Ramdin Mahato, mpitsabo ara-pomban-drazana Tharu ao Chitwan. Saripika an'i Gaurav Dhwaj Khadka. Fampiasàna nahazoana alàlana
[Raha tsy asiana fanamarihana manokana dia mitondra mankamina pejy amin'ny fiteny anglisy ny rohy rehetra ato anaty lahatsoratra]
Mahàlana no mba manam-pitsaharana ilay tanàna maresaka feno mpizahatany ao Sauraha [1], any amin'ny 180 km eo ho eo miala an'i Katmandou, renivohitr'i Népal. Ary na ireo arabe ao aminy aza. Na izany aza, toa haolo ireo araben”i Baghmara ao amin'ny fari-piadidian'i Ratnanagar eo akaiky. Eny antsefantsefan'ireo trano vita simenitra mijoro amin'ny andaniny sy ankilan'ny làlana iray ao amin'io vohitra io no misongadina ny trano misy rihana iray. Eo anoloana, misy takelaka sy zaridaina misy ireo ahitra fanomezana hanitra.
« Tharu Herbal Garden Homestay », izay no vakin'ny soratra eo amin'ilay takelaka. Ireharehan'io toerana io ny fanànany ireo ahitra sy zavamaniry marobe – samy hita ao ny tsy fahita firy sy ny mahazatra hita eny rehetra eny.
Taorian'ny 20 taona mahery nanaovany ny asan'ny mpitaridia ho an'ireo mpankafy natiora tao amin'ny Tiger Tops [2], trano fisakafoanana iray manana ny lazany erantany ao amin'ny valan-javaboary nasiônaly ao Chitwan [3] [fr], dia lasa mpitsabo ara-pomban-drazana i Ramdin Mahato, avy ao Baghmara. Ny fahalalàna momba ny resaka ravin-kazo ananany dia azony avy amin'ireo « guruwas », mpitsabo ara-pomban-drazana Tharu nonina tao amin'ny manodidina.
« Ny dadan'ny dadan'ny dadabeko, Mangar Mahato, ny dadan'ny dadabeko, Nathu Mahato ary ny raiko, Bighai Mahato — dia samy guruwas daholo», hoy i Ramdin. « Nanana fahalalàna betsaka ihany koa momba ireo zavamaniry entina mitsabo sy ny fampiasàna azy ireny ry zareo. »
Ireharehany ny fanànana bokikely iray nitànany an-tsoratra tamim-pahamalinana fatratra ireo toromarika momba ny fangaro natoraly entina mitsabo ny aretina sasantsasany, miainga avy amin'ny soritr'aretin'ny tsy fahitana tory ka hatramin'ny harerahan-tsaina. Ny tena mahagaga, voatanisa ao anatin'ilay diariny ny anaran'ireo zavamaniry, tsy hoe fotsiny amin'ny anarany tharu [4] sy nepaley, fa koa amin'ny anglisy sy izay fiantso azy ireny ara-tsiantifika.
Sarintany maneho ireo Tharu mpitsabo ara-pomban-drazana vitsivitsy. StoryMapJS/Leaflet/Map Tiles avy amin'ny Stamen Design [5]. Angondrakitry ny Open Street Map [6]. CC BY-SA 3.0 [7]
Toko telon'ny rafi-pitsaboana ara-pomban-drazana Tharu
Hitsaboana ny aretina dia rafi-pitsaboana misy toko telo no ampiasain'ireo Tharu mpitsabo — ampiasain-dry zareo ireo ahitra sy zavamaniry, mitanisa “mantras” ry zareo no sady manome ireo zavamaniry hitsaboana, ary manotra.
Antsoina hoe « baidh » na « baidhwa » amin'ny fiteny Tharu, tohizan'ireo mpitsabo ara-pomban-drazana io fomba fanao io; any anatin'ireo ala manodidina ry zareo no manangona ireo zavamaniry, ary ny ampahany isankarazany amin'ireny no ampiasain-dry zareo amin'ny fanafody. Ary koa, ireo « dhamis » sy « guruwas » — araka ny iantsoana an-dry zareo mpitsabo ara-pomban-drazana any atsinanana, afovoany ary andrefan'i Nepal — dia mampivady ny zavamaniry sy ny “mantras” ho entina manasitrana ny aretina. Ireo « sohrainiyas », indrindra fa ireo vehivavy mpanotra, nefa koa mahay asan'ny mpampivelona, dia mitsabo ny mararin-dry zareo amin'ny fanorana .
