Bikram Rana, mpikatroka fiteny miresaka ny fampiroboroboana ankihy ny fiteny Rana Tharu

Sary avy amin'i Bikram Rana Image courtesy Bikram Rana

Ao anatin'ny fanohizana fanasongadinana ny asan'ireo mpikatroka mampiroborobo ny fitenim-paritra sy vitsy an'isa Aziatika ao amin'ny sehatra ankihy, tianay ny hanasongadina an'i Bikram Rana (@your_bikram).

Avy any Nepal i Bikram ary miasa mba hampiroborobo ny fiteny Rana Tharu amin'ny alàlan'ny fanoratana lahatsoratra sy bilaogy, famoronana forum ankihy, ary fandikan-teny ny tantaran'ny ankizy amin'ny teny Rana Tharu. Ny Rana Tharu dia vondrom-poko ao amin'ny vahoaka Tharu any atsimon'i Nepal.

Niresaka tamin'i Bikram tamin'ny mailaka momba ny asany ny Rising Voices. Manaraka ny sombiny nohavaozina.

Rising Voices (RV): Lazao anay azafady ny momba anao sy ny asanao mifandraika amin'ny fiteny.

Bikram Rana (BR): I was raised speaking Rana Tharu at home in Kanchanpur, Nepal. I was selected for Budhanilkantha school in Kathmandu from Kanchanpur district in 1984, since then I am out of my home district with sporadic monthly stay in my hometown. I developed a habit of collecting pieces on Rana Tharu to understand more about this minority community living in Kailali and Kanchanpur districts of Nepal and the adjoining border in India. 

I founded the Rana Tharu Welfare Forum (RWF) and sporadically engage with Rana Tharu Samaj. One of the objectives of RWF is to write about the Rana Tharus targeting Tharu and Tharu groups so that people have better understanding about Rana Tharus and the language. Some of my work has been published as op-eds and blogs:

Through Rana Tharu societies we have been also advocating for the Rana Tharu language to be considered for mother-tongue based multilingual education.

Bikram Rana (BR): Nobeazina niteny Rana Tharu tao an-trano tany Kanchanpur, Nepal aho. Voafidy ho any amin'ny sekoly Budhanilkantha ao Kathmandu avy ao amin'ny distrikan'i Kanchanpur aho tamin'ny taona 1984, nanomboka teo dia niala tao amin'ny distrika niaviako aho ary nijanona tsindraindray isam-bolana tao an-tanànako. Nanjary zatra nanangona lahatsoratra momba ny Rana Tharu aho mba hahatakarana bebe kokoa momba ity vondrom-piarahamonina vitsy an'isa monina ao amin'ny distrikan'i Kailali sy Kanchanpur ao Nepal ity sy ny sisintany mifanila aminy ao India.

Nanangana ny Rana Tharu Welfare Forum (RWF) aho ary nifandray tsindraindray tamin'i Rana Tharu Samaj. Iray amin'ireo tanjon'ny RWF ny hanoratra momba ny Rana Tharus mikendry ny Tharu sy ny vondrona Tharu mba hahatakaran'ny olona tsara kokoa ny momba ny Rana Tharus sy ny fiteniny. Navoaka ho matoandahatsoratra sy bilaogy ny sasany amin'ny asako:

Hevi-diso dimy momba ny Rana Tharus – Rakitra 19 May 2022
OPED momba ny Rana Tharu: “Ny Ady Mari-Panondroana” 15 May 2012.
Ho an'ny ankizy, nanomboka fandikana tantara tamin'ny teny Rana ihany koa aho, voalohany avy amin'ny vondrom-piarahamonina Rana Tharu mba handikana tantara tahaka ity iray ity amin'ny fiteny Rana Tharu ao amin'ny StoryWeaver.

Tamin'ny alalan'ireo fikambanana Rana Tharu ihany koa izahay no nanentana mba hijerena ny teny Rana Tharu ho anatin'ny fanabeazana amin'ny fiteny maro karazana.

RV: Manao ahoana ny fiteninao amin'izao fotoana izao na an-jotra na ivelan-jotra?

BR: The official working language of Nepal is Nepali but the 2015 constitution provisions each province to choose one or more additional official working languages. Through Rana Tharu organizations we have been lobbying for Rana Tharu as an additional official working language in Sudurpaschim (far west) province of Nepal.  The Language Commission of Nepal, on September 6, 2021, recommended 14 official languages for the different provinces of Nepal. The commission recommended Dotyali and Tharu for Sudurpaschim — Rana Tharus in Kanchanpur and Kailali are not happy with this recommendation, since the Tharu language is different from Rana Tharu.

