Mahaliana ireo ankizy ny natiora sy ny fifampiankinan'ny antony sy ny vokany. Loharanon-kery goavana ry zareo araka izany. Saripika an'i Michał Karmelita, fampiasàna nahazoana alàlana.
[Raha tsy asiana fanamarihana manokana, mitondra mankamina pejy amin'ny fiteny anglisy ny rohy rehetra ato.]
Fony aho mbola zaza, nampanontany tena ahy foana ny antony mahatonga ny voron-dranomasina hihinana fako plastika. Maro amintsika no efa nahita ireny sarina albatros maty ireny rehefa avy nitelina plastika aman-taonina [1] [fr]. Kanefa anie ka matsilo maso ny vorona e ! Noho izany, nahoana izy ireny no mihinana zavatra tsy misy ifandraisany amin'ny sakafo natoraly natao ho azy ireo ? Ity ny tantaran'ny zavatra hitako, rehefa iny izaho tapa-kevitra indrindra ny hikaroka vahaolana iny.
Fony mbola ankizivavy kely aho, dia nanao andrana tamin'ny alàlan'ny fanomezana karazan-tsakafo samihafa ho an'ny gana na ny gisa. Ohatra, avoanina : avy hatrany dia hanin-dry zareo ireny. Raha nanipy ravina tao anaty rano aho, fantatr'izy ireo avy hatrany fa tsy tsara iny ary dia tsy haniny. Ampahan-tsegondra fotsiny no ilain-dry zareo hamantarany izay natsipiko tao anaty rano, na avoanina (avoines) io na potika karaoty. Koa nahoana io maso matsilony io no tsy nahavita ny asany rehefa hanavaka ny potika plastika amin'ny trondro na krill [2] [fr] (ny sakafo natoraly fihinan-dry zareo) ?
Tonga tsikelikely teo ny valin'io fanontaniana io. Voalohany indrindra, takatr'ireo siantifika fa ireo voron-dranomasina dia tsy ny masony fotsiny no ampiasainy, fa koa ny orony (fofona) [3]. Miainga avy amin'ny fahatsapàny fofona, ireny vorona ireny dia mahavita mamantatra ny làlany, mitady ny sakafo ary hatramin'ny mamantatra ireo faritra samihafa eto ambonin'ny tany [4][fr]. Avy eo, taona vitsivitsy lasa izay, hitan'ireo manampahaizana manokana fa nihinana plastika ireo voron-dranomasina, tsy hoe satria nitovy endrika tamin'ny sakafon-dry zareo izy ireny, fa noho izy mitovy fofona aminy. Hita fa ireo fako plastika mitsingevana eny ambony ranomasina dia mandefa singa tena miavaka [5] [fr] rehefa mandeha ny fotoana. Sulfure de dyméthyle [6] [fr] no anarany (DMS raha afohezina).
Matetika ahitàna plasitika eny amin'ireo faritra fiantefan'ny ranomasina eny amorontsiraka. Saripika an'i Michał Karmelita, fampiasàna nahazoana alàlana.
Manomboka miforona malaky be eny ambonin'ireo fako plastika avoivoin'ny ranomasina ny rohivoary iray manontolo ahitana ireo zavamananaina bitika indrindra, zavamaniry bitika ary biby. Ny sasany amin'izy ireny no mamokatra ny DMS. Azoko antoka fa hainareo tsara io fofona io: mientona ao an-dakoziantsika, ohatra, izy io rehefa mahandro laisoa na hazandranomasina isika. Indrisy, ny DMS dia vainga iray hita betsaka any amin'ireo faritra fisakafoanan'ny voron-dranomasina. Ohatra, any amin'ny toerana ahitàna andiana krill. Vokany, afangaron'ireo voron-dranomasina amin'ny fofon-tsakafony io fofona solifara io. Raha avy namakivaky kilaometatra marobe izy ireo, notarihan'ny fanamboloany fotsiny, rehefa tonga amin'ny toerana iray ry zareo ka refona (noana mafy) ary mandre ilay fofona solifara-na diméthyle, dia voafitaka mora foana. Tsoakevitra ataon'izy ireo aorian'izay ny hoe raha mamofona toy ny sakafo ity, dia mety ho sakafo io izay. Tsy vitan-dry zareo ihany koa ny hijanona ho fatin'ny hanoanana; matetika izy ireo no mikaroka ela be any amin'ireo faritra fisakafoanany, ka rehefa ireo no mitranga, tena efa refona tanteraka ry zareo.