Na izany aza, toa hanjavona io rafi-pitsaboana ara-pomban-drazana io. Vitsivitsy monja amin'ireo Tharus efa zokiolona sisa no manohy io fomba fanao io – tsy misy tanora liana mihitsy amin'ilay izy.
Araka ireo fikarohana nataon'i Pramila Gachhadar [8] tao amin'ny distrikan'i Morang, Sunsari ary Saptari any atsinanan'i Népal, zavamaniry 136 eo ho eo no ampiasain'ireo mpitsabo. Ampiasainy amin'ny endrika lavenona, feta, ravina nalona mba hosotroina, lohamenaka, tsirin-javamaniry nohafanaina, amin'ny endrika ranom-boankazo, rano notatavanina, vovony, evoka (rano mangotraka na setroka), menaka. Ampiasain-dry zareo hatramin'ny zavamaniry manta aza, ny nofony sy ny ditiny, ny fàkany sy ny tahony, ary koa ny voankazo sy ny felany.
Ampiasain-dry zareo ireny zavamaniry ireny mba hitsaboana ireo aretina toy ny fikorontanan'ny fadimbolana ka hatramin'ny diabeta, fa koa ireo aretina mahazatra toy ny tazo, ny misalebolebo, ny mando, ny fivalànana, ny aretin-koditra ary ireo fanaintainana samihafa.
Ny faharavàna ateraky ny fandripahana ala amin'ireo zavamaniry fampiasa amin'ny fitsaboana
Kanefa, ny fampiraofana tafahoatra, ny fahasimban'ny tany, ny fanimbàna ny toeram-ponenana, ny fiotàzana mitodika loatra amin'ny tsena ary ny fanapahana hazo, raha tsy hitanisa afa-tsy vitsivitsy amin'ireo izay mety ho antony, dia mahatonga ireny zavamaniry ireny ho zara raha misy sy miha-tsy dia hita firy intsony, nefa dia tondraka ery fahiny.
Achhai Chaudhary, dhami iray avy ao amin'ny distrikan'i Saptari, any amin'ny 300 km eo ho eo ao atsinanan'i Katmandou, no miteny fa mahita ny ankamaroan'ireo zavamaniry fampiasany entina mitsabo any amin'ireo tany fambolena sy ireo kirihitra manodidina.
Achhai Chaudhary, Tharu iray mpitsabo ara-pomban-drazana avy ao amin'ny distrikan'i Saptari ao Népal. Saripika an'i Sanjib Chaudhary. Fampiasàna nahazoana alàlana.
« Mitovitovy amin'ny tulsi, ilay bazilika mahazatra (ocimum tenuiflorum), zavamaniry tena ilaina be izy io », hoy ny nambaran'i Achhai. « Alona mandritry ny alina ny ravina vitsivitsy sy ny ampahany amin'io ahitra io, dia sotroina ny ranony rehefa maraina mba hifehezana ny diabeta. “jethmal” no iantsoan'ny Tharu azy. »
Amin'ireo zavamaniry hita eo an-jaridainany, misy ahitra iray fampiasa tsy tapaka ary fantatra eo an-toerana amin'ny tsirony mangidy. Antsoina hoe « kalpnath » any amin'ireo lemaka any atsimo, fantatra ihany koa amin'ny hoe « kalmegh » na “chiretta maitso”, ny andrographis paniculata dia ampiasaina hanasitranana ny tazo sy hanentanana ny hery fiarovana. Tsy ela akory izay, nankatoavin'ny governemanta tailandey [9] ny fampiasàna azy hitsaboana ireo dingana voalohan'ny amin'ny valanaretina COVID-19.
Araka ny voalazan'i Achhai, tsy hita raha tsy any ampovoan'ny ala ny sasany amin'ireo kazarana tsy fahita firy, làlana efa ho ora telo miala amin'ilay Làlambe Migodàna mampitohy ny Atsinanana-Andrefana ; saingy noho ny famotehana ala dia nikisaka nianavaratra io. Ny fiotàzana tsy ara-dalàna ihany koa dia nitàna anjara toerana lehibe tamin'ny fanjavonan'ireo zavamaniry.
