(Fanamarihana: lahatsoratra anglisy nivoaka tamin'ny Mey 2022)
[1]Pikantsary an'i Khabar Bulletin TV [1]. Fampiasàna nahazoana alàlana
Nampahatsiahivina tao Nepal indray hoe hatraiza no maha-marefo ireo vehivavy manoloana ny filambaniny ara-nofo ao anaty fiarahamonina, nitondra olona an'aliny maro nidina nanao hetsipanoherana an-dalambe tao Katmandou [2] mba hitaky ny rariny ireo ampamoaka vao haingana [3] nataon'ny vehivavy iray sisampatin'ny fanolànana. Ny 18 Mey 2022, vehivavy iray mpampiasa TikTok [4], i Sushmita, fantatra ho iray efa nandresy fahiny tamin'ny fifaninanana hatsaran-tarehy, no namoaka andiana lahatsary 10 [5]tao amin'ny TikTok, izay nizaràny ny niainany ny herisetra ara-nofo. Lasa niparitaka be tao amin'ny firenena izy ireny. Avy hatrany dia niteraka sahotaka teny anivon'ireo tanora, ireo mpikatroka ary ireo mpampahalala vaovao nasiônaly ety anaty sy ivelan'ny tambajotra ny hetsika #justiceforsushmita [6] (RarinyHAniSushmita) rehefa nozarain'ilay sisampaty tao amin'ny kaontiny tety anaty tambajotra sôsialy ireo habibiana niainany 10 taona lasa izay.
Nibitsika ilay mpaka sary fanao an-gazety, Prabin Ranabhat :
JUSTICE POUR SUSHMITA
Des jeunes tiennent des pancartes exprimant leurs opinions lors d'une manifestation à Maitighar à Katmandou, au Népal, le samedi 21 mai 2022.#weneedjustice [7] #MeToo [8] #justiceforsusmita [9] #shusmitaregmi [10] #prabinranabhat2022 [11] #nepal [12] #nepallaw [13] #rapecase [14] #justice [15] pic.twitter.com/wFYUlP8L4O [16]— Prabin Ranabhat (@prabinranabhat) 21.05.2022 [17]
RARINY HO AN'i SUSHMITA
Tanora mitazona sora-baventy maneho ny hevitr'izy ireo nandritra ny hetsipanoherana iray tao Maitighar ao Katmandou, Nepal, ny Sabotsy 21 Mey 2022.#weneedjustice [7] #MeToo [8] #justiceforsusmita [9] #shusmitaregmi [10] #prabinranabhat2022 [11] #nepal [12] #nepallaw [13] #rapecase [14] #justice [15] pic.twitter.com/wFYUlP8L4O [16]
Araka ireo lahatsary nalefan'i Sushmita, tany amin'ny 2014 ilay tranga no niseho, fony izy vao 16 taona monja. Nandray anjara tamina fifaninanana hatsaran-tarehy izy [18], ary voahosotra ho ny “dauphine” voalohany. Taorian'ilay hetsika, nisy fety nomanin'ireo mpikarakara. Nandritra ilay fety, nampandraisin'ny iray tamin'ireo mpikarakara zava-mahadomelina izy ary nentiny naolana tany amina efitrano iray tao amin'ilay hôtely. Avy eo ilay io naka sary sy lahatsary tsy mendrika ary nandrahona ny hanaparitaka azy ireny. Nandrahona azy [3] ilay mpikarakara ary nanohy nanolana azy nandritra ny enim-bolana ; naborany ihany koa fa niara-nanolana azy hatramin'ireo namany tamin'izany fotoana izany. Ao anatin'ilay lahatsariny, notantarainy ihany koa ny fanolànana nataon'ireo mpiara-miasa taminy sy ny fanorisorenana ara-nofo nataon'izy ireny.
Taorian'io ampamoaka io sy ireo hetsipanoherana nasiônaly, nandray fepetra avy hatrany ny pôlisy nepaley ary nisambotra ilay voalaza ho nahavanon-doza [19], izay anaovan'ny pôlisy fanadihadiana ankehitriny. Voalaza ihany koa fa efa nametaveta ankizivavy hafa marobe izy.