Siansam-piarahamonina
Fantatsika araka izany fa zavadoza ho an'ny biby ny plastika. Ary tsy maintsy mikaroka vahaolana isika: tsy hoe fotsiny ho famerana ny famokarana azy sy ny fampiasàna azy, fa koa mba hanafoanana ireo potipotika zavatra “synthétiques” efa miparitaka eny anaty tontolo iainana eny. Na izany aza, mba hahitàna vahaolana, ilaintsika fantarina aloha hoe toy ny ahoana marina ny habetsahan'ireo plastika mety ho hita any an-dranomasina sy eny amorontsiraka, ary ahoana no fomba fifindràn-toeran'ireny plastika ireny any anaty natiora.
Torapasika ao Gdynia, amin'ny morontsiraka pôlôney. Saripika an'i Michał Karmelita, nahazoana alàlana.
Indrisy, ilàna angondrakitra marobe sy fahamailoana fatratra ny fikarohana ireo potipotika, plastika (mésoplastiques [7] [fr]). Mba hahafahana manisa ireo mésoplastiques eny imorona, ilaina ny manivana amim-pitandremana fatratra ireo fasika, ary tsy mijery fotsiny ny ety amboniny. Na ry zareo siantifika aza tsy mahavita izany, satria tsy ampy tolo-tànana hanaovana io asa io izy ireo. Izay no maha-zavadehibe ny ‘siansan'olontsotra”, fantatra ihany koa amin'ny anarana hoe “siansam-piarahamonina”.
Ny siansan'olompirenena dia hetsika iray izay ahafahan'ireo olona tsotra tsy mpahay manokana momba ny siansa, ary ireo vahoaka eny an-toerana, mitondra fanampiana ho an'ireo mpikaroka matianina. Tsy mitovy ny iraka tontosain-dry zareo ireo: indraindray izy ireo dia manampy amin'ny fandalinana ireo angondrakitra (toy ny tetikasa Feature Hunter [8] an'ny NASA), indraindray manisa biby any anatin'ireo valan-javaboary (toy ny Iguanas from Above [9]) ary indraindray dia managona santionany. Ity ohatra farany ity no tena mahomby indrindra ho entina mandalina ireo mésoplastiques. Nihevitra foana aho hatrizay fa ny hahazoana vokatra mahafa-po dia rehefa misaina ny tontolo iray tsy mivaky ary mihetsika eo an-toerana, satria izany dia ahitàna tombony kokoa, tsy ho an'ny planeta fotsiny ihany, fa koa ho an'ireo vahoaka eo an-toerana. Fotokevitra mitovy amin'izay nataoko fony nanomboka nandrindra ny tetikasa siansan'olompirenena momba ny mésoplastique tao amin'ny ivontoerana siantifika niasàko no niaingako.
Ireo olontsotra ‘siantifika’ mandray anjara amin'ny fikarohana ireo mésoplastiques. Saripika an'i Michał Karmelita, nahazoana alàlana.
