- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Tsy mbola nisy toy izao ny fandraisan'ny Fiombonambe Eorôpeàna ireo Okrainiàna mpitsoaponenana. Dia inona no manaraka?

Sokajy: Eoropa Andrefana, Okraina, Ady & Fifandirana, Fifindràmonina, Fitantanam-pitondrana, Mediam-bahoaka, Mpitsoa-ponenana, Politika, Vonjy Voina, Zon'olombelona

Sary fanaingoana nataon'ny openai.com

Olona iray be fanantenana i Irina, ary mavitribitrika. Na ravarava sy torotoro nandritra ireo volana sivy farany aza ny fiainan'ity tovovavy 28 taona ity, dia miezaka ny haneho ny faharetany izy, toy ireo Okrainiàna an-tapitrisa mpifindra monina. “Teto Espaina aho nanomboka tamin'ny Martsa 2022. Nandeha niaraka tamin'i Neny sy ny zanakavavin'ny iray tampo amiko izahay rehefa hita fa azo natao ny nifamoivoy tao Kiev, ary dia nihazakazaka izahay, na dia nitohy aza ny daroka baomba. Tonga tao Pôlônina izahay aloha, ary nandre resaka momba ny fikambanana tsy miankina iray miasa an-tsitrapo manasa ireo olona avy any Okraina handeha ho any Espaina, dia nandeha izahay, tao anaty fiarabe iray fitaterana, tsy nahalàla akory hoe aiza na hafiriana, satria ao Pôlônina, efa tototra olona sahady ireo toeram-pialokalofana”, – hoy izy tao anaty resaka an-telefaona nifanaovana tamin'ny Global Voices.

Efitrano iray nalamin'ireo mpirotsaka an-tsitrapo no ipetrahan'i Irina amin'izao fotoana izao, saingy hatramin'ny Taombaovao ihany. Na nanapaka hevitra [1] aza i Espaina fa hisy vola ho arotsany ho an'ireo Okrainiàna mandositra ny ady, hatreto aloha dia tsy mbola nisy fandoavambola nataony, na nanolotra fampiantranoana sy sakafo [2]ho an'ireo izay mipetraka any amin'ireo toerana nalamina niarahana tamin'ny Vokovoko Mena sy ny Cruz Roja aza.

“Nànana orinasa kely niroborobo aho tao Okraina, nivarotra fitafiana fitondra manao fanatanjahantena sy Yoga, varotra an-tambajotra sy tamin'ny alàlan'ny Instagram… Novokarina tao Okraina daholo ny zavatra rehetra, avy amina mpamokatra  niisa fito teo ho eo raha kely indrindra tao an-toerana… Ankehitriny, roa sisa tavela. Zara raha mihodina ilay toeram-pivarotana, mazava ho azy,” hoy i Irina.

Samy niditra ho miaramila okrainiàna daholo ny sipan'i Irina sy ny anadahiny. Tamin'ny Jolay, nandeha niverina nankany Kiev ny renin'i Irina sy ilay zanakavavin'ny iray tampo aminy, Nastya. Tsy tantin'ilay ankizivavy ny tsy hahita ireo namany rehetra sy ny handeha amina sekoly iray izay tsy misy teny hainy na iray aza ( amin'ny fiteny Katalàna no ampianarana any amin'ireo sekoly ao Catalonia, misy espaniôla kely ihany). Narary mafy ny vadin'ny renin'i Irina (tsy mahazo alàlana hiala an'i Okraina izay lehilahy mbola anaty fetran-taona tokony hanao raharaha miaramila), dia niverina ihany koa izy.  Izany rehetra izany dia nitranga nandritra ny fotoana nihamafisan'ny daroka baomba nataon'i Rosia indray  tao Kiev.

“Mipetraka tsy misy herinaratra ry zareo, indraindray tsy misy rano…  Fa mbola faly be hatrany i Nastya,” hoy i Irina manohy. “Tsy maniry handao fanindroany an'i Kiev izy.”  Irina, etsy ankilany, nijanona. Nanaraka fianarana totoafo hahaizana ny fiteny espaniôla izy, ary tefiendrika 3D, no sady manantena hahita asa ao Espaina. “Efa niasa fotoana elaela tamina toerana fisotroana aho,” hoy izy, “ saingy fantatro fa tsy maintsy mianatra ny fiteny espaniôla aho ary miasa toy ny matianina eto, mba tsy ho lany andro hiasa anaty toeram-pisotroana.”

