«Tsy asehon'ny haino aman-jery izay tena zava-misy marina any amin'ireo vondrom-piarahamonina indizeny»

Sarin'i María Jesús Velasco nalain'i Jessica Peñaloza Cladera ho an'ny Rising Voices

11 no fitambaran'isan'ireo tanora avy amina vondrompiarahamonina vazimba teratany sy afrô-bôliviàna avy amin'ny faritra  Gran Chaco ao Bôlivia tonga nandray anjara tamin'ilay atrikasa nomena anarana hoe Roipea Taperai, izay nadika avy amin'ny teny guaraní «Abriendo Sendas» (Manokatra làlana). Ilay fihaonana dia natao hisaintsainana ireo fomba fiteny amin'ny tontolon'ny haino-vaky-jery bôliviàna rehefa manao tatitra momba ny fiovàn'ny toetrandro na momba ireo vahoaka vazimba teratany ao amin'ny faritra. Azonao atao ny mahafantatra misimisy kokoa momba ilay tetikasa eto. Ny manaraka eto ambany dia antsafa iray nifanaovana tamin'ny iray amin'ireo mpandray anjara tamin'io atrikasa io.

Avy amin'ny vondrom-piarahamonina Charagua Pueblo i María Jesús Velasco. Mpikambana amin'ny Sekolin'ny Asa Fanaovan-gazety Indizeny izy ary manome aina an'ireo fandaharana sasany amin'ny onjam-peo «Ñande Ñee»

Ho azy, zava-dehibe ny fandefasan'ny haino aman-jery hafatra ho fisorohana mba hampitsaharana ny fandotoana, ny fandripahana sy ny fitrandrahana ala ao amin'ny alan'i Gran Chaco sy ny manodidina azy. Manazava izy fa ireo mponina teratany no tena iharan'ny haintany naterak‘ireo asa rehetra ireo. Fa indrindra indrindra, mahaliana azy ny mba hifantohan'ireo media lalindalina kokoa amin'izay mitranga any anatin'ireo vondrom-piarahamonina indizeny mba ho tena voatatitra marina kokoa. Naharihariny tao anatin'ity tafatafa ity ny eritreriny .

Rahonteny ahitàna ny «Charagua», navoakan'ny Media Cloud.

Rising Voices (RV): Nandritra ny atrikasa dia nisafidy rahonteny ireo mpandray anjara no sady namaritra lohahevitra. Ho anao, nosafidianao ny rahonteny nitadiavana ny hoe  «Charagua». Ao anatin'io rahonteny io, nofaritanao ny “indizeny” ho toy ny teny iray hosaintsainina. Amin'izay indrindra, ahoana no fahitànao ny fanehoan'ny media ireny lohahevitra ireny?

María Jesús Velasco (MJV): Miresaka betsaka [ny ‘indizeny’] ry zareo media saingy tsy mampiseho izay zavatra  rehetra mitranga marina any anatin'ny vondrom-piarahamonina misy azy ireny, ny any an-tokantranony, ny any amin'ny faritany misy azy, inona no filàn-dry zareo marina any anivon'ny vondrom-piarahamonina sy ny faritra misy azy any, inona marina no tena angatahan-dry zareo, ny tena ilainy. Izany no misarika ny saiko.

Rehefa misy manahirana, mitady fanampiana hatrany isika mba hahafantarana ny fomba ampiasàna [io fanovana ho maoderina tian-dry zareo ho entina any amin'ny vahoakanay io] hamaliana ny filànay, ny tontolo iainana sy izay rehetra ilainay ao anivon'ny vondrom-piarahamoninay

RV:  Teny toy ny ahoana no tokony hananan'ilay rahonteny ho entina anatin'ilay fehezanteny?

MJV: Izay rehetra manodidina ny teny hoe “indizeny”. Ohatra, any anaty vondrom-piarahamonina, azonao tenenina ny hoe fahasalamana. Mandrisika sy manentana mba hahafahana mamokatra zavamaniry fanao fanafody. Ohatra, raha ny vanimpotoanan'ny valanaretina no jerentsika, marobe ireo olona sitrana tamin'ny zavamaniry voajanahary tany anatin'ny vondrom-piarahamonina sy hatrany an-tanandehibe koa aza.

RV: Nandritra ny atrikasa, ny vondrona dia namorona rahonteny iray avy any an-tsaina niaraka tamin'ireo lohahevitra heveriny fa maneho azy ireny. Hazavao hoe inona no teny navoitranao tao anatin'ny rahonteny natolotrao, ary inona no antony?

MJV: Ny “fahasalamana”, ny “tany”, ny “rano” no tena fototra ho an'ireo teny nosafidiako, izay maneho ny fiainana ho an'ny tsirairay

RV: Inona no tsy voalaza na tsy resahana any anatin'ireo media ao amin'ny faritra misy anao?