Ny fomba nitondràna ny tetikasa dia narindran'ny Ivontoerana mpandalina ny anaty ranomasina ao amin'ny Akademia Pôlôney fianarana Siansa [10], ao Sopot, avaratr'i Pôlônina. Ilay tetikasa dia iarahana mandrindra amin'ny Foibe fanaovana andrana ara-tsiansa ao Gdynia [11] (Gdynia, Sopot sy Gdańsk no mitambatra ho Tricity). Ny anjara toerana raisin'ny Akademian'ny Siansa ao Pôlônina ao anatin'io tetikasa io dia mifantoka indrindra indrindra amin'ny fandrafetana fomba fiasa, ny fandalinana ary ny fandikàna ireo angondrakitra azo. Etsy ankilany, ny tena asan'ny Ivontoerana momba ny siansa ao Gdynia dia ny : manentana ny olona eny an-toerana, mandrindra ireo mpirotsaka an-tsitrapo, mitantana ny vondrompiarahamonina ho tonga hatrany amin'ny faran'ilay tetikasa, mikarakara fitsangatsanganana iarahana anaty vondrona eny amorontsiraka, manaparitaka fampianarana eny an-kianja momba ireo mésoplastique iarahana amin'ireo sekoly, miresaka momba ilay tetikasa any anatin'ny klioban'ireo zokiolona, sns. An-tsitrapo no anatanterahan'ireo fikambanana roa ireo ny asany, ary ireo angondrakitra azo mandritra ny asa fikarohana dia manana endrika “Siansa misokatra” : azon'ny rehetra idirana ary azon'ny rehetra ampiasaina ankalalahana.
Ambony be ny tahan'ny fandraisana anjara
Nahita fahombiazana be teny amin'ireo vahoaka eo an-toerana ilay fikarohana ny mésoplastiques teny amin'ny morontsiraka pôlôney [12]. Ny fihodinana voalohany tamin'ilay tetikasa dia niitatra hatramin'ny Septambra 2021 hatramin'ny Jolay tamin'ny taona lasa, ary noho izany dia naharitra nandritra ny taompianarana iray manontolo, niaraka tamina mponina niisa 500 avy amin'ny Tricity sy ny manodidiana azy izay nisoratra anarana mba handray anjara. 2 taona monja ny zandriny indrindra tamin”‘ireo mpandray anjara ary 60 taona no zokiny indrindra. Rehefa atambatra, niisa 300 ireo fitsangantsanganana nokarakarain-dry zareo teny an-kianja ary 500 litatra ny fasika voasivany nikarohana ireo singa plastika bitika. Mpirotsaka an-tsitrapo daholo izy ireo mba hikaroka ireo mésoplastique sy hahazoana torohay araka izay tratra momba ny fiparitahany.
Inona hatreto no vokatra tamin'io fikarohana nataon'ireo olompirenena ‘siantifika’ io ? Heveriko fa ny lanja tena mavesatra indrindra dia ny fiovàn'ny fitondrantena sôsialin'ireo olona tonga nandray anjara tamin'io tetikasa io, isan'ireny i Ola, 15 taona :
I think that for me a turning point was finding artificial, acrylic… nail in the sand. A plastic nail, can you imagine that ?!– It's hard to find a more useless invention, something we don't really need, something we use because we find our own nails… too natural or something. And then we go to the beach, such a plastic, artificial nail will fall into the sand, and then some seagull or tern will mistake it for food and die because of it. It made me think a lot.
Izaho mino fa ny fotoana teny namaritra ahy dia ny nahitàna tao anaty fasika ireo solohoho (faux onges) acrylique. Hoho plasika iray, azonao an-tsaine ve ?! Tena sarotra ny hahitàna famoronana tsy dia misy ilàna azy tahaka izany, zavatra izay tsy tena ilaintsika akory, zavatra iray ampisaintsika satria hitantsika ho diso natoraly loatra ilay hoho ananantsika na tsy haiko eee. Avy eo mankeny amin'ny torapasika, dia tavela any anaty fasika io hoho tsy tena izy io, avy eo misy vorona “mouette” na ‘sterne’ hanafangaro azy amin'ny sakafo dia maty noho izay zavatra izay. Nampisaina be ahy izany.
