Ireo fombandrazana ara-tsakafon'i Boligara ho fomba iray hamerenana indray ny tsiaro ara-kolontsaina : ireo hainahandron'i Nenibe adino tao an-tanàn'i Antimovo

Hainahandro nentindrazana ao Bolgaria. Sary an'i Tsetsa Hristova, nampiasaina nahazoana alalàna.

Ity no fahatelo amin'ny andiany misy telo notontosain'i Dessislava Dimitrova sy Nevena Borisova mikasika ny fomba nandrisihan'ireo vehivavy mpandraharaha ny famerenana indray ireo fombandrazana ara-tsakafo any amin'ireo faritra samihafa ao Bolgaria, ao anatin'ilay hetsika sakafo ahandroana miadana moderina, ho fampiroboroboana ny fizahantany sy hiadiana amin'ny fihenan'ny mponina.

Sarintanin'i Bolgaria mampiseho ny toerana misy ny vohitr'i Yavornitsa, Antimovo sy Plevun. Nalaina avy amin'ny sarintanin'ireo lahatsoratra mifanesy Wikipedia, CC BY-SA 3.0.

Monina ao amin'ny vohitr'i Antimovo, ao avaratra-andrefan'i Boligaria i Tsetsa Hristova nanomboka tamin'ny taona 1974. Any amin'ny faritra farany mahantra indrindra ao amin'ny Vondrona Eoropeana no misy azy io, eo hoe eo amin'ny iray kilometatra miala an'i Danube, miorina ao amin'ny faritra iray feno ny hatsaran'ny zava-boahary sy tontolo manjelanjelatra. Ny jono no antom-pivelomana lehibe ho an'ny mponina eo an-toerana, izany no antony mahatonga ny sakafo avy amin'ny trondro lasa mampiavaka ny faritra, toy  ny nahandro Vlahian antsoina hoe Saramură.

Anisan'ireo olona tsy fahita firy i Tsetsa izay mikendry amin'ny alalan'ny fomban-drazana ara-tsakafo sy kolontsaina ny hitazona ny fanahin'ny tanàna manomboka ilaozan'ny olona  (mizaka ny lahatra toy ireo vohitra sisa ao amin'ny faritra). Mpitantsoratry ny ivontoeran'ny vondrompiaraha-monina ao an-toerana ihany koa izy (“chitalishte” amin'ny fiteny  Bolgara). Mihena ho 450 any ho any sisa no isan'ny mponina eo an-toerana ankehitriny, raha nanodidina ny 2300 eo ho eo (efapolo taona lasa izay).

Tsetsa Hristova

Tsetsa Hristova. Saripika avy amin'ny tahiriny manokana, nahazoana alàlana.

„Селото бе към 2300 жители. Няма да забравя гълчавата на хората и добитъка сутрин и вечер. Хора с каруци, трактори, мотики на рамо отиваха на полето, градините се огласяха със смях и настроение, ливадите бяха пълни със стада крави, овце, кози. Вечер, като се прибираха, бе неописуемо – блеене от всеки двор на агънца и яренца, очакващи майките им да се приберат от паша, детски гласове огласяха до късно вечер мегданите. Всяка неделя духовата музика свиреше на площада, хората излизаха като на празник.“

“Taloha, 2300 no isan'ny mponina. Tsy adinoko mihitsy ny tabataban'ny olona marobe sy ny an'ireo biby fiompy mitangorongorona ny maraina sy ny hariva taloha. Ireo olona niaraka tamin'ny sarety sy traktera nankany an-tsaha, ary nanakoakon'ny hehy ireo tanin'anana. Feno andian'omby vavy, osy sy ondry ireo kijàna  firaofana. Ny hariva, ny fibarareokin'ireo zanak'ondry sy zanak'osy miandry ny fiverenan-dreniny avy niraoka ahitra dia nifangaro tamin'ny feon'ireo ankizy ao an-tanàna izay nilalao teo ivelany hatramin'ny maizim-bavavilany. Isaky ny alahady, mijery mozika nivantana teo amin'ny kianja lehibe izahay, ary tonga teo nanatrika fety ny olona.”

Taorian'ny fikatonan'ny sekoly noho ny tsy fisian'ny mpianatra intsony, ny ivontoeran'ny vondrom-piarahamonina no hany sisa ivon'ny fiainana ara-tsosialy, izay Tsetsa, notohanan'ireo mponina hafa teo an-toerana, no nisahana ireo hetsika toy ny famerenana ireo fomban-drazana ara-kolontsaina sy ireo fomba tranainy ortodoksa, anisan'izany ireo tarika mpandihy vako-drazana.

Nanangana klioba nahandro iray nentim-paharazana i Tsetsa, “Ireo hainahandron'i Nenibe adino”, mikendry ny hitahiry sy hamerina ireo sakafo teo an-toerana. Nanangona karazana fomba maro fahandro sakafo Vlachian teo an-toeranan ihany koa ilay klioba. Hitan'i Tsetsa niaraka tamin'izay ny fitoviana (ny fototry ny sakafo) sy ireo fahasamihafana (teo amin'ny endrika sy ny fampiasana laron-tsakafo) teo amin'ny sakafo Bolgara sy Romana teo amin'ny faritra.