Nanampy betsaka tamin'ny fanokafana ny adihevitra momba ny herisetra ara-nofo ity tranga ity ; marobe ireo tranga no miparitaka any anaty tambajotra sôsialy. Marobe ireo tanora mpianatra [20]no nanambara fa naolan'ireo mpampianatra an-dry zareo.
Hiaky ny vahoaka
Ho setriny, marobe ireo olona manana fahefana, ary hatramin'ny vahoaka, no naneho ny fanohanany an'i Sushmita tao amin'ny Twitter.
Buddhi Sagar, mpanoratra, nibitsika hoe :
‘खै उजुरी परेको छैन !’ भन्दै पन्छिने यो फेरि अर्कैखाले अहम् हो । वर्षाैं लामो मानसिक प्रताडनासँग जुध्दै युवतीले सार्वजनिक रूपमा बोल्ने आँट गरेपछि सम्बन्धित निकाय आफैं अघि सर्नुपर्ने होइन र ? पीडितलाई दैलोदैलोमा बोलाएर अझै कति रिँगटा दिने ?#justiceforsushmita [21]
— Buddhisagar (@buddhisagar) 20.05 2022 [22]
Ny fitenenana hoe tsy nisy fitarainana natao dia endrika iray hafa amin'ny hambom-po diso toerana entina handosirana ilay olana. Tsy tokony hiroso ve izay sampan-draharaha voakasik'izany taorian'ny nahasahian'ilay tovovavy namboraka imasom-bahoaka taorian'ireo taona maro niaretana filambaniny ara-tsaina? Fahasahiranana firy no mbola homena an'ilay niharan-doza rehefa antsoina any an-trano izy ? #justicepoursushmita [21]
— Buddhisagar (@buddhisagar) 20.05 2022 [22]
Miss Népal 2018, Shrinkhala Khatiwada, nizara hoe :
Chère Sushmita, j'ai le cœur brisé en entendant ton histoire. J'aimerais pouvoir revenir en arrière et te dire que ce n'était JAMAIS ta faute, que tu peux parler et que nous sommes tous là pour toi.
Je suis désolée que nous ayons collectivement échoué en tant que société à vous fournir un espace sûr pour poursuivre votre agresseur.— Shrinkhala Khatiwada (@shrinkhalak_) 19.mai.2022 [23]
Ry Sushmita malala, vaky ny foko mandre ny tantaranao. Satriko raha mba azoko niverenana ny lasa hilazàna aminao hoe tsy hadisoanao VELIVELY izany, ary azonao atao ny miteny, ary eto daholo izahay ho anao. Tena miala tsiny aho raha tsy nahavita na inona na inona izahay rehetra amin'ny maha-fiarahamonina, ka mba hoe nanome habaka tsara aro ho anao ho entina manenjika ireo nanao herisetra taminao
— Shrinkhala Khatiwada (@shrinkhalak_) 19.mai.2022 [23]
Ny filoha fahiny tao amin'ny antoko, Bibeksheel, Rabindra Mishra, nanoratra hoe:
त्यो चित्कार आफ्नै घरको आवाज भएको भए? हरेकले त्यसरी नसोच्ने हो भने त्यो वज्रपात आफ्नै परिवारमा पनि पर्न सक्छ। #हदम्यादखारेजगर [24]
सुस्मितालाई न्यायका लागि दबाब दिन बालुवाटारमा युवाहरूद्वारा आयोजित धर्ना। साथमा @BibekshilSajha [25] को मेयरकी उम्मेदवार @SamichyaBaskota [26]#JusticeForSushmita [27] pic.twitter.com/gwzko03AMd [28]— Rabindra Mishra (@RabindraMishra) 20.05.2022 [29]
Ary raha mba avy ao an-tokantranonao no niainga ity antsoantso ity? Raha tsy mitovy fisainana daholo ny olona rehetra, dia mety hamely [24] ny ankohonantsika manokana ny varatra. Hetsipanoherana fitorevahana iray nokarakarain'ireo tanora tao Baluwatar [25] hitakiana ny rariny ho an'i Sushmita. @SamichyaBaskota [26]#JusticeForSushmita [27] pic.twitter.com/gwzko03AMd [28]
— Rabindra Mishra (@RabindraMishra) 20.05.2022 [29]
Misy lalàna sy fepetra ampy tsara hiarovana ireo sisampatin'ny filambaniny ara-nofo ve ao Nepal ?