Fetra najoron'ireo faritra arovana
Tahaka izay ihany, tsy ny fiovàn'ny toetrandro no hitan'i Ramdin ho antony nanjavonan'ireo zavamaniry fampiasa amin'ny fitsaboana na hoe ny fiovàn'ny tontolo manodidina. Na izany aza, ny sasany amin'ireo ahitra dia hita any amin'ireo faritra afovoan'ny valan-javaboary nasiônaly ao Chitwan izay tsy azon'ireo mponina nidirana intsony nanomboka tamin'ny nanorenana io vala io.
Ry zareo Tharus no nipetraka tamin'io tany io ary nanadio ny alan'i Chitwan. Rakotra ala ny faritra manontolo tamin'izany ary naniry teny rehetra teny ireo zavamaniry fampiasa amin'ny fitsaboana. Amin'izao fotoana izao, ny ampahany betsaka amin'ny ala no efa voadio ary nanjavona ireny zavamaniry ireny.
Buddhiram Mahato, guruwa iray efa valopolo taona avy ao Chitwan, mahatsiaro fa azon'izy ireo natao ny nivezivezy ankalalahana tao anatin'ilay vala. Nandeha nankany anatin'ireo kirihitra ny mponina mba hampiraoka ny bibin-dry zareo ary, eny an-dàlana miverina, manangona vilona sy zavamaniry sarobidy vitsivitsy tsy maintsy ilaina ry zareo. Nataon-dry zareo izay hahazoana antoka ny hahafahana mioty maharitra ireo zavamaniry mba hisorohana ny mety ho tsy fahampiany.
« Misy mandrakariva ao anaty ala ireo zavamaniry fampiasa hitsaboana, fa amin'izao fotoana izao dia mila manana fahazoan-dàlana. Taloha, afaka niditra tao an'ala sy nioty azy ireny izahay. Tsy nilànay fahazoandàlana. »
Bouddhiram Mahato, guruwa iray valopolo taona, avy ao Sauraha. Saripika an'i Gaurav Dhwaj Khadka. Fampiasàna nahazoana alàlana.
Azo atao anefa ny manangona ireny zavamaniry fanao fanafody ireny any an'ala rehefa manana fahazoandàlana. « Misy lisitra ahitàna ireo zavamaniry azo otazana maharitra ao anatin'ny ala nasiônaly sy ny alan'ireo vondrom-piarahamonina. Fa ho amin'izany, tsy maintsy mandoa haba mba hahazoana ny fahazoandàlana any amin'ireo biraon'ny sampan-draharahan'ny ala», hoy i Anand Chaudhary, lefitry ny mpiadidy ny ala ao amin'ity biraon'ny sampan-draharahan'ny ala eto Dhankuta ity.
Araka ny voafaritry ny lalàna sy ireo fepetra 2079 avy amin'ny minisiteran'ny Ala sy Tontolo Iainana, ambany ny taha raha miohatra amin'ny 2 NPR / kg (latsaky ny iray ‘cent’ USD) ho an'ny Hedychium spicatum na Dryoathyrium boryanum ary tafakatra hatramin'ny 500 NPR (3,77 USD na 3,56 EUR) isan-tahony ho an'ny Dachtylorhiza hatagirea (paanch aunle).
Dr Dipesh Pyakurel [10], manampahaizana manokana amin'ny zavamaniry fanao fanafody, dia nizara tamin'i Achhai ary Ramdin mikasika ny fisian'ireny zavamaniry ireny any amin'ireo lemaka any andrefan'i Nepal. Hoy izy : « 7% ihany no rakotra ala amin'i Terai, ary vitsivitsy monja amin'ireo zavamaniry fanao fanafody any atsimo no misy amidy, toy ny harro [Terminalia chebula] sy ny barro [Terminalia bellirica]. Ny fiotàzana tafahoatra sy ny fiovàn'ny toetrandro dia nisy fiantraikany tamin'ireo zavamaniry teny an-tampon-kavoana sy teny an-tendrombohitra, toerana fiavian'ireo zavamaniry tena amidy betsaka. »
Araka ny angondrakitra momba ny tsena erantany, navoakan'ny Firenena Mikambana, Népal dia nanondrana zavamaniry fanao fanafody maherin'ny 100.000 t [11]aonina, nitentina 60 000 000 USD teo ho eo tamin'ny 2014, nankany amina firenena maherin'ny 50.