Miisa 13 ireo lehilahy sy vehivavy efa nahazohazo taona ao anaty klioba. Tsy nisy vokany ny ezak'izy ireo hisarihana mpikambana tanora kokoa. Noho ny COVID-19 dia tsy maintsy naaton'izy ireo ny andiana hetsika natao ho an'ny daholobe, izay nahitana ny fahandroan-tsakafo mivantana eo ambony afo sy ny fampisehoana asa tanana eo an-toerana amin'ireo mpizahatany. Fanamby ihany koa ny fanohizana ireo hetsika taorian'ny valanaretina.

“Tsy afaka milaza aho hoe ireo fahandroan-tsakafo rehetra, izay noeritreretinay ho avoaka boky, dia tsy fahita afa-tsy any amin'ny faritra, saingy ny ankamaroan'izy ireo kosa dia izay,” hoy ny fanazavan'i Tsetsa, teo am-pitanisana sakafo vitsivitsy miavaka, toy ny horonana Vlachian (laisoa miaraka amin'ny vary sy hena) :

„Например папицата ( прави се от сварени кисели сливи, домати, люти чушки, копър и чесън) се ползва за овкусяване на супи, сармички, но е и превъзходно средство за изтрезняване ). Също – агнешка главица, просеник, запържени хапки от качамак, трезве чорба ( прави се след големите празници за разтоварване след преяждане). Те са позабравени, но предвид на интереса към тях по време на различни изяви, смятам, че ще могат да се популяризират и да са достъпни за всеки.“

Ohatra, ny papitsa (vita tamin'ny paiso marikivy nahandroina, ny voatabia, ny sakay matanjaka, ny aneta (dill) sy tongolo lay) dia nampiasaina mba hanomezana tsiro ny lasopy sy mofo madinika. Amin'ireo sakafo hafa eo an-toerana, ho tanisaintsika ny lohana zanak'ondry, ireo sakafo ampiasàna betsaka ny katsaka toy ny prosenik sy ny potika kačamak voaendy, ary koa ilay lasopy mahalasa saina (fampiasa izy io mba hanalana hamamoana mandritra ny fetin'ny Noely sy ny Taombaovao). Somary efa adino ireo sakafo ireo, saingy noho ny fahalianana amin'izy ireo dia mino aho fa mety ho lasa tian'ny rehetra izy ireo.

Manamarika i Tsetsa fa, hatramin'ireo taranaka maro nifandimby, isaky ny fotoana maha-mety azy, na mahafaly na mampalahelo, dia hita eo ambony latabatra foana ireo sakafo ireo. Ary mampahatsiaro ny antsipirihany mahaliana eo amin'ny fiainana andavanandro fahizay ireo fahandroan-tsakafo ireo. Ohatra, tamin'ny fotoana iray, ny habetsahan'ny hena atao eo ambony lovia dia marika iray nitory ny haren'ilay tokantrano.

Ny volana May no volana mampientanentana ho an'ilay tanàna satria io no volana hanaovana ny Fetibe Iraisam-pirenena ho an'ny Vakodrazana, hetsika isantaona nanomboka hatramin'ny taona 2010. Manatrika izany ny mponina avy ao Bolgaria sy Serbia ary Romania mifanila aminy. Telo taona lasa izay, nanomboka nandray anjara tamin'ny fandaharam-potoana ilay klioban'ny hainahandro.

„Стараем се да приготвяме храна в стари съдове – казани, глинени гърнета, тигани. В зависимост от това, което ще представим, всеки се заема с конкретна задача – замесване на тесто, рязане на зеленчуци, кълцане на месо (за сарми) или други ястия, палене на огньове, осоляване на рибата и какво ли още не. Тръпката е неописуема при тези приготовления, а когато видим задоволството на хората, опитали от ястията, удовлетворението е пълно.“

“Miezaka izahay ny hikarakara ny sakafo miaraka amin'ireo fitaovana tranainy – famanàna rano, lovia jobo amin'ny tanimanga, kaseroly amin'ny vy. Miandraikitra asa samihafa ny tsirairay aminay : mikarakara paty, manapaka legioma na hena, sy ny sisa. Feno ny hasambaranay rehefa mahita ny fahafahampon'ireo olona manandrana !”

Ny lova

Ny fifankahitana tamin'i Temenuzhka, Rukie ary Tsetsa dia nahatsapàna fa tsy fanadino ny fombandrazana sy ny fomba fahandro sakafo an-jato taonany maro izay resahan'izy ireo, saingy indrisy tsy izay no mitranga. Mila fanohanana eo amin'ny sehatra eo an-toerana sy eo amin'ny sehatra nasionaly ny finiavan'izy ireo, anisan'izany ny fametrahana fitsipika izay tsy mamela fotsiny, fa manamora koa ho an'ireo mpamokatra sakafo natoraly ny fahitàna azy ireo sy ny fahafahany miditra anatina tsena.

Ity lahatsoratra ity dia ampahany amin'ny andiany iray miresaka famelomana indray ireo hainahandro nentindrazana ao Bolgaria, ho toy ny fomba iray hamerenana ny tsiaroara-kolontsaina, anasongadinana ireo fahaizamanao'ireo vehivavy mpandraharaha miasa any amin'ireo faritra ambanivohitra nilaozan'ny mponina. Hita ao anatin'ilay andiany ireto lahatsoratra manaraka ireto:
Wild herbs of village of Yavornitsa (Angl)
Nahandro nentim-paharazana Bolgara: fomba iray hamerenana ny fahatsiarovana ara-kolontsaina ny tarhana (Mg)
Granny's forgotten dishes in the village of Antimovo (Ang)

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.