[1]Ganesh Birua, mpikatroka ho an'ny fiteny. Saripika avy amin'i Ganesh Birua. Fampiasàna nahazoana alàlana
Ity lahatsoratra ity dia ampahany amin'ireo andiana antsafa nifanaovana tamin'ireo vahininay mampiantrano ilay fanentanana mihodina ny kaonty Twitter @AsiaLangsOnline [2] an'ny Rising Voices.
Ganesh Birua dia tanora mpikatroka avy ao amin'ny vohitra Dighiabeda ao amin'ny distrikan'i Mayurbhanj, [3] amin'ilay fanjakana Odisha any atsinanan'i India. Ao amin'ny vohitra misy azy, izy no olona voalohany mampiasa ny aterineto ho entina mitolona [4]. Tamin'ny 2014, nanokatra ny kaontiny Facebook voalohany izy ary tsy hitany tao anaty aterineto ny fitenindreniny, ny fitenim-poko “Ho” [5].
Ho [5] dia fiteny Munda, iray fiaviana amin'ny fiteny Ôstrôaziatika ary ifampiresahan'olona maherin'ny iray tapitrisa avy amin'ny vondrompiarahamonina mampiasa ny “Ho”: [6]ny foko Munda, Kolha ary ny Kol ao Odisha, Jharkhand sy Bengal Andrefana ao India. Ny fanondroana hoe “Ho” dia nipoitra avy amin'ny [7] teny zanatany “Ho” hoe “𑣙𑣉𑣉” izay midika “Olombelona.”
Nandritra ireo taona vitsy voalohany, nianaran'i Birua ny endrin-tsoratra “Ho” (antsoina hoe Warang Citi [8]) ary natombony ny fandefasana taratasy sy voanteny “Ho” tao amin'ny pejiny Facebook. Zara raha hita ilay ezaka mandra-panokatra ny bilaoginy iray antsoina hoe Elabu Etona Warang Citi [9] (Ndeha hianatra ny Warang Citi), ary nosokafany ireo kaonty tao amin'ny Twitter [10], YouTube [11] sy Instagram [12] mba hampiroboroboana [13] ilay fiteny ety anaty tambajotra. Lasa loharano fototra ho an'ny fampivelarana ny fiteny “Ho” ireny kaonty media sôsialy ireny.
Niresaka tamin'i Birua ny Rising Voices mba hahafantarana misimisy kokoa momba ireo ezaka ataony hitondrany ny fitenindreniny ho ety anaty aterineto. Ampahany nokiraina avy amin'ny antsafa no entina manaraka eto.
Rising Voices (RV): Azafady, mba lazalazao anay ny momba anao sy ny asanao mifandraika amin'ny fiteny.
Ganesh Birua (GB): Johar [Arahaba amin'ny fiteny “Ho”]. Avy amin'ny vondrompiarahamonin'ny foko “Ho” ao amin'ny fanjakana Odisha, India aho, ary mpianatra amin'ny ambaratonga ambony. Tia mamorona votoaty ho an'ny aterineto ary fialamboliko izany. Hatramin'ny 2017, niasa ho an'ny endrin-tsoratry ny fiteny “Ho” aho, ny Warang Chiti [14] Project 2030. Hatreto, sary mihoatra no 500 no voaforoko. Isanandro aho dia mandefa sary ao amin'ny Facebook, Twitter ary Instagram.
Hatrany amin'ny kilasy faha-12, fitaovana tamin'ny fiteny Odia [15] no nianarako, saingy ady goavana ny firesahana tamin'io, noho izaho tsy nahazo aina tamina fiteny hafa ankoatra ny fitenindreniko, indrindra indrindra fa tsy nifampiresaka afa-tsy tamin'ny fiteny “Ho” izahay tao an-tranonay.
Ady goavana ho ahy ilay fiteny — tsy afaka nifampinamana tamin'ireo ankizy tao amin'ny kôlejy aho noho izaho tsy afaka niteny tsy niambakavaka tamin'ireo fiteny hafa. Tsy nahavita nifampiserasera tamin'ny hafa aho. Ankehitriny, afaka miteny aho, mamaky, ary manoratra amina fiteny dimy.