Mother-tongue based multilingual education captures Rana Tharu up to grade three in Kailali and Kanchanpur districts. However, the textbooks are only available up to grade two. Textbooks for grades one and two are also falling short. The implementation aspect of mother-tongue based multilingual education is realistic, but it seems to not endure because it is not a priority of the state to develop textbooks and build teacher capacity.

BR: Nepali no fiteny ofisialy miasa ao Nepal saingy omen'ny Lalàmpanorenan'ny taona 2015 alalana ny faritany tsirairay hisafidy fiteny ofisialy iray na maromaro fanampiny. Tamin'ny alalan'ireo fikambanana Rana Tharu no nanaovana antso avo hanaovana ny Rana Tharu ho fiteny ofisialy fanampiny miasa ao amin'ny faritanin'i Sudurpaschim (fara andrefana) any Nepal. Ny Vaomieran'ny Teny ao Nepal, tamin'ny 6 Septambra 2021, no nandrisika ny hanaovana ho ofisialy ny 14 amin'ireo fiteny any amin'ny faritany samihafa ao Nepal. Nampirisihan'ny vaomiera ny Dotyali sy ny Tharu ho an'i Sudurpaschim ny vaomiera — tsy afa-po amin'ity tolo-kevitra ity ny Rana Tharus ao Kanchanpur sy Kailali, satria tsy mitovy amin'ny Rana Tharu ny fiteny Tharu.

Azo ampiasaina hatramin'ny kilasy faha-3 ny Rana Tharu ao amin'ny distrikan'i Kailali sy Kanchanpur araka ny fanabeazana fiteny maro samihafa mifototra amin'ny tenin-drazana. Na izany aza, tsy misy afa-tsy amin'ny kilasy faharoa ny boky fianarana. Tsy ampy koa ny boky fampianarana ho an’ny kilasy voalohany sy faharoa. Tena iainana ny lafiny fampiharana ny fampianarana amin’ny fiteny maro samy hafa mifototra amin’ny tenin-drazana, saingy toa tsy maharitra izany satria tsy laharam-pahamehan’ny fanjakana ny fandrafetana boky fianarana sy ny fampivoarana ny fahaizan’ny mpampianatra.

RV: Inona no antony manosika anao hahita ny fiteninao amin'ny sehatra ankihy/dizitaly/nomerika?

BR: Understanding languages is one of the important factors to claim an identity. It must be visible and attractive online if we want to have a chance to preserve our language, identity, and culture.

BR: Singa lehibe hitakiana ny maha-izy azy ny fahatakarana ny fiteny. Tsy maintsy hita maso sy mahasarika anjotra izany raha te hanana fahafahana hitandro ny fiteninay sy ny maripanondroanay ary ny kolontsainay izahay.

RV: Farito ny sasany amin'ireo fanamby izay manakana ny fiteninao tsy ho azo ampiasaina anjotra?

BR: There are few digital initiatives to promote Rana Tharu language use, one of the major challenges is the dominance of Nepali and English languages. The quality of writing in Rana Tharu is equally important; for this we need to revive the Rana Tharu script (Unam is known as the main script guiding Rana Tharu language; however it is not that easily available). The Rana Tharu script can be a push and pull factor to enlarge the use of the language.

BR: Vitsy ny hetsika ankihy/nomerika hampiroboroboana ny fampiasana ny teny Rana Tharu, iray amin'ireo fanamby lehibe ny fanjakazakan'ny teny Nepali sy Anglisy. Manan-danja ihany koa ny kalitaon'ny fanoratana amin'ny fiteny Rana Tharu; noho izany dia ilainay hamelona indray ny soratra Rana Tharu (ny Unam no fantatra ho tarehintsoratra mitarika ny fiteny Rana Tharu; nefa tsy mora hita sy azo tratrarina izany). Mety ho antony manosika sy misintona hanitarana ny fampiasana ny fiteny ny soratra Rana Tharu.

RV: Inona no dingana mivaingana araka ny hevitrao azo atao hanentanana ny tanora hanomboka hianatra ny fiteniny na hampiasa ny fiteniny hatrany?

BR: Mother-tongue based multilingual education in Rana Tharu Language is one way to encourage younger people to begin learning. Rana Tharu as an additional official language in Province 7 (Sudurpaschim province) will help to enlarge its use and development. Writing in Rana Tharu language will also help widen the use of the language.

BR: Fomba iray hanentanana ny tanora hanomboka hianatra amin'ny teny Rana Tharu ny fampianarana amin'ny fiteny maro samihafa mifototra amin'ny tenin-drazana. Hanampy amin'ny fampivelarana ny fampiasana sy ny fampandrosoana azy ny mampiditra ny Rana Tharu ho fiteny ofisialy fanampiny ao amin'ny Faritany 7 (faritany Sudurpaschim). Hanampy amin'ny fanitarana ny fampiasana ny fiteny ihany koa ny fanoratana amin'ny fiteny Rana Tharu.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.