Gyani Maiya Sen Kusunda miresaka momba ny toerana misy ny fiteny Kusunda. Pikantsary avy amin'ny lahatsary fanadihadiana ‘Gyani Maiya.’ (CC BY-SA 4.0)
Bitsika iray no nanombohan'ny zavatra rehetra. Rehefa nahita bitsika iray aho momba ny fisiana rakibolana iray vaovao amin'ny fiteny Kusunda navoakan'ilay mpikaroka sady profesora mampianatra ny fiteny nepaley Uday Raj Aaley, avy hatrany aho dia nanomboka nikaroka torohay momba ilay fiteny tao amin'ny Google. Vokatra azo tamin'izany: teny iray mitoka-monina tsy misy afa-tsy olona iray monja no miteny azy tsy miambakavaka – Gyani Maiya Sen Kusunda. Nanosika ahy izany hanao izay hahazoana dika iray tamin'ilay rakibolana.
Rehefa teo an-tànako ilay rakibolana, tsy ela dia voavakiko ny teny fampidirana momba ireo Kusundas, vahoaka izy fahiny dia mpifindra monina amin'ny ampahany, niaina tamin'ny fihazàna sy ny fiotàzana tao andrefan'i Nepal. Araka ny fanisambahoaka tamin'ny 2011, 273 teo monja sisa ireo Kusundas tavela, saingy ny fandalinana teny an-kianja dia nanosoka hevitra fa raha ny marina dia 150 no isa tena izy. Amin'izao fotoana izao, monina any amin'ny distrikan'i Kapilvastu, Arghakhanchi, Pyuthan, Rolpa, Dang, ary Surkhet ao Nepal ry zareo Kusundas.
Rehefa niresaka tamin'i Uday aho, ilay nanoratra ny rakibolana, dia nolazainy fa miteny tsy miambakavaka an'ilay fiteny ihany koa i Kamala Sen Khatri, rahavavin'i Gyani Maiya (Ry zareo Kusundas — teny nepaley — dia milaza ny tenany ihany koa hoe “Gi mihaq” ary ny fiteniny hoe “Mihaq.”). Sento kely no nandraisako io vaovao io, satria ireo lahatsary fanadihadiana, isan'izany ny an'ny BBC, dia milaza fa olona tokana monja no afaka miteny tsy miambakavaka ilay fiteny.
Vantany vao navoakako tao amin'ny Global Voices ilay tantara momba ny rakibolana, dia niditra tao ireo mpandika teny ato amintsika mba hahafahana mizara ilay tantara amin'ny fiteny samihafa. Nivelatra be ny famakiana ilay tantara ary rehefa nihaona tamin'i Subhashish Panigrahi aho, toniandahatsoratry ny GV Odia tamin'izany fotoana izany, nandritra ny Vovonana GV tamin'ny 2017, naneho fahalinana izy ny amin'ny hamokarana sarimihetsika momba an'i Gyani Maiya. Taorian'ireo andiana fifanakalozan-dresaka sy vinavina maro, tanteraka izany tamin'ny 2018 satria nahazo famatsiambola kely avy amin'ny National Geographic Society izy ho an'io tetikasa io.
Vakio bebe kokoa: Fiteny Tompotany Nepali Iray Manokatra ny Pejim-Panantenana Noho ny Fivoahan'ny Rakibolana Vaovao [mg]
Nandeha nankany Kathmandu i Subhashish, Ananda KC mpandray anjara ato amin'ny Global Voices ary izaho, ary rehefa tonga tany akaikin'i Kulmor dia nanjohy anay i Uday izay hampiantrano am-pitiavana anay mandritra ny andro roa manaraka. Ho anay dia fahatanterahana nofinofy iray ny nihaonana tamin'i Gyani Maiya tao an-tranony tao amin'ny vohitr'i Kulmor ao andrefan'i distrikan'i Dang ao Nepal. Nandany andro roa izahay nitafàna sy nandraketana an-dahatsary ireo resadresaka niarahan'i Uday taminy. Raha izahay ilay mipetraka aty ambadiky ny fankantsary sy manao fandraketana iny, i Uday kosa nitafa tamin'i Gyani Maiya sy nametraka fanontaniana taminy amin'ny fiteny nepaley. Amin'ny ankamaroany dia tamin'ny fiteny Kusunda, tena hainy tsy miambakavaka, nifangaroharo kely nepaley no namaliany.
Nambarany taminay ireo tsiambaratelo maro momba ny kolontsaina sy ny fombandrazana Kusunda. Raha niresaka momba ny fahazarana ara-tsakafon'ny Kusunda, nilaza izy fa sorohan-dry zareo ny mikasika na mamono biby misy kitro, saingy ankafizin-dry zareo ny mihinana vorona manana hoho maranitra. Midika izany fa tsy mba namono velively ireo biby mpivenjivenjy ry zareo, toy ny diera, saingy noho ireo Kusundas efa nifangaro any anatin'ireo vohitra miaraka amin'ny vahoaka hafa toy ny vondrompiarahamonina Magar sy Tharu, dia efa miompy osy sy omby koa izao ry zareo.
