Zava-maneno tendrena feno vakana, lalaovina manerana an'i Sodana. Sehatra ho an'ny daholobe, Sary : ksblack99. Wikimedia commons [1]. Fampiasana ara-drariny.
Ity lahatsoratra ity ny Raseef22 no namoaka [2] azy voalohany, sehatra fampitambaovao Arabo, tamin'ny 5 Janoary 2023, ary nosoratan'i Mughira Harbiyeh. Dika nasiam-panovàna no naverina navoaka eto indray noho ny fifanarahana hifampiza votoaty.
Tamin'ny 1919, rehefa nanokatra fijery iray vaovao i Omdurman [3] manoloana ny vaninandro maoderina sy ny sivilizasiona, dia nanao hetsika hanovàna tanteraka ny sarintanin'ny mozika Sodaney sy ny hoaviny ireo mpamorona ny mozika Sodaney amin'izao vaninandro izao, ny mpamoron-kira sady mpihira Hajj Sorour [4] ary ny poeta Ibrahim Al-Abadi [5].
Noroahin'izy ireo tao Omdurman ny Tanabra, tarika iray ara-poko manana mozika malaza, rehefa nikomy tamin'izy ireo [6] ny Tanabra. Avy any ambanivohitra sy ny tany efitra ny tarika ary nanjaka teo amin'ny sehatry ny mozika nentim-paharazana.
Taonjato iray taorian'io sesitany manan-tantara io, ny ampitson'ny Revolisiona Desambra [7], sy tanatina vanim-potoana nisavoritaka izay nanirian'ireo vahoaka Sodaney mafy hiverenan'ny fiainam-pirenena amin'ny laoniny tao anatin'izay rehetra fanehoana voadio sy ara-kolontsaina, toy ny alin'ny teatra, ny sarimihetsika, ny fiantsàna tononkalo, sy ny fihirana, nipoitra indray ny Tanabra, naka ny renivohitra [8] tamin'ny lafiny rehetra rehefa nitafy ireo fitafiana ‘Bedouin’ : fehiloha Levantin sy akanjo bory tanana eo ambonin'ny akanjo maroloko.
Tamin’ity indray mitoraka ity izy ireo dia niverina niaraka tamin’ny rababa misy tady 5 [9], menamenatra ary gadona maina.
Misarika angolam-pitiavana, tsy fahampiam-pitiavana sy embona, ary koa ireo fomban-drazan'ny Bedouin sy fitaingenan-tsoavaly ny filantom-peon'izy ireo [10]. Miampita amin'ny alalan'ny lahatsoratra an-tononkalo iray tsy manana afa-tsy tontolo tokana feno tomany, mikatona amin'ny tontolo hafa rehetra, ary mandrara ireo vakiteny hafa nadika, mifanohitra tanteraka amin'ny mozika Sodaney [11] izay namelona lalina [12] ny fifohazan-tsaina avy amin'ny revolisiona ho amin'ny zava-misy vaovao, ny vanim-potoana romantika, hatramin'ny fotoanan'ny fanoratana kaody.
Amin'izao fotoana izao, be mpangataka be ny Tanabra ho an'ireo hetsika ara-mozika manerana sy manodidina ny tanàna, toy ny amin'ny mariazy sy ny fanolorana diplôma. Samy mandefa ny mozikan'izy ireo avokoa ny fitateram-bahoaka iombonana sy ireo finday. Nifanojo tamin'ny tsy fahampian'ny mpanakanto manaraka izao vanimpotoana izao sy ny famoronana mozika matotra izany mba hamenoana ny banga navelan'ny fialàn'ireo mpiangaly mozika malaza tao Sodàna, ary koa niaraka tamin'ny fanetsiketsehana ara-poko taorian’ilay fanonganam-panjakana nataon'ny tafika [13].
Fankafizana mozika natosiky ny embona
Niteny tamin'ny Raseef 22 ilay mpitendry mozika Walid Youssef [14] fa ny tsy fitoviana misy eo amin'ny tany efitra mpamokatra sy ireo tanàn-dehibe mpanjifa, ny tsy fahampiana fotodrafitrasa tena henjana be sy ireo tolotra tena ilaina, ary ny fifindràn-toerana ataon'ireo mponina an-tany efitra mankany an-tanàndehibe no mitondra ho amin'ity trangan-javatra ity.