Rehefa ireo zavamaniry fanao fanafody no lasa ho hany sisa azo amaharana
Devi Singh Chaudhary avy ao amin'ny distrikan'i Dang ao Népal dia manana ny ala keliny manokana famboleny ireo ahitra sy zavamaniry fanao fanafody. Saripika an'i Gaurav Dhwaj Khadka. Fampiasàna nahazoana alàlana.
Eo amin'ny fitopolo taona eo i Devi Singh Chaudhary, nefa rehefa jerena dia toy ny hoe dimampolo taona. Ao amin'ny ashram iray ao Junglekuti izy no monina ; azo ambara ho trano bongo ara-bakiteny any anaty ala, fa lasa toerana masina kosa ankehitriny. Any amin'ny 15 km eo ho eo miala ny Làlambe Migodàna mampitohy ny Atsinanana-Andrefana, ao amin'ny faritra Lamahi, ao amin'ny distrikan'i Dang, any amin'ny 400 km eo ho eo any andrefan'i Katmandou, i Siddha Baghnath Baba, olonkendry iray no nanorina an'i Junglekuti, 200 taona lasa tany ho any. Novoleny hazo ny nanodidina ny ashram-ny, toerana iray nilamina sy natao hisaintsainana.
Rehefa misy mangataka dia asehon'i Devi Singh ho hitan'ireo mpitsidika ireo zavamaniriny rehetra fanao fanafody manodidina ny ashram-ny , izay tsy fahita firy ny sasantsasany, ary hazavainy ny fomba fampiasa azy. Lazainy fa tonga ao Junglekuti ny olona mba hangataka aminy fanampiana ara-pitsaboana, saingy rehefa azon'izy ireny antoka fotsiny fa tsy hahasitrana an-dry zareo amin'ny aretiny ireo fanafody mahazatra (allopathics).
Misy aza amin'ireo dokotera sasany mampihatra ny “allopatie” nampiditra mihitsy ny zavamaniry ho isan'ny fanafody fitsaboan-dry zareo.
« Mba hahatakarana ireo fotokevitra ao ambadiky ny Ayurveda [12], ilay fomba fitsaboana tranainy indrindra, dia namaky ny Ayurveda Encyclopedia aho. Nanampy ahy izany hahafantatra ireo zavatsoa rehetra entin'ireo zavamaniry isankarazany, toy ny Shilajeet, ny Triphala, ny vovoka Churna, ny Ashwagandha ary maro hafa », ho ny Dr Ishan Adhikari [13], manampahaizana manokana momba ny rafi-pitatitra (neurologue sady neurophysiologiste) nody avy any Etazonia.
« Ampisaiko izy ireny hitsaboana ireo aretina mitondra fahatrotrahan'ny hozatra ; ary nahatsikaritra fihatsaràna mivaingana aho tamin'ireo soritraretina izay tsy nahazoako vokatra nahafa-po tamin'ny fanafody mahazatra (allopathics). Ny fampidirana ny allopathie hiaraka tamin'ny Ayurveda dia nanome vokatra mahabe fanantenana teo amin'ny sehatra marobe, ary dia hotohizako ny fanomezana azy ireny. »
Tsy maintsy raketina ireo fahalalàna am-bava momba ny fanasitranana
Ny ashram-n'i Devi Singh dia sady toeram-piofanana ihany koa ho an'ireo mpitsabo ara-pomban-drazana avy amin'ny lafivalon'ny firenena sy ireo distrikan'ny India eo akaikiny eo.
« Marobe ireo olona tonga mitsidika ny ashram mba hianatra momba ireo zavamaniry fanao fanafody sy ny fampiasàna azy ireny », hoy i Devi Singh. «Ao an-dohako ao ny zavatra rehetra — izay nianarako tamin'ilay mpampianatra ahy taloha, ilay nahafehy sy nisava làlana nikarakara ity toerana ity. »
Na izany aza, ilay bokikely fitànana an-tsoratra mbola kolokoloin'i Ramdin hatramin'ny 1994 dia afaka hanova zavatra, amin'ny fanampiana ho firaketana ireo zavamaniry sy ny fampiasàna azy ireny.
« Tsy maintsy zaraintsika amin'ny hafa ireny fahalalàna ireny, raha tsy izany dia ho very tanteraka izy ireny », hoy i M. Ramdin manamafy.