Sarin'i Madelyn Paredes Maroni nopihan'i Jessica Peñaloza Cladera ho an'ny Rising Voices.
11 no fitambaran'isan'ireo tanora avy amina vondrompiarahamonina vazimba teratany sy afrô-bôliviàna avy amin'ny faritra Gran Chaco ao Bôlivia tonga nandray anjara tamin'ilay atrikasa nomena anarana hoe Roipea Taperai, izay nadika avy amin'ny teny guaraní «Abriendo Sendas» (Manokatra làlana). Ilay fihaonana dia natao hisaintsainana ireo fomba fiteny amin'ny tontolon'ny haino-vaky-jery bôliviàna rehefa manao tatitra momba ny fiovàn'ny toetrandro na momba ireo vahoaka vazimba teratany ao amin'ny faritra. Azonao atao ny mahafantatra misimisy kokoa momba ilay tetikasa eto [1]. Ny manaraka eto ambany dia antsafa iray nifanaovana tamin'ny iray amin'ireo mpandray anjara tamin'io atrikasa io.
Madelyn Paredes Maroni dia avy amin'ny vondrompiarahamonina San Antonio del Parapetí [2] ao amin'ny faritra Parapitiguazu, any atsimon'i Charagua. Izy dia isan'ireo mpianatra ao amin'ny Escuela de Periodismo Indígena y del Programa de Desarrollo de Área [PDA] (Sekoly fianarana ny asa fanaovana gazety ho an'ireo teratany) izay ny lleva adelante Visión Mundial ao amin'ny faritra misy azy no mitantana azy.
Rahona teny misy ny hoe «Chaco» sy «loza » navoakan'ny Media Cloud.
Rising Voices (RV): Nandritra ny atrikasa, nisafidy rahona teny ireo mpandray anjara, no sady namantatra ireo fomba fiteny. Raha ny momba anao, nosafidianao ny rahona teny nivoaka avy amin'ny fikarohana ny «Chaco» sy «loza». Ao anatin'io rahona teny io, notsongainao ho toy ny teny tianao hosaintsainina ny fomba fiteny hoe «làlana». Amin'izay lalankevitra izay, ahoana no fahitanao ireo fomba fiteny ireo any anatin'ireo media ?
Madelyn Paredes Maroni (MPM): Koa satria ilay làlana miainga ao Espino mankany Boyuibe, dia maharakotra ny faritra manontolo misy ahy. Mandalo amin'ny vondrompiarahamonina misy ahy.
Eny amin'ny lalambe migodana […] ny teny ampiasain-dry zareo hanehoana azy dia ny hoe fandrosoana sy vola miditra ho an'ireo mpikambana ao anatin'ny vondrompiarahamonina, ary ireo mpamokatra. Toy izany no anehoana azy.
RV: Teny toy ny ahoana no tokony ho hita ao anatiny rahona teny misy ny teny nosafidianao?
MPM: Tsy maintsy hoe misy ny fifandirana, ny antontankevitra, ny fifanarahana, ny loza mahatsiravina, ny tsy mifanaraka amin'ny fenitra, ny sakantsakana, ny fahazoandàlana ara-tontolo iainana ary ny natiora.
RV: Nandritra ilay atrikasa, nisy rahona teny iray noforonina sy [1]napetrak'ilay vondrona, niaraka tamin'ireo teny heverin-dry zareo fa mahasolo tena azy. Inona avy ireo teny navoitranao tao anatin'ny rahona teny natolotrao, ary inona no antony??
MPM: Mihoatra lavitra noho ny “natiora” rehetra sy ny “fahazoandàlana ara-tontolo iainana” satria tena voa mafy izy. Ao amin'ny faritra misy ahy no manomboka ny vondrompiarahamonina Lachipo, ary mitatra hatrany amin'ny vondrompiarahamonina Itatí. Napetrako ny hoe «natiora» sy «fahazoandàlana ara-tontolo iainana» satria fotoana vitsivitsy izao dia manana olana iray izahay. Nisy fifanarahana vita tao amin'ny faritra [nifanaovana tamin'ilay orinasa mpanao ny làlambe migodana], saingy nisy ny tsy fanajàna ny andraikiny nataon'ilay orinasa izay, tsy nisy fanomezandàlana akory, niditra nitrandraka ireo vato ivelan'ny faritra nomena azy. Niditra naka vato tao amin'ny renirano Ripio ry zareo.