Izany dia mivadika ho fidangan'ny vidim-piainana sy ny fibontsonan'ny tanàndehibe, ary koa ny fitombon'ireo trano tsizarizary, ny fehikibonm-pahantràna sy ny fanorenana baranahiny eny ivelan'ireo tanàndehibe, ary mety ho ao anivony aza, ho setrin'ny fitotonganana sy ny fanjavonan'ireo vondrom-piarahamonina ambanivohitra.
“Nitarika fampidirana ratsy an'ireo mpifindra monina avy ambanivohitra ho ao anatin'ny tontolo vaovao an-tanàndehibe misy azy ny fifindramonina avy any ambanivohitra, ary koa ny fitazonana ny fomba amam-panaon'izy ireo tena maha-izy azy avy any ambanivohitra, ny fitomboan'ny fitondrantena sy ny fomba fanehoana ara-piarahamonina manafintohina ary ny firoboroboan'ny ny fety nentim-paharazana ambanivohitra ao afovoan-tanàna”, hoy i Youssef nanohy.
Asongadiny ny fahaterahana indray ho an'ny fombandrazana Albutan [15] efa maty tany aloha, izay naka toerana indray miaraka amin'ny mozika rababa. Fomban-drazana iray io izay ahitàna ireo zatovolahy miboridana sy mifamely amin'ny karavasy mandritra ilay fankalazana eo afovoan'ny hiakiak'ireo vehivavy, mba hampisehoana ny soatoavina Bedouin amin'ny maha-vatan-dehilahy, ny faharetana, ny fihafiana ary ny herim-po.
“Manakaiky kokoa ny embona ny zava-nitranga”, hoy ny nambaran'i Siraj El-Din Mustafa [16] teo amin'ny Raseef22, ilay mpitsikera zavakanto, “miaraka amin'ny fiverenan'ny fomba Haqibi [17] arahin'ny hira rababa“. Manampy izy fa : “Ny fiverenana amin'ny fomba taloha dia azo adika amin'ny fomba maro, ny lehibe indrindra izay tsy vitan'ny mozika Sodaney maoderina, na izay antsoina hoe endrika ‘Omdurman’, ny nanolotra lahateny an-kira manitikitika ny fihetseham-po rehetra ary ny namaly ny hetaheta rehetra, fa nahiboka irery ho an'ireo olona an-drenivohitra ary tsy niraharaha ireo tany amin'ny sisiny”.
Inoan'i Mostafa fa ny fandrosoana teknolojika no niteraka revolisiôna iray manohitra ny mozika maoderina ary ny lazan'ny ny mozika rababa amin'izao fotoana izao dia azo heverina ho toy ny fifandonana eo amin'ireo any amin'ny sisiny sy ny ao afovoany. “Ady efa tranainy sy miverimberina izany”, hoy izy nanamafy, “izay mampiseho ny tsy firaharahàn'iroe governemanta rehetra ny any amin'ny sisiny, eo amin'ny lafiny tolotra momba ny fiainana na ihany koa eo amin'ny sehatra misy ireo fikambanana fampahalalam-baovao miasa any amin'ireo faritra misy teritery.”
Tsapany fa mba hanatrarana ny rehetra dia nahita sehatra malalaka sy tsy voafetra ny mozika rababa ary mametraka ny tenany ho endrika tononkira mendrika hoheverina noho ny revolisiôna nentin'ny media sôsialy, izay tafasisika sy nanakorontana ireo hevitra nentim-paharazana, ka niteraka fiovàn'ny fomba fanao.
Tsy nampiasaina tamin'ny fanetsiketsehana foko izay misy ao Sodàna ny mozika Tanbara, araka ny voalazan'i Mustafa, satria “natokany ho an'ny malalany ihany no hihiran'ireo zatovolahy.”