MJV: Na misy aza diabe iray, torohevitra mandrakariva […] misy ireo olona te-hanararaotra azy ireny ary tsy mandray mihitsy ho anaty kajiny ny tena zavatra tadiavin'ireo olona tonga eo. Ohatra, raha tena mila fanafody ny olona, dia tonga hatrany amin'ny fitenenan-dry zareo zavatra maro mahakasika ny fahasalamana, ary ampidiran-dry zareo zavatra hafa izay tsy hoe fotsiny tsy misy idiran'ny fahasalamana velively, fa koa hatramin'ny fanasongadinana olana hafa toy ny lalambe migodana na zavatra ampiasain-dry zareo ho toy ny fahafaliampo.

RV: Inona no ohatra amin'ny fampahalalana manimba na diso hitanao tamin'ny haino aman-jery na tambajotra sosialy momba ny faritra misy anao

MJV: Ohatra, rehefa lazain-dry zareo fa tsy ilain'ireo vahoaka indizeny ny teknôlôjia tonga any aminy ary tsy vitan-dry zareo ny mampiasa izany. Vitan-dry zareo ny mampiasa azy. Mazava ho azy, tsy maintsy mampianatra azy ireo isika mba hahafahany manatsara ny andavanandrony. Mihevitra aho fa […] azon-dry zareo ampiasaina tsara ny teknôlôjia mba hahazoany tombony

RV: Inona no tianao ho fantatr'ireo mponina ao Gran Chaco momba ny fiovàn'ny toetrandro ao amin'ny faritra misy anao? 

MJV: [Resahana ny hoe fisorohana] mba hahafahana mihetsika. Ny tiako ambara, ohatra, raha manana fahafahana hividy fiara ianao, maninona no tsy bisikilety dimy no novidiana ary tsy ho anao irery, fa ho an'ny zanakao sy ny fianakavianao manontolo, satria amin'izay fotoana izay, sady manetsika ny vatanao manontolo ianao no manasoa ny tontolo iainana. Ny fanodinana indray ireo zavatra efa avy nampiasana, zavatra iray hafa tena manana ny lanjany ny fahafahana manodina indray, ny tsy fampiasàna be loatra ny plastika, ny fitondrana harona iray isaky ny mankany an-tsena.

Ao amin'ny faritra misy ahy, tiako raha mba [andefasana hafatra] hihena ny fijirihana/fisomparana. Ohatra, hitanay fa niditra any amin'ny faritra misy anay iny orinasa mpanao làlana ary ny marina dia efa nitrongy sahady tendrombohitra maro ry zareo, ary mino aho fa tsy miresaka momba io ry zareo manampahefana. Niato tsy nieritreritra ry zareo hoe manimba ny taninay sy ny faritra misy anay ry zareo, mihoatra noho ny zavatra hafa.

RV: Inona no tianao ho fantatry ny vahoaka bôliviàna sy izao tontolo izao momba ny fiovàn'ny toetrandro ao amin'ny faritra misy anao? 

MJV: Hoe tena miantraika mafy aminay ny fiovàn'ny toetrandro any amin'ny faritra misy anay satria tsy mikoriana toy ny tany aloha intsony ny rano eny an-drenirano fa mihena ny fikorianany.  Any amin'ireo tany lonaka tena namokatra ny ankamaroan'ny katsaka, izay nentindrazana sy mampiavaka ny faritr'i Chaco misy anay, tsy mety volena intsony izao. Tena maintraika amin'ny rehetra io fiovàn'ny toetrandro io

Ny 2 sy 3 Jolay 2022 no natao tao amin'ny kaominina Charaga, any atsimon'ny departemantan'i Santa Cruz [Bôlivia] ny atrikasa iray momba ny fanabeazana. Nanohana azy io ny Global Voices, amin'ny maha-mpiara-miombona antoka azy amin'ny Fundación Avina, ao anatin'ilay tetikasa «Fitrandrahana sy Fitarihan-dàlana ireo fitantaràna momba ny fiovàn'ny toetrandro ao Gran Chaco», ao anatin'ilay tetikasa faobe «Voces para la Acción Climática» (Feo ho an'ny Hetsika Toetrandro). Ho an'io atrikasa io, ny Global Voices dia niaraka niasa tamin'ny Sekoly Indizeny Fianarana ny Asa Fanaovana Gazety, tetikasa iray natomboky ny ONG ORÉ Organización de Apoyo Legal y Social (Fikambanana Fanohanana araka ny Lalàna sy ara-tSôsialy).
Nandray anjara tamin'ny resaka nifanaovana tamin'i María Jesús Velasco i Jessica Peñaloza Cladera. .

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.