[1]Amboadia iray ao amin'ny valambibin'ny Skopje. Sary an'i Filip Stojanovski/Global Voices, CC BY.
An'ny Meta.mk ny fanadihadianav oalohany [teny anglisy] [2] nakàna ity lahatsoratra ity. Navoaka eto indray ny dika nasiam-panovàna noho ny fifanarahana fifampizarana votoaty eo amin'ny Global Voices sy ny Orina Metamorphosis.
Any Makedonia Avaratra, heverina ho sahala amin'ny mpanelingelina iray ny amboadia (canis lupus). Mitohy foana ny famonoana azy, na eo aza ny anjara asany lehibe eo amin'ny fitazonana ny fisiana rohivoary iray salama. Izy dia iray amin'ireo biby telo tena mpiremby lehibe indrindra izay mameno ny tendrombohitry ny firenena, miaraka amin'ireo bera sy ny lynx any amin'ireo Balkans. Saingy izy no tsy ampy fiarovana indrindra amin'izy telo ireo.
Amporisihina hihaza sy hamono ilay biby ireo mpihaza, ary mahazo tambiny mihitsy aza rehefa mahafaty iray. Na izany aza, ireo fikambanana miaro ny tontolo iainana dia mampitandrina mikasika ny fihenan'ireo andiany ao aminy, izay mety hisy fiantraikany ratsy amin'ny rohivoary an-tendrombohitra. Tombanana ho maherin'ny 400 ny isan'ireo amboadia ao Makedonia Avaratra amin'izao fotoana izao. Ankoatra ny maha-lasibatry ny fihazana nahazoana alalana azy, dia tsy maintsy miatrika fandrahonana isan-karazany izy ireo, sahala amin'ny fampivadiana azy ireo amin'ny alika [3].
[4]Ireo amboadia azo babo, ao amin'ny valambibin'i Skopje. Sary an'i Vasil Buraliev, fampiasàna nahazoana alalana taminy
Araka ny lalàna ankehitriny mifehy ny fihazana [5] [mk] ao Makedonia Avaratra, ny amboadia, fa ny amboahaolo ihany koa, ny fosa, ny jaboady, ary ireo biby maro hafa, dia remby mora ho an'ireo mpihaza satria tsy misy fotoana fitsaharana hisakanana ny fihazanaa azy ireny mihitsy. Nanome tambiny mihitsy aza ny minisitry ny Fambolena mba hamonoana ireo bibidia “mampidi-doza” rehetra. Isaky ny amboadia iray maty, vola manodidina eo ho eo amin'ny 50 euros [ang] [6] (nokajiana avy amin'ny lanjan'ny fifanakalozana tamin'ny andro nanoratana ny lahatsoratra) no raisin'ireo mpihaza.
“Tsy maintsy ovaina ny lalàna”, hoy ny nambaran'i Dime Melovski, avy amin'ny Macedonian Ecological Society [7], tao anatin'ny fanambaràna iray ho an'ny Meta.mk, “ary tsy maintsy fehezina amin'ny alalan'ny fandraràna ampahany ny fihazana amboadia, satria mihena hatrany ny isan'izy ireo ato amin'ny firenena.”
Na dia tsy vahaolana tsara aza ny fiarovana maharitra araka ny voalazany, dia nantitranteriny fa tsy maintsy mametraka fe-potoana famerana ny fihazana ny Fanjakana. Manosoka hevitra izy ny hametrahana fetr'isa mba hamerana ny fihazana, kajiana mifanaraka amin'ny isa marin'ny amboadia ao anatin'ny faritra fihazana. Araka ny voalazan'i Melovski, tokony ampiasaina ireo fomba fanisàna be angeso, fanisana jenerika ohatra, satria tena mety ho diso ny isan'ny amboadia ankehitriny ; misy ny isa mifanipaka, satria miaina sy misakafo manerana ireo faritra midadasika ireo amboadia. Manampy izy fa :
We are perhaps among the last countries in Europe where the wolf is considered a pest and the its killing is not limited, and there is a reward, moreover, which serves as an additional motivation for killing wolves, both for the hunters and for the cattle breeders.
Isika angamba no mety ho iray amin'ireo firenena farany aty Eoropa mihevitra ny amboadia ho toy ny mampidi-doza, izay vonoina tsy misy fameperana, ary misy, ankoatr'izany rehetra izany, valisoa mandrisika bebe kokoa hamonoana ireo amboadia, na ho an'ireo mpihaza na ho an'ireo mpiompy.