Rehefa nandao ny vohitra aho mba handranto fianarana ambony, dia nahita sy nahafantatra ny aterineto. Sambany tamin'ny 2013, hitako tao amin'ny Facebook ny endrintsoratray Warang Chiti. Nientanentana ery aho nianatra ny endrintsoratray ary avy hatrany dia nanandrana nikaroka tao amin'ny Google, saingy tsy nahita mihitsy votoaty mifandray amin'ny fiteny Warang Chiti.
Amin'izao androntsika izao, mampalahelo fa tsy misy na iray aza votoaty azo raisina amin'ilay fiteny na endrintsoratra. Ho an'ny fitenindreniko, niriako ny hanova izany. Ny ady gaovana indrindra ho ahy dia ny namorona maripamantarana manokana vaovao ho an'ny fiteny “Ho” tamin'ny alàlan'ny endrintsoratra Warang Chiti. Nanoratra momba ireo ezaka nataoko ireo famoaham-baovao nomerika indiàna Scroll.in [13] sy Argus. [4]
RV: Ahoana izao no toerana misy ilay fiteninareo ety anaty aterineto sy ivelany?
GB: Nanomboka hita nivoaka tety anaty aterineto ireo votoaty vaovao tamin'ny fiteny “Ho”. Amin'izao fotoana izao, mamorona lahatsary sy rakipeo tsara kalitao ireo tanora mpampiasa azy — indrindra fa hira natao hialàna voly — ary manomboka tsapa ny fahatongavan'ireo mpijery/mpihaino.
Heveriko fa aorian'ny fiakaran'ny lazan'ireny hira ireny fotsiny amin'ny voalohany, dia lasa ho tian'ny olona ilay fiteny. Ankehitriny dia manodidina ny 50 hatramin'ny 60 isambolana ireo hira mivoaka.
Ho an'ireo taona vitsy lasa, misy ny asa natao hamoronana votoaty nomerika ho an'ny Ho Wikipedia [16] sy ny ho.triballanguage.in [17] ary dia mbola ao anatiny koa aho. Amin'izao fotoana izao, raha misy olona maniry hianatra ny Warang Chiti ety anaty tambajotra, azo ianarana malaky sy amin'ny fomba faran'izay mora izany. Nefa tsy ampy izany. Ankoatra an'io, misy ny filàna manao izay hahazoana ireo votoaty nomerika amina lohahevitra isankarazany toy ny kolontsaina, ny fomban-drazana ary ny fiteny.
Mba hanoratana lahatsoratra, efa azo ampiasaina ihany koa izao ny fitendry virtoaly “Ho” [18] ho an'ireo telefaona avo lenta sy ny solosaina. Tena mora ny mamorona lahatsoratra amin'ny alàlan'io fitendry virtoaly io, ary afaka vitaina malaky.
Nanomboka tamin'ny 2021, efa voarain'ny Android 11 ny endrintsoratra Warang Chiti. Amin'izao fotoana izao izahay efa afaka manoratra ny endrintsoratra Warang Chiti eny amin'ireo sehatra sôsialy toy ny Facebook, WhatsApp ary bilaogy, tonga dia avy eo amin'ny findainay avy hatrany. Afaka mifampiresaka amin'ireo namana amin'ny fiteninay ao amin'ny Messenger na WhatsApp.
Mizotra tsara ny fampiroboroboana ny fiteny “Ho”, na ao anaty, na ivelan'ny aterineto. Misy ny fandaharanasa fihaonana sy fanentanana mba ho fanairana ny sain'ny olona sy ho entina manentana ny vahoaka, ka tanjona amin'izany ny handrisika ny olona ao anatin'ilay vondrompiarahamonina mba ho liana amin'ilay fiteny sy hiady ho azy io.
Misy ireo mpampianatra MLE (MultiLingual Education – fampianarana amin'ny fiteny maro) ho an'ny fiteny “Ho” ao amin'ny fanjakan'i Odisha, izay misy kilasy 1 hatramin'ny 5 ampianarina amin'ny alàlan'ny fitenindrenindry zareo. Etsy ankilany, ny governemanta dia namoaka ny Rakibolana Odia-Ho [19].