Fa tsy avy ao Pôlônina irery akory ireo mpirotsaka an-tsitrapo. Koa satria ny Ivontoerana ho an'ny Siansa dia miaraka miasa amin'ny Ivontoerana Firaisankina Eorôpeàna [13] (fandaharanasa iraisampirenena an'ny Fiombonambe Eorôpeàna, izay ahafahan'ireo tanora mandray anjara amina tetikasa firotsahana an-tsitrapo), dia avy any amina firenena hafa ny sasany tamin'ireo mpirotsaka an-tsitrapo : Espaina, Frantsa na Tiorkia. Eva, vehivavy mpirotsaka an-tsitrapo avy any Espaina, no mitantara ny zavatra niainany:
As a citizen science project it doesn’t require very complicated materials or methods, you can find everything you need to use at home and it’s accessible to anyone, even if you don’t like science! You can participate with your family, your friends or even alone. It just takes around an hour, in which you can also see the beach from another point of view than the usual one: observing the sand composition, the biodiversity present or just paying attention to the sound of the sea. For me it was a way to be more aware of the amount of mesoplastic we could find in the beach and to better understand the problems they can cause, making me to think twice when I buy or I’m going to throw away any plastic bag or packing.
Koa satria tetikasa siantifikan'olompirenena, tsy mila fitaovana na fomba fanao be pitsopitsony ilay izy, afaka hita an an-trano daholo izay rehetra ilaina, ary takatry ny daholobe, na dia tsy tia siansa aza ianao ! Fandraisana anjara afaka itondranao ny fianakaviana, ny namana na ianao irery koa aza. Ora iray eo no lany, ary mandritra izany dia afaka ihany koa mahita torapasika amin'ny fomba fijery iray hafa mihitsy noho izay efa nahazatra: mandinika ny taharon'ny fasika, ny hamaroampiaina hita ao, na mihaino fotsiny ny feon'ny ranomasina. Ho ahy, fomba iray iny nahafahako namantatra bebe kokoa ny habetsahan'ireo mésoplastiques mety ho hita eny amin'ireo torapasika ary hahafantarana tsara ireo olana aterak'izy ireny, amin'ny fisainana tsara mialoha ny hividianana na hanarinariana harona na fonosana plastika.
Emilie, avy any Frantsa, nanampy hoe:
I would say that collecting mesoplastics is not only useful but also fun to do. It's like going on a treasure hunt, while helping science!
Ny tiako ambara dia hoe ny fandraofana ireo mésoplastiques dia tsy hoe fotsiny ilaina, fa koa mahafinaritra ny manao azy. Toy ny mandray anjara amin'ny fihazàna tahiry sarobidy i zany ianao, no sady manampy ny siansa ihany!
Tsy ny fiovàn'ny fitondrantena sôsialy ihany no hany vokatra naterak'ilay tetikasa. Nasehon'ireo fandalinana fa tamin'ireo mésoplastiques hitan'ireo mpirotsaka an-tsitrapo avy amin'ny Ivontoerana Fanaovana Andrana ara-Tsiansa ao Gdynia, tsy nahitàna potika fitrohana (pailles), sotro na kaopy fanary. Inona no asehon'izany ? Ny zavamisy hoe nahitàna vokany ny fandraràna napetraky ny Kaomisiôna Eorôpeàna tamin'ny 2021 momba ny fivarotana vokatra vita amin'ny plastika tsy afaka ampiasaina afa-tsy indray mandeha. Nasehon'ireo fandalinana efa vita tany aloha fa io karazana kojakoja fanary io no tena nanome ny ampahany betsaka tamin'ireo fako azo. Ankehitriny, tsy misy intsony na iray aza.
Araka izany, inona no dingana manaraka ? Voalohany, tohizana tahaka izao ihany. Azo atao ny mirotsaka manatevina laharana ny tetikasa, mifandraisa amin'ny Centre Experyment de Gdynia [14] [pl].