Iray amin'ireo olana lehibe amin'ny ezaka fiarovana ny amboadia, araka ny voalazan'i Melovski, dia ny ady amin'ny dokambarotra misokatra ho amin'ny fizahantany manao fihazana [mk] [8], sy ny fanintonana ireo vahiny mpihaza. Tsy maintsy atsahatra miaraka amin'ny vava izany. Ny tsy fisian'ireo famerana rehetra no mamporisika ny fikarakaràna fanentanana hihaza, satria tsy misy afatsy eo amin'ity firenena ity ihany no afaka tonga sy mitifitra amboadia ireo vahiny mpihaza.
Amin'ny ankapobeny, mankafy kokoa ny fonenana be tendrombohitra sy ala ny amboadia any Makedonia Avaratra, na dia mandehandeha manao vy very ny ainy aza izy indraindray any amin'ireo faritra iva fambolena manodidina ny tanàna.
[9]Miaraka amin'ny lynx sy ny bera, ny amboadia no mpiremby lehibe ao Makedonia Avaratra. Sarin'ny amboadia tanora iray ao aminyn valambibin'i Skopje, avy tamin'ny Global Voices/Filip Stojanovski, CC BY 3.0 [10].
Araka ny voalazan'i Vojo Gogovski, mpanolotsaim-panjakana ao amin'ny Minisiteran'ny Fambolena misahana ny ala sy ny fihazana, tsy mihetsika manodidina ny 400 eo ho eo ny isan'ireo amboadia. I Makedonia Avaratra no fonenan'ny amboadia betsaka sy tranainy indrindra any Eoropa. Tsy tapaka ny fanisana, farafahakeliny isaky ny folo taona, isaky ny faritany fihazana ao amin'ny firenena. Tao anaty fanambarana iray ho an'ny Meta.mk, nanazava i Gogovski hoe :
For big game and small game there is a methodology for collecting data on the quantity that is accepted everywhere in Europe and in our country. A count or estimate of the number can be made, and based on it, the annual growth dynamics are defined. If there is a need, in five years or shorter, the planning documents can be revised.
Ho an'ny biby fihaza madinika sy vaventy , dia misy fomba fampifandraisana ireo angondrakitra momba ny isa izay ampiharina manerana an'i Eoropa sy ny firenentsika. Azo isaina na tombanana ny isa, ary mifototra amin'izany no amaritana ny fironan'ny fitomboana isan-taona. Raha ilaina, ao anatin'ny dimy taona na latsaka, afaka averintsika jerena indray ireo antontan-kevitra misy ny drafitra.
An-dàlana ny famolavolàna ireo lalàna vaovao mikasika ny fihazana [mk] [11], ao anatin'izany ny volavolan-dalàna izay mbola hakàna ny hevitry ny vahoaka nanomboka tamin'ny volana Aprily 2021. Mbola mitanisa hatrany ny amboadia ho isan'ireo bibidia tsy voaaro ilay volavolan-dalàna, ary manome alalàna ny fihazana amin'ny alina sy ny fampiasana jirobe. Manome alalàna ny Ministeran'ny Fambolena ihany koa izy io hizara valisoa.
Nisy ny fotoana izay ny amboadia dia karazana narovana, saingy araka ny lazain'i Gorovski, saingy tsy voafehy ireo andiana amboadia tamin'izany fotoana izany. Nanafika biby fiompy izy, ary nazera taminy ireo fahavoazana marobe. Na tsy misy aza ny fanerena hanisy marika ny biby fiompy, mety ho nabontsina ireo isa ireo, satria afaka nahazo fanonerana ny mpiompy raha toa ka ny amboadia no nahatonga ny fahafatesan'ny biby fiompy iray. Hoy izy:
There is no one who cares more than us for the protection of the wolf. The real hunters take good care of animals. The population is stable, and that’s because we’re taking care of the game that is its food. But the number must be maintained at a certain level. So far, there has not been a case of the monetary reward being the motive for killing; instead, most often the motive has been the protection of the domestic livestock. I claim that there is no such thing as a classic wolf hunt.