Ny National Ho Youth Meet (NHYM [20]) (fihaonana isantaonan'ny tanora Ho), izay atao isantaona, dia noforonina mba hitahirizana ny fiteny “Ho” sy ny kolontsaina. Ao Jharkhand, ny fianarana ny fiteny “Ho” dia misy [21] any amin'ny anjerimanontolo. Na izany aza, tokony ho any amin'ny ambaratonga voalohany no efa ianarana izany. Nisy maobe ireo famoriambahoaka sy hetsipanoherana [22] natao mba hampidirana ilay fiteny ho Fahavalo Voalahatra ao anatin'ny Lalàm-panorenana [23] (ho toy ny fiteny ôfisialy).
RV: Inona no manosika anao hanao izay hahitàna ny fiteninareo eny anaty habaka nomerika?
GB: Fony aho nanomboka ity asa ity, tsy noheveriko mihitsy ny hitondra azy ity ho lasa lavitra kokoa. Nandritra ireo taona maro nanaraka izay, tsy maintsy nidirako ny fandramana zavatra isankarazany ary nampitomboiko ny ezaka nataoko. Nifantohako ny hahavita hiasa misimisy kokoa. Tany am-piandohana, afaka namorona votoaty sary aho, fa tamina fiteny telo monja; taty aoriana aho nanomboka namorona tamina fiteny 6.
Tato anatin'ny taona vitsy, hitan'ny olona ny asako, ary nanomboka tian-dry zareo ihany koa. Marobe ankehitriny ny “Tiana” sy fanehoankevitra azoko, ary ny famerenana mizara ireo votoaty avy amiko.
Mahazo aingam-panahy be indrindra aho rehefa misy olona mizara ireo lahatsoratra alefako. Ary rehefa mahita votoaty amin'ny fiteniko aho, dia mahazo aingam-panahy ihany koa. Ohatra: Hooter Baa [24] (voninkazo mavokely) sy Gulel [25] (kilalaon'ankizy).
RV: Farito ny sasantsasany amin'ireo fanamby manakana ny fiteninao tsy ho afaka ampiasaina feno ety anaty tambajotra.
GB: Lasa singa iray amin'ny fiainana andavanandrontsika ny aterineto, ary amin'izao fotoana izao dia lasa tsy azonay ialàna ny firosoana miaraka amin'ny aterineto. Raha ataonay tsinontsinona ny aterineto, dia ho tavela any afara izahay — tsy isalasalàna ny momba izay.
Vao taona vitsy monja izay ny vondrompiarahamoninay no nanomboka nampiasa aterineto satria tsy manana fahafahana mahazo aterineto ny 90 isanjaton'ireo mpiteny monina ao am-bohitra. Io no iray amin'ireo antony zara raha ananan-dry zareo fifandraisana amin'ny tontolo nomerika.
Hatreto dia tsy misy afa-tsy ireo fampiharana ho an'olontsotra [26] manasongadina ny fitendry “Ho” natao ho an'ny finday. Sarotra apetraka amin'ny finday sasantsasany ny hafa. Raha toa raisin'ny fampiharana Gboard [27] ny fitendry “Ho”, avy eo ho maro koka ny olona no ho afaka hampiasa azy tsy misy olana.
Ny Android 11 ihany no mbola mahazaka ny endrintsoratra Warang Chiti, nefa 80 isanjaton'ireo vondrompiarahamoninay no mampiasa Android 9 sy 10. Noho io antony io, tsy afaka mahita ny endrintsoratra Warang Chiti ireny olona ireny.
Mitaky fahatsiarovantena ny famoronana votoaty nomerika. Matetika aho mampandray anjara anaty asako ireo olona avy amin'ny vondrompiarahamonina “Ho” ary koa manome azy ireo ny andraikitry ny mpandrindra (admin). Tiako tokoa raha mba manana olona ho mpiandraikitra aho, afaka hanampy amin'ny famoronana votoaty sy mamorona fanavaozana isanandro ireo zavatra navoaka.
Manomboka ny 6 hatramin'ny 12 Septambra 2022, Ganesh Birua no hampiantrano ny fanentanana mihodina ao amin'ny kaonty Twitter @AsiaLangsOnline [28], izay mitrandraka ny fomba ahafahana mampiasa ny teknôlôjia ho fanomezana aina vao ireo fiteny aziatika. Vakio misimisy kokoa ato [29] ny momba ilay fanentanana.