Nitombo 20 avo heny [30] ny isan'ireo sotasota ara-nofo tao Nepal nandritra ny 25 taona farany; vitsy tamin'ireny anefa no mba voatatitra. Dia mirona mankany amin'ny fahafahana moramora [31] anefa ny zavamisy ho an'ireo olomalaza, ireo mpanao pôlitika, [32] ary ireo olona eo amin'ny fitondràna nampangaina ho nanao sotasota ara-nofo.
Araka ny lalàna [33], herintaona ihany no azo henjehana ny resaka fanolànana ao Nepal, midika izany fa ao anatin'ny herintaona no tokony hametraka fitoriana ireo niharany. Abaribarin'izany ny fetra ananan'ny lalàna amin'ny ady atao hiadiana amin'ireo fitondrantena maloto voaràran'ny lalàna ao Nepal. Manao hetsipanoherana ny olona ary mitaky ny hisian'ny fanafaingànana ireo dingana ara-pitsarana sy fanesorana ilay fetr'andro fametrahana fitarainana amin'ny resaka fanolànana ao Nepal.
Ao anatin'ity raharaha ity, ilay voampanga dia nohelohina araka ny voalazan'ny lalàna tamin'ny 2007 momba ny fitaterana sy famarotana olona (fanarahamaso) [34] izay tsy afaka fehezin'ny lalàna. Na ohatra aza i Nepal ka namerina nanavao ireo lalànany momba ny fanolànana [35], marobe no mihevitra fa tsy sahaza izy ireny [36].
Mbola ireo niharam-pahavoazana indray no tsiniana
Ao anatin'ny fiarahamonina fehezin-dehilahy ao Nepal, tsy miditra anaty kajy mihitsy ny resaka fanolànana sy sotasota ara-nofo; heverina fotsiny ho toy ny lohatenina adihevitra maloto sy zava-pady izy ireny, kanefa ireo mpiremby dia manohy miaina fiainana mendrika ihany. Voalohany indrindra, tsy misy mitoroka [37]ny ankamaroan'ireo herisetra ara-nofo. Noho ny henatra sy ny fitsaratsarampoana mifamatotra aminy dia tsy mihetsika ireo sisampaty ; matahotra valifaty izy ireny, na matahotra ny tsy hisy hino sy hahita ny fiainany hikorontana ambony ambany. Anatina toejavatra tsy fahita firy, na nahangona herintsaina aza ireo sisampaty mba hametraka fitoriana, dia olana sedrain'ireo pôlisy sy mpampanoa lalàna ny ny fanelanelanana pôlitika [38] manakana azy ireo tsy hamoaka didy ara-drariny.
Any anatin'ireo lahatsariny, Sushmita dia miteny ihany koa fa taorian'ilay fanolànana nanjo azy dia niresaka tamin'i Malvika Subba izy [39], efa “Miss Nepal” fahiny no sady feminista resy lahatra, fa tsy nanampy azy i Subba. Nokianin'ilay Nepaley mpila ravinahitra, Sudeep Raj Uprety, tsiny i Subba tamin'ny tsy nanaovany na inona na inona:
Malvika avait 33 ans lors de l'incident et elle était déjà miss Népal. Si vous me dites qu'elle ne savait pas quoi faire, alors je n'ai rien à dire. Elle aurait pu prendre position et aider Sushmita à obtenir justice. Mais elle ne l'a pas fait.