Mihaza androngo be izay tena ankafiziny tokoa ry zareo, sy ny akoholahinala. Zava-manandanja tao anatin'ny kolontsain-dry zareo ireo ‘mpitily’ (mpanaramaso) ka lasa ampahany amin'ny fikarakaràna lanonam-pampakarambady ity androngo ity. Ankoatra ny fitafy sy ny vola, ny fianakavian'ny mpampakatra dia tsy maintsy manolotra atody sy hena-na ‘mpitily’ ho an'ny fianakavian'ilay vehivavy ho ampakariny. Raha toa tsy afaka hahita atodina androngo ‘mpitily’ ry zareo, tsy hisy mihitsy ny fifanatonana hifampiresaka eo amin'ireo fianakaviana voakasiky ny raharaha. Sady nolazain'i Gyani Maiya taminay fa midika ‘tsy fisiana fampakarambady’ ny tsy fisiana hena-na androngo eo.
Vakio bebe kokoa:Fifampiresahana Tamin'i Gyani Maiya Sen, Iray Amin'ireo Mpandahateny Farany Mampiasa Ilay Fiteny An-dalam-pahaverezana ao Nepal [mg]
Tsy asa mora natao ny nahazoana an'i Gyani Maiya hiresaka tamin'ny fiteny Kusunda nanatrika ny fakantsary sy nahita azy manao ny asa aman-draharahany andavanandro ao anatina sarimihetsika mba hakàna sary fanampiny. Andro iray manontolo no nilaina handraketana an-tsary azy. Iray amin'ireo zavatra naverimberiny hatrany ny hoe tsy mahaliana ny tanora mihitsy ny hianatra ilay fiteny, saingy izy dia vonona ny hitaiza ireo taranaka Kusunda hiteny ny fitenin-drenin-dry zareo.
Tena asa sarotra io. Hainay tamin'ny alàlan'i Gyani Maiya ny momba ny fahaverezan'ny kolontsaina sy ny famaboana ny maripamantarana ara-kolontain'ny Kusunda. Nilaozan'ireo Kusundas ny fomba fiaina mifindrafindra fanaon-dry zareo ka nipetraka am-bohitra ry zareo, ary nanomboka naka vady ivelan'ny vondrompiarahamonina nisy azy ireo tanora lahy sy vavy tao aminy. Amin'ny maha-vahoaka vitsy an'isa azy, nanomboka niteny ny fiteny nepaley sy hafa ireo mpikambana lasa niparitaka, ary ny niafaràny, na ireo lehibe aza dia nitsahatra tsy niteny Kusunda intsony. Rehefa nandeha ny fotoana, tsy nahay niteny Kusunda intsony ireo olon-dehibe ary araka izany, tsy afaka nianatra azy ihany koa ny taranak'izy ireo.
Fonon'ilay CD ‘Gyani Maiya’
Nivoaka ho hitan'ny besinimaro ihany tamin'ny 2021 ilay sarimihetsika maharitra 35 minitra “Gyani Maiya”, nampiasàna ny lisansa Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International, lisansa manome alàlana ny fampiasàna sy izay fandrimbinana na fanelezana azy. Misy dika DVD maharitra 21 minitra voatahiry ao amin'ny trano Fitehirizambokin'ny Kaongresy Amerikàna. Farany, ho azo raisina ety anaty aterineto ihany ho an'ny fikarohana misimisy kokoa momba ny Kusunda ireo tafatafa manokana ireo.
Herintaona sy tapany taorian'ny fandraketana an-tsary, nampalahelo ny nandre fa nodimandry tao an-tranony i Gyani Maiya ny 25 Janoary 2020, teo amin'ny faha-85 taonany. Fony izy mbola teo, Uday, niaraka tamin'ny fanohanan'ny Kaomisionan'ny Teny ao Nepal, dia nanomboka fandaharam-pianarana fisavàna làlana iray. Ily rahavaviny mbola tanora, Kamala, izay ny ankamaroan'ny olona no tsy nahafantatra akory hoe miteny tsy miambakavaka ny Kusunda izy, noho izy tany India, dia niverina tao Nepal ary nanampy tamin'ny famolavolàna ilay fisavàna làlana. Notohizan-dry zareo ny nampianatra ny Kusunda hiteny ny fitenin-drenin'izy ireo izay efa adino hatry ny elabe, ary nisy ihany koa ireo vitsivitsy tsy Kusundas tonga nanatevin-daharana azy ireo. Ireo tanora vao nahazo diplaoma dia mirehareha tokoa ankehitriny miteny ny fiteny Kusunda.
Na tsy eto anivontsika intsony aza i Gyani Maiya, dia velona kosa ny nofinofiny hampianatra ilay fiteny amin'ireo tanora Kusundas. Vao manomboka indrindra izao ny fanomezana aina vao ilay fiteny.
Lahatsoratra anaty sokajy Ny Tetezana - The Bridge, manasongadina soratra, eritreritra, fanehoankevitra ary fanadihadiana tsy nalaina tàhaka avy amin'ny fomba fijerin'ny tsirairay ao anatin'ny fikambanana Global Voices. · Lahatsoratra rehetra
Lahatsoratra notsongain-ny Rising Voices, tetikasa iray miaraka amin-ny Global Voices manampy amin-ny fanapariahana vaovaon-ny tsy mbola mahatakatra aterineto loatra ity. · Lahatsoratra rehetra