Tsy Irina irery izao no maniry hiaina ny fiainany manokana ao anatin'ilay firenena izay nanome azy fiarovana vonjimaika. Ireo firenena mpikambana ao anatin'ny Fiombonambe Eorôpeàna dia nanaiky nandray mpitsoaponenana hatramin'ny 4,7 tapitrisa [3] avy any Okraina, araka ny nambaran'ny UNHCR.

Tsy mbola nisy tahaka izao tamin'ny tantaran'ny resaka lalàna tao amin'y Fiombonambe Eorôpeàna

Tanaty hetsika iray tsy mbola nisy tahaka azy, ny Fiombonambe Eorôpeàana dia nandany Toromarika iray momba ny Fiarovana Vonjimaika [4] izay manery ireo firenena mpikambana ao anatiny hanaiky ny fibosesehan'ireo mpitady fialokalofana. Nandritra ny ady tao Yogôslavia (2001) no nandrafetana ilay toromarika, saingy tsy nampiharina mihitsy talohan'ny Martsa 2022, ny ampitson'ny fananiham-bohitra nataon'ny Rosiàna tao Okraina.

Stephen Phillips, mpikaroka avy ao amin'ny Åbo Akademi , Ivontoerana ho an'ny Zon'Olombelona, no nanazava tamin'ny Global Voices tao anaty resaka an-telefaona:

Ny fanamby dia sambany izao izy io no ampiharina eo anivon'ny Fiombonambe Eorôpeàna. Tsy manana antontan-kevitra ara-tantara azo ifotorana isika. Ary tena voafetra amin'ny fotoana, telo taona raha be indrindra. Saingy ity TPD amin'izao fotoana izao ity dia 12 volana hatramin'ny Martsa 2023, ary nohalavaina ho hatramin'ny Martsa 2024 izao. Ny hevitra dia hoe hotohizan-dry zareo ny hanao tombana ny toedraharaha misy ao Okraina ary ny fanapahana hevitra raha toa mbola mitombina hatrany ireo antony hanomezana io fiarovana vonjimaika io. Avy eo, rehefa aorian'ny telo taona, tsy haintsika satria tsy fantatsika hoe hafiriana no hitohizan'ny fifandonana ao Okraina ka ilàn'ny olona mijanona any ivelan'i Okraina. Tsy mbola nanana tranga tahaka izany isika tany aloha.”

Okrainiàna iray hafa mpitsoaponenana koa i Lina. Taorian'ny dimy volana niandrasany ny antontan-taratasiny ho vonona, nahita asa tao Finlandy ihany izy nony farany.  “Ny ankamaroan'ireo Okrainiàana dia olona mpiasa mafy, mpitsitsy ary mahari-pery. Nandritry ny volana valo nisian'ny ady, nipetraka moramora ary nahita fomba iray hahazoana vola ny olona, ho an'ireo izay afaka nanao izany.” hoy izy.

Nianatra ny fiteny ao Finland i Lina, ary manantena ny hijanona ao anatin'ny Fiombonambe Eorôpeàna. Nitafa an-telefaona tamin'ny  Global Voices izy:

Avy any Kharkiv aho, ary, na henjankenjana ihany aza ny toedraharaha tamin'ny faran'ny volana Martsa tao amin'ny tanànako sy ny faritra misy ahy, ny fanapahankevitro handeha dia natosiky ny faniriako ihany koa hikatsaka fiainana tsaratsara kokoa, na ohatra aza, mazava loatra, hoe ny ady no nandosirako mialoha ny zavatra hafa rehetra. Tsy voatohina ny trano fonenako ao Okraina, saingy fantatro fa hanao izay rehetra tratry ny heriko aho hijanonana eto. Ilay toerana fonenana “fiarovana vonjimaika” ho ahy dia lasa soa fanararaotra iray hahitàna fomba hifikirana eto Finlandy izay mety tsy ho nananako mihitsy tany aloha tany: tena faran'izay sarotra be ny ahitàna asa ho an'ny olona iray avy any ivelan'ny Fiombonambe Eorôpeàna. Ambony lavitra noho izay zakan'ny Okrainiàna antonontonony ihany koa ny saran'ny fanohizana ireo kazarana fianarana rehetra.