Na izany aza, manamafy ny mpanoratra, Muhammad Dahab Tablo [18] fa ny lazan'ny mozika rababa dia tranga ara-politika iray niniana natao mba hisarihana ireo mpamokatra mozika ho amin'io karazana io. Ny ankamaroan'ireo mpanaraka mpanatsotsotra zavatra an'io endrika mozika io dia tsy mahita faharatsiana ara-politika ao anatin'ny hetsik'ireo revolisionera ao Khartoum, izay mitady mpiketrika ara-politika rehefa avy nanao fivadiham-pinoana [19].
Araka ny lazain'i Tablo, ireo sarambabem-bahoaka ireo dia niharan'ny fanavakavahana tsotra izao nataon'ny fitondrana tao Khartoum nandritra ny 50 taona mahery. “Miasa mafy mihitsy ireo mpandrafitra ny fanonganam-panjakana mba hampidirana ny fifamatorana ara-pirazanana [ny foko] sy ny hakàna ny hafanam-pon'ireo vondrom-piarahamonina ambanivohitra mba hanomezana vàhana fomba fijery hafa sy mety tsara amin'ny jadona ara-miaramila.” Malàla-tànana izy ireo manohana ny famoronana mozika rababa mba hahafahany hiroborobo eny an-dalambe”, hoy izy nanohy. Hamafisin'i Tablo fa raha teo ambany fiahian'ny fanjakana sivily io fandaniana io dia taratry ny fanantenana hisian'ny firoboroboan'ny kolontsaina isam-paritra izay mandrafitra firenena iray manana kolontsaina marolafy, eo ambany fiarovana ny fitovian'ny olompirenena rehetra.
Fiainana miafinkafina
“Faly aho fa tafiditra tao Khartoum ireo hira avy any ambanivohitra (gadona country)”, hoy ny nambaran'ilay poeta modernista Abd Al-latif Hassan [20], manamafy ny fankafizany mozika Tanbara. “Firenena iray midadasika ahitana kolontsaina sy zavakanto goavana marobe i Sodàna. Ahitana ihany koa ny fiainana manontolo sy tsy manam-paharoa izy, izay teraka sy maty am-pahanginana tsy nisy niraharaha azy ireo”, hoy ny nambarany teo amin'ny Raseef22.
“Nodimandry tsy nisy nahatsikaritra akory ireo talenta goavana, tsy nomena toerana malalaka hanehoany ny fahaiza-mamorona, ary tsy nmena fankatoavana ihany koa ny sanganasan-dry zareo satria tsy mamaly ireo mason-tsivana napetrak'ireo mponina an-tanandeehibe, izay manana hevitra hafa momba ny atao hoe kanto, iza no mendrika azy ary iza no tsy mendrika,” hoy ny teniny.
Hamafisin'i Hassan fa izay monina eny ambanivohitra sy an-tany efitra dia efa hatry ny ela no noteren'ireo manampahefana hitondra ny fiainany araka izay andrasana aminy manokana sy modely manokana ary tsy afaka mikomy tamin'izy ireny, tsy afaka nandà azy na nihoatra azy ireny.
Olona vitsivitsy monja sisa no mba maharaka ny hakanton'ireo hira sy tononkalo mahafinaritra nipongatra avy any anaty ahi-maitso tany. Alefan-dry zareo izy ireny hiparitaka mba hanehoana ny fitiavany ny fiainana sy mba hanafanana ny fanahy. Ny hira no mitatitra ny tebitebin'ny fon'izy ireo voafitaka sy ny famoizany ny olon-tiany ; raha ny tena izy dia tahirizin-dry zareo ho azy ireo samy izy ihany io mozika io, tsy misy mpahalala”, hoy izy nanampy.
Tohizan'i Hassan hoe : “Ankehitriny, tonga saina ny rehetra. Olona vitsivitsy sisa no sorena amin'izany satria tsy tiany ny hanongotana azy amin'ny tany tandrify na fanimbàna ireo fenitra henjana sy fitsaratsarampoana momba ny fahalalàny tsirony anatin'ny zavakanto.”
.