Tsy misy olona miraharaha ny fiarovana ny amboadia mihoatra noho izahay. Ny tena mpihaza dia mikarakara tsara an'ireo biby. Marin-toerana ny isany, ary izany dia satria izahay no mikarakara ny biby fihaza izay ho sakafony. Saingy ny isan'izy ireo dia tsy maintsy fehezina ho amina haavo iray. Hatreto, tsy mbola nisy tranga hoe ny tambiny ho antony manosika hamonoana amboadia ; fa ny tena tanjona matetika dia ny fiarovana ny biby fiompy. Lazaiko izany : tsy misy ny fihazana amboadia araka izay nahazatra.
Vao haingana, ny fikambanana miaro ny tontolo iainana Eko-svest [mk] (fahatongavan-tsaina ara-tontolo iainana), nandritra ny Andro Iraisam-pirenena ho an'ny ambodia (tamin'ny 13 Aogositra) dia niantso mba handraisana fepetra fitandremana hiantohana ny fijanonan'ny amboadia any anaty alantsika, izay toerana sahaza azy ireo. Araka ny voalazan'ireo mpiaro ny tontolo iainana, na matetika miteraka fifandonana eo amin'ny olombelona sy ny amboadia aza ny fiainana maoderina, dia mijanona ho ilaina hatrany izy ireo ary manana ny lanjany tsy azo vinaniana amin'ny fitazonana ny fifandanjan'ny rohivoary. Ny fiantraikan'ny maha-biby mpiremby azy ireo dia manova ny toetran'ireo biby hafa, miaro ny ala amin'ireo katsentsitra izy ary miaro ny renirano amin'ny fikaohana sy ny fahasimbana mihitsy aza. Milaza ny fanambaran'izy ireo [mk] [12] fa :
The wolf in this country is placed in the near threatened category [13] (NT). The reason for this is that it is considered harmful wild animal, so commercial hunting is organized throughout the year, and, also new infrastructure projects are fragmenting its habitats. According to the official estimates, over 400 individuals live in our country, but its population is not regularly monitored.
Ato amin'ity firenena ity, ao anatin'ny sokajin'ireo karazana tandindonin-doza [14] ny amboadia (NT). Azo hazavaina izany satria heverina ho sahala amin'ny bibidia mampidi-doza izy, noho izany, mandritra ny taona dia misy ny fikarakaràna hetsika ara-barotra mitodika mankamin'ny fihazana; azo hazavaina koa izany amin'ireo tetikasa fanaovana fotodrafitrasa manapotipotika ny toeram-ponenany. Araka ireo tombana ofisialy, maherin'ny 400 no isan'izy ireo monina ato amin'ny firenenay, saingy tsy misy fanarahamaso mitohy ny isan'ny mponin'izy ireo.
[15]Amboadia vavy iray mitsotra ao anaty lavaka nohadiany, tao amin'ny valambibin'i Skopje. Sary an'i Vasil Buraliev, fampiasàna nahazoana alalana taminy.
Erantany, Fifanarahana iraisam-pirenena telo no miaro ny amboadia [teny anglisy] [16] : ny Fifanarahan'i Washington (CITES – Fifanarahana mikasika ny varotra iraisam-pirenena atao amin'ireo karazana biby sy zava-mananaina dia, atahorana ho lany tamingana [17] ) ; avy eo ny Tovana II, IV ary ny V amin'ny torolalana mikasika ny fonenana ao amin'ny Vondrona Eoropeana [teny anglisy] [18]. Tanisaina ho anisan'ireo karazana tena arovana izy ao anatin'ny Tovana II amin'ny Fifanarahan'i Bern [19].
Ny Fikambanana iraisam-pirenena ho Fiarovana ny Zavaboahary [20] (UICN) [20] dia manasokajy ny amboadia ho toy ny “tsy dia mampanahy loatra” ao Eoropa, satria na dia atahorana aza izy na marefo any amin'ireo firenena sasany eo amin'ny sehatra nasionaly, dia miroborobo hatrany ao amin'ny tanibe, na eo amin'ny isa izany, na ny fandrakofana ny faritra. Na izany aza, mbola mahazo alalana foana ny fihazana amboadia any amin'ireo firenena marobe ao Eoropa izay tsy mpikambana amin'ny Vondrona Eoropeana, toa an'i Rosia, Bielorosia, Okraina, Makedonia Avaratra, ary Albania. Fisarihana ho amin'ny fizahantany ihany koa ny amboadia any amin'ireo firenena marobe, ary ny fihazana voarindra dia ampiharina ao Finlande, Norvezy, Litoania, Letonia, Estonia, Bolgaria, Romania ary Slovakia.