RV: Inona no tsy lazaina na tenenina any anatin'ireo media ao amin'ny faritra misy anao?
MPM: Araka ny efa fantatsika tsara, manana ozinina mpanindry entona izahay ao amin'ny faritra misy ahy, izay eo anelanelan'ny vondrompiarahamonin'i San Francisco sy ny vondrompiarahamonina ao Tarenda. Ny tsy nanaovana tatitra taminay dia ny vokadratsy aterak'izany aminay, na ireo olana mety hosedrain'ireo vondrompiarahamonina roa ao amin'ny faritra noho ny fananana ilay ozinina mpanindry entona ao.
RV: Inona io karazam-baovao manimba na diso ka hitanao eny anatin'ireo media, ary hatrany anaty tambajotra sôsialy, momba ny faritra misy anao?
MPM: Hitako fa tsy misy firesahana mihitsy momba ny fiantraikan'ny fananana ozinina iray mpanindry entona tsy mitsahatra miasa andro aman'alina. Tsikaritra fa eo foana ny afo, na andro , na alina. Tsy taterina ny momba izany, dia miditra ny tenako, momba ireo fahavoazana aterak'io ozinina mpanindry entona misy ao aminay io, indrindra fa izay fomba fiantraikan'izany amin'ny tontolo iainana, ny rivotra ary ny tany.
[Ireo media] miteny fotsiny fa hoe hisy ny fandrosoana. Hoe ao anatin'ny vondrompiarahamonina sy ny faritra, hisy ny fandrosoana, saingy tsy izay no zava-misy. Any aminay, any anatin'ireo vondrompiarahamonina roa, tsy misy manana solika any an-tokantrano, fa amin'ireo kamiao mpivarotra izany no manohy mividy
RV: Inona no tianao ho fantatr'ireo mponina ao Gran Chaco momba ny fiovàn'ny toetrandro any amin'ny faritra misy anao?
MPM: Tiako ho fantatrareo fa ny fitrandrahana ala sy ny fandoroana dia olana ihany koa miteraka ny fivoàn'ny toetrandro. Ohatra, [noho ny] fanapahana hazo amin'izao fotoana izao, dia lasa mandeha lavitra mifako kitay fandrehitra izahay. Indraindray, miainga maraina ary ny hariva vao miverina [avy nitady kitay hataina].
Momba ny fitrandrahana ireo loharanon-karena voajanahary, indrindra fa ny ao anaty renirano […], ao amin'ny vondrompiarahamonina San Antonio misy ahy, misy renirano izay tsy maintsy karakarainay tsara, tsy tokony ho trandrahantsika intsony ny vato izay eny akaiky eny na ao anatiny, satria rehefa ela ny ela, azo heverina ny tsy hiakaran'ny trondro eny ambony intsony […]. Ao San Antonio, ny tena foto-tsakafon'ny fianakaviana dia ny trondro. Ireo fianakaviana ireo ihany no mihinana azy ireny, mandeha mankany an-drenirano mba hanjono, ary na ny avy amin'ireo vondrompiarahamonina hafa aza. Ao an-tokatranoko, mihinana trondro daholo izahay rehetra […] Raha tohizana ny fitrandrahana ireo vato ao, ho simba ilay renirano.
RV: Inona no tianao ampahafantarina ny vahoaka bôliviàna sy izao tontolo izao momba ny fiovàn'ny toetrandro ao amin'ny faritra misy anao?
MPM: Tiako[…] raha mba ahenantsika ny fandabohana hazo, ny fandoroana, mba hanampiana ny olona ho tonga saina, ny vahoaka hahatsapa ny lanjan'ny tontolo iainana.