Nefa, aorian'ny fahataperan'ilay toromarika, afaka ny hijanona ho ao anatin'ny Fiombonambe Eorôpeàna ve ireo Okrainiàna? Stephen  no manohy:

Raharaha ankinina amin'ireo firenena tsirairay mpikambana ao amin'ny Fiombonambe Eorôpeàna ny fanapahana momba izany. Tsy misy na inona na inona ao anatin'ilay toromarika momba ny fiarovana vonjimaika, satria tena voafetra izy io raha ny lafiny fibosesehana faobe, ny tarehimarika avo be amin'ireo olona miara-mandositra anaty fotoana mitovy. Ny mahagaga, anefa, ary tena misongadina, tsy nampiharina izy io tamin'ny 2015–16 fony nisy olona marobe ihany koa nirohotra niditra nankao Eorôpa. Aorian'ny fiafaran'ilay toromarika, dia ho andraikitry ny firenena tsirairay mpikambana ao ny manapaka hevitra raha tian-dry zareo ny hanome endrika fampiantranoana hafa, na tsia. Ny ataon'ilay toromarika momba ny fiarovana vonjimaika dia ny fanomezana fahafahana hahazo fahazoandàlana hipetraka sy hisitraka ireo tolotra ara-pahasalamàna isankarazany, sôsialy ary fanabeazana. Misy ireo lenta fototra ho amin'izany ao anatin'ilay toromarika, saingy samy manana fahalalahana hisafidy izay fomba ho entiny mampihatra izany ny firenena tsirairay mpikambana ao anatin'ny Fiombonambe Eorôpeàna. Mila mitety ireo firenena 27 mpikambana ianao vao mahita hoe toy ny ahoana no fomba nampiharan-dry zareo azy io. Na ilay toromarika fotsiny aza dia tsy narafitra ho toy ny fepetra maharitra; natao hiatrehana krizy ilay izy. Vantany vao tapitra ny momba ilay fiarovana vonjimaika, lasa raharaham-panjakana tsirairay sisa ny fomba hiasàn'ireo firenena miaraka amin'ireo olona maniry ny hijanona aorian'izay. Tsy misy mihitsy ao anatin'ilay toromarika ka hoe afaka hanery ireo firenena hihetsika mifanaraka amina fomba iray rehefa tapitra ilay vanimpotoanan'ny fiarovana.

Ambony be ny tsy fahatokisana ny toedraharaha, ary tsy mbola hay izay fomba hiatrehan'ireo firenena ao amin'ny Fiombonambe Eorôpeàna ny fiovàna satan'ireo narovana vonjimaika rehefa mitsahatra ilay toromarika sy ny ady. Na izany aza, zavatra tokony hatomboky ny Fiombonambe Eorôpeàna ny fandinihana an'io.

Ampian'i Lina hoe misy ihany koa ireo sokajina Okrainiàna mpitsoaponenana izay mila eritreretin'ny Fiombonambe Eorôpeàna ny momba azy amin'izao fotoana izao:

Ny fanontaniana manan-danja dia izay fomba hataon'ireo tsy an'asa, na inona na inona antony, hijanonana any amin'ireo firenena vantany vao tapitra ny ady. Ohatra, ireo beantitra sy ireo olona voafetra ny fahafahany mihetsika, aiza izy ireny no tokony handeha raha tsy misy zavatra hiverenana any Okraina? Ary koa, ao anatin'ny taona iray na roa, ny olan'ny fampivondronana ny fianakaviana dia mbola ho olana iray maika be ho an'ny Fiombonambe Eorôpeàna. Satria efa marobe ireo olona nanontany tena hoe “hiverina any amin'i dada any Okraina ve isika, sa i dada no ho avy aty amintsika”: Amiko dia toa marobe amin'ireo nisafidy ny hijanona no handray ilay safidy faharoa.

Midangana be ny sandan'ilay ady rosiàna ho an'i Okraina: nanakaiky ny 35 isanjato ny tahan'ny tsy fananana asa ary mety hahatratra 25 isanjato ny tahan'ny fahantràna mandra-pahatongan'ny Desambra amin'ity taona ity, ary avo roa heny izany amin'ny fiafaran'ny taona ho avy [5].  Mazava ho azy, amin'ireo Okrainiàna 4,7 tapitrisa mpitsoaponenana, maniry hatrany ny hody an-tanindrazana ny ankamaroany vantany vao mitsahatra ny ady. Mila sainin'ny Fiombonambe Eorôpeàna izay mety hitranga any aoriana ho an'ireo tsy maniry hody.