Lahatsary miparitaka mampiseho ireo voalaza ho fanitsakitsahana ny zon'olombelona nataon'ny miaramila tao Cabo Delgado, Mozambika

 

Tetezana sisintany ao Cabo Delgado, avaratr'i Mozambika, 4 Aogositra 2009. Sary avy amin'i F. Mira tao amin'ny CC BY-SA 2.0.

Tamin'ny 12 Janoary 2023,  gaga tamin'ny fizarana lahatsary iray ny tambajotra sosialy tao Mozambika, izay mampiseho ny fandoroana faty nataon'ireo miaramila heverina ho miady amin’ny fampihorohoroana any avaratry ny firenena, Cabo Delgado. Mampiseho olona manao fanamiana miaramila ity horonantsary ity mitondra sainam-pirenena Afrikana Tatsimo manipy faty ao anaty afo. Heverina ho mpampihorohoro nosamborin'ny miaramila babo tamin'ny ady araka ny resaka re tao amin'ny lahatsary ireo vata-mangatsiaka ireo.

Fotoana fohy taorian'izay, niteraka fanehoan-kevitra maro ilay horonantsary, indrindra ny fanamelohana ny fahitana fanaovana fihetsika toy izany, ary koa ny hisarihana ny saina ny amin’ny fanitsakitsahana ny zon'olombelona goavana izay natao hatramin'ny niandohan'ny ady tao Cabo Delgado. Ho an'ny Tale Mpanatanteraka ao amin'ny Foiben’ny Demaokrasia sy ny Fampandrosoana (CDD), Adriano Nuvunga, ireo sary no ampahany kely monja mampiseho ny fanitsakitsahana lehibe kokoa ny zon'olombelona sy ny fihoaram-pefy ataon'ireo miaramila vahiny ao Cabo Delgado.

Aquela é uma atitude dos esquadrões da morte, queimar corpos. Há uma lei própria que regula a atuação de tropas em situação de conflito, particularmente quando são forças internacionais.

Izany no toe-tsain’ireo andian’olona mpamono ho faty, mandoro faty. Misy lalàna manokana mifehy ny fihetsiky ny miaramila amin'ny toe-javatra ahitana fifandonana, indrindra rehefa hery iraisam-pirenena izy ireo.

Manao ahoana ny toe-draharaha ao Cabo Delgado?

Nanomboka tamin'ny volana oktobra 2017, nahitana fifandirana mitam-piadiana tao Mozambika ao amin'ny faritany avaratra [mg] ao Cabo Delgado. Fanazavana maro isan-karazany no nomena ho antony, toy ny olana ara-pivavahana na ny fahantran'ny tanora, saingy mbola tsy fantatra ny tena antony amin'ny ankapobeny. Na dia eo aza ny fiampangana fa ny Fanjakana Islamika no ao ambadiky ny fanafihana ary mikasa ny hibodo ny faritra famokarana etona ao Mozambika, dia mbola tsy fantatra na ireo nahavanon-doza na ny niandohan'ny herisetra.

Hatramin'ny nanombohan'ity fifandonana ity, tombanana ho 3.000 ny olona maty ary miisa 784.000 no nafindra toerana. araka ny Vaomiera Avon'ny Firenena Mikambana misahana ny Mpitsoa-ponenana. Nitatitra mikasika ny fanitsakitsahana ny zon'olombelona atao amin'ny mponina ao Cabo Delgado ny vondrona mpiaro ny zon'olombelona.

Vao haingana, nanameloka ny Human Rights Watch fa samy nanitsakitsaka ny zon'olombelona tamin'ny fomba feno habibiana ny tafi-panjakana sy ny mpikomy Al Shabab. Voampanga ho nanao heloka bevava ireo hery roa tonta ireo, anisan’izany ny famonoana olona, ​​ny herisetra ara-nofo, ary ny famotehana fananana.

Araka ny Amnesty International, tamin'ny taona 2021, mampijaly ireo olona tokony harovan'izy ireo ny mpitandro ny filaminana ao Mozambika tamin'ny alalan'ny fampitahorana, fandrobana, fampijaliana, fampanjavonana an-keriny, ary famonoana ivelan'ny fitsarana. Matetika tsy nanavaka ny lasibatra sivily sy miaramila ny Vondrona Dyck Advisory, orinasan'ny milisy tsy miankina nanao fifanekena tamin'ny governemanta ho hery miasa haingana, rehefa nandatsaka baomba sy nitifitra avy eny amin'ny angidimby izy ireo.

Ankoatra ny fanohanana omen'ny firenena Afrikana, dia nanofana miaramila avy amin'ny tafika Mozambikana ihany koa i Portiogaly sy ireo firenena hafa ao amin'ny Vondrona Eoropeana. Nitondra fanavotana sy fandriampahalemana miharihary tao Cabo Delgado izany fanohanana izany, na dia mbola mitohy aza ny fifandonana any amin'ny faritra sasany ao amin'ny faritany.

Antso hisian'ny rariny

Nalahelo tamin’ny habibiana tao amin'ny lahatsary, ary nitaky ny hanamelohana ireo meloka ny filohan'ny Komitin’ny Zon’Olombelona ao amin’ny Fikambanan’ny Mpisolovava Mozambikana, Feroza Zacarias:

Aquilo é uma desconsideração dos direitos humanos. Um olhar de normalização que norteia o nosso Estado.

Tsy fanajana ny zon’olombelona izany. Miaro ny fanaovana ho ara-dalàna izay mitarika ny fanjakantsika.

Ho an'ny Amnesty International (AI), ohatra “mahatsiravina” amin'ny zava-mitranga amin'ny “ady noadinoina” mitranga ao amin'ity faritany any avaratr'i Mozambika ity ireo sary ireo, hoy Tigere Chagutah, solontenan'ny fikambanana ho an'ny faritra atsinanana sy atsimon'i Afrika. Hoy i Chagutah hoe:

A queima de corpos por soldados é deplorável e provavelmente uma violação do direito humanitário internacional, que proíbe a mutilação de cadáveres e exige que os mortos sejam tratados com respeito.

Mampalahelo ny fandoroana faty ataon'ny miaramila ary inoana fa fanitsakitsahana ny lalàna iraisampirenena momba ny maha-olona, izay mandrara ny fanapotehana faty ary mitaky ny hanajana ny maty.

Etsy ankilany, nilaza ny filoha Namibiana Hage Geingob fa tsy mbola afaka manameloka ny fihetsika ny fikambanana satria efa mandeha ny famotorana mba hanamarinana ny fiampangana.

Geingob ihany koa no filohan'ny vondrona SADC, izay nanoritsoritra ilay lahatsary ho mampanahy’ ary nampanantena fa hisy ny ‘fandraisana andraikitra’ rehefa vita ny fanadihadiana, nefa tsy nilaza izay izay zavatra tena hatao izy. Ho setrin'izany, nilaza i Zenaida Machado, ao amin'ny Human Rights Watch, fa tokony hanaja ny zon'olombelona ao amin'ny faritra ny miaramila.

Manantena izahay fa hamaky ny tatitra tsy ho ela. Tokony hanome baiko ny miaramila rehetra eny an-kianja ao Cabo Delgado koa ianareo mba hanao zavatra mifanaraka amin'ny lalàna sy hanaja ny zon'olombelona. Ataovy mazava tsara amin'izy ireo fa tsy azo leferina ny fihetsika tahaka ilay ao amin'io horonantsary mampihoron-koditra io.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.