— Sudeep raj uprety (@oshodeep) 19.05.2022 [40]
33 taona i Malvika tamin'ny fotoana nisian'ilay tranga ary efa Miss Nepal izy tamin'izay. Raha miteny amiko ianareo hoe tsy fantany izay tokony ho natao, dia tsy hitako izay ho ambara. Azony natao ny nijoro sy nanampy an'i Sushmita mba hahazo rariny. Fa tsy nataony izany.
— Sudeep raj uprety (@oshodeep) 19.05.2022 [40]
Faran'izay sarotra sy maharary ny vokatry ny sotasota ara-nofo. Mamela ratra mandrampahafaty amin'ny olona iray izy ireny. Tokony hanome azy ireny ny fanohanana ara-pitsaboana sy ara-tsaina ny fiarahamonina sy ny fanjakàna mba hampivoarana ny dingana mankany amin'ny fahasitranan-dry zareo. Indrisy anefa, marobe ny olona no miditra amin'ilay fomba fihevitra hoe tomponantoka tamin'ny herisetra nanjo azy ny vehivavy, ary ny fitafin-dry zareo no fototra voalohany miteraka ny herisetra ara-nofo. Tamin'ny 2018, nisy fantsom-pahitalavitra nepaley iray nanatontosa antsafa iray noraketina anaty lahatsary [41] ary nanontany tamin'ny olona ny fomba fihevitr'izy ireo an'ireo sisampaty niharan'ny fanolànana. Tao anatin'ilay antsafa, nisy tovolahy iray nilaza fa « mampiakatrakatra ny fihetsehampon'ny lehilahy ny mahita vehivavy manao akanjo fohy. » Tao anatin'izay antsafa izay ihany, lehilahy iray hafa somary efa nahazo taona no nanambara fa « vantany niharam-panolànana ny ankizivavy iray, tsy madio intsony izy izay. Fomba ahoana no hanadiovantsika azy indray ? Tsy azo ekena izany. »
Tamin'ny Martsa 2022, tanora roa no voampanga ho nanolana sy namono nahafaty zaza iray 18 volana [42]. Ahoana no mety hahatonga ny fitafim-behivavy hisarika ho amin'io herisetra ara-nofo io? Toedraharaha tsy misy fiovàna manimba ireo vehivavy ary manakana an-dry zareo tsy hiaina amim-pahamendrehana ny fiainany ao anatin'ny fiarahamonina.
Inona no manaraka ?
Mitombo malaky be ny trangam-panolànana ao Nepal [43], lasa zava-mahazatra tsy takatry ny saina ny herisetra ara-nofo. Avoitran'ireo tantara marobe avy amin'ny #metoo [44] fa ny fiarahamonina sy ny faharefoan'ny lalàna no namily ny hetsika #metoo tao Nepal [45]. Na niteraka fahatongavantsaina kely tao Nepal aza izany fihetsika izany, mbola betsaka ny tokony hatao mba hiterahany fiovàna ara-drafitra maharitra raha momba ny resaka herisetra sy fanolànana vehivavy.
Nihiakiaka nitaky fiarovana tsara kokoa ireo vehivavy, saingy tsy mitsahatra ny ahilikilika izy ireo, tampenam-bava, ampahoriana sy alàna baraka eo amin'ny fiarahamonina.
Nisy ny fanangonana sonia [46], nisy ny fikarakaràna famoriam-bahoaka [47], lohateny vaventy an-gazety ireo dinika sôsialy; kanefa, ireny hetsika ireny tsy ampy nitondràna fiovàna tena azo notsapain-tànana. Afaka anaovana herisetra ny vehivavy [48] ao an-tokantrano, any an-tsekoly, any amin'ny toerana fiasàna, sy any amin'ny toerana hafa rehetra any. Zavadehibe araka izany ny mitaiza ny fiarahamonina [49] amin'ny hoe tsy hahasakana ireo herisetra raha izay resaka fomba fitafy. Ilaina ny manangana fanabeazana feno momba ny sotasota ara-nofo any an-trano, any an-tsekoly, any amin'ny toerana fiasàna. Zavadehibe ihany koa ny hanamafisana ny tohana araka ny lalàna mba hiadiana amin'izay rehetra endrika filambaniny ara-nofo eny anaty fiarahamonina.