nick Ashdown (@Nick_Ashdown) 6 Febroary  2023

Anisany tamin'ireo tranobe sasany nirodana ihany koa ireo hopitaly, niteraka tsikera sy alahelo bebe kokoa :

Ny firodanan'ny hôpitaly tao amin'ny faritra nisy ny horohorontany dia tena zava-misy manaporofo ny toedraharaha mafaitra iainantsika… Tsy lazaina intsony ny hoe “efa antitra io”,  fiteny aorian'ny zavamitranga.

Ny sasany niampanga ireo tomponandraiki-panjakana ho mandainga momba ny fisian'ny asam-pamonjena. Iray tamin'ireo faritany izay tsy nahitàna asa famonjena i Hatay ka nandrehitra be ny hatezerana.

 Olona an'arivony no miantso fanampiana manokana ho an'i Hatay izay tsy nandehanan'ireo mpamonjy voina Tiorka tao anatin'ny 24ora.

Loza izany. Hafatra marobe avy amin'ireo olona ao anaty korontana. Tsy manao afa-tsy mitomany ireo olona miresaka avy ao an-tanàna. Izay no hany tokana azon'izy ireo atao.
— Ragıp Soylu (@ragipsoylu)  7 February 2023

Barış Atay, filoha lefitry ny Antokon'ny Mpiasa ao Tiorkia (TIP), sady mpikambana amin'ny antenimiera ao Hatay nitsidika tany ka nizara ity fanavaozam-baovao ity :

Tena tsy hitako izay ho lazaina. Ireo izay milaza fa tonga tany rehetra tany. Tsy misy asa famonjena teto. Samy milaza daholo ny lehiben'ny AFAD sy ny filoham-pirenena fa tonga tany rehetra tany. Irery ny olona eto mampiasa ny herin'ny tenany. Tena tanàna mitoka-monina. Ireo olom-pirenena ihany no mitarika ny milina ho tonga eto. Tsy misy mandefa milina na zavatra hafa. Tsy misy andiana mpamonjy voina. Tsy misy AFAD. Tsy misy na iza na iza.

Tsy vaovao intsony ny hirifiry sy ny fahelan'ny valin-kafatra. Tao anatin'ny tafatafa iray natao tamin'ny 2021 teo amin'ny media Middle East Eye, Koray Dogan, mpiara-mitondra teny an'ny Antoko Maitso ao Tiorka, dia nilaza fa ny toekarena no nataon'ny governemanta ho laharam-pahamehana ary tsy noraharahiany ny tontolo iainana. Marobe ireo porofo hanohanana izany, tahaka ilay tetikasa goavana Kanal Istanbul na ny lalàna famotsoran-keloka mifototra amin'ny zaram-paritra nolazaina tamin'ny taona 2018. Nandany 19  tamin'io lalàna famotsaran-keloka mifototra amin'ny zaram-paritra io  i Tiorka hatramin'ny 1948 izay manaiky ny famotsorana (andoavana vola) ho an'ireo mpandraharaha mpanao fanorenana tsy manaraka ny fenitra fiarovana tokony ho izy. Nanjavona niaraka tamin'ny firoboroboan'ny asa fanorenana ireo faritra voarakitra ho an'ireo tranolay sy ireo famonjena maha-olona ary natao hanangonana olona marobe aorian'ny horohorontany. Tamin'ny lasa, nolavini'ny APK ireo sosokevitra 58 an'ireo mpanao politika mpanohitra nangataka ny hamoronana komity tsy miankina mba hanaramaso ny maha-azo antoka ireo tranobe fonenana.

Nilaza ireo manampahaiznaa manokana avy amin'ny Tranoben'ireo Injeniera Zeôlôzika fa efa nampitandrina ny manampahefana izy ireo momba ny mety hisian'ny horohorontany ao amin'ny faritra, narahana tatitra sy fanombanana ny mety ho filàna, saingy tsy nisy valiny azo. Hüseyin Alan, Filohan'ny Tranoben'ireo Injeniera Zeôlôzika, dia niteny teo amin'ny tranokalam-baovao Birgun fa “amin'ny maha zeôlôgy azy ireo, dia namerimberina sy nanoratra imbetsaka ry zareo fa tokony homanina ho amin'ny horohorontany ireo trano fonenana ireo. Nanomana tatitra izahay izay nozarainay niaraka tamin'ny Fitondram-panjakana sy ireo minisitra voakasik'izany. Tamin'ny famerimberenana, notsipihinay tsara ny tokony hanaovana hetsika. Saingy tsy nahazo izahay na dia valiny iray aza. Na avy tamin'ny Fitondram-panjakana izany, na avy tamin'ny mpikambana amin'ny antenimiera.”

Ihany koa tamin'ny firesahana teo amin'ny Birgun, nilaza i Kubilay Kaptan, man,ampahaizana manokana momba ny loza voajanahary,  fa na teo aza ireo fampitandremana voalohany, ireo faharavàna nitranga ankehitriny nateraky ny horohorontany dia manondro ny tsy firaharahiana ireo fampitandremana. “Ao anatin'ny toejavatra mahazatra, efa fantatra mialoha fa tafiditra anaty faritra hiantraikan'ny horohorontany ireo faritany ireo ary tsy azo ihodivirana ny horohorontany, dia tokony ho efa vonona ny trano fonenana, ny mponina eo an-toerana sy ireo asa fikarohana ary famonjena . Saingy, rehefa nijery izahay hoe efa tena vonona ve izy ireo, dia hitanay fa “tsy vonona akory”, hoy ny nambaran'i Kaptan tao anatin'ilay tafatafa. Nilaza i Kaptan fa ity endrika tsy tsara fiomanana io dia mampatsiahy ny tsy fisiana fanarahamaso ny fanorenana tsizarizary an'ireo trano fonenana, ny fitaovana nampiasaina tamin'ny fanorenana sy ny fandrafetana ny trano.

Mpikambana iray ao amin'ny Akademian'ny Siansa, Profesora, Dokotera, Naci Görür, dia nilaza ihany koa tamin'ny media tao an-toerana ireo fampitandremana niverimberina nataony sy ireo zeôlôgy hafa nalefany ho an'ireo mpitantana ny faritany, saingy tsy nisy hetsika natao. Roa taona lasa izay, niresaka ny horohorontany mitovitovy amin'io nikapoka an'i Kahramanmaras i Görür teo amin'ny CNN Turk.

Miorina ao anatin'ny faritra misy horohorontany i Tiorkia ary manana tantarana horohorontany nampidi-doza. Ny horohorontany henjana indrindra dia izay nitranga tany Erzincan tamin'ny 1939, nahatratra 7,9 tamin'ny maridrefy ary olona efa ho 30 000 no maty. Tamin'ny 1999, namono olona 18 000 ny horohorontany nanana maridrefy 7,5 ary namela tsy manan-kialofana niisa 250 000. Ny tranga goavana farany dia izay nitranga tao Elazığ tamin'ny  2020, naharatràna olona 1 600 sy maty 41. Nandritra ny fitsingerenan-taonan'ny horohorontany nitranga tamin'ny 1999 tamin'ny 2021, nampitandrina ireo manampahaizana fa raha mbola mihatra eo amin'ny firenena ny horohorontany manana maridrefy mitovitovy amin'izao, dia mbola tena goavana kokoa ny fahavoazana ary tsy azo ihodivirana, tamin'ny fanipihana ny tsy fisian'ny fiomanan'ny governemanta na izay paikady fanalefahana.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.