[1]Jayathma Wickramanayake, iraky ny sekretera jeneralin'ny Firenena Mikambana misahana ny tanora, niresaka tamin'ny parlemantan'ny tanora ao Sri Lanka. Aogositra 2013. Sary an'i Sankachandima [1] tao amin'ny Wikipedia. CC BY SA 4.0 [2]
[ Raha tsy asiana fanamarihana manokana, mitondra mankany amina lahatsoratra amin'ny fiteny anglisy ny rohy reheta ato. ]
Ity lahatsoratra ity dia navoaka voalohany tao amin'ny Groundviews [3], tranonkala srilankey natao ho an'ireo mediam-bahoaka, izay efa notolorana loka maro. Ny dika nokiraina avoaka etoana dia ampahany amin'ny fifanarahana mifampizara votoaty iarahana amin'ny Global Voices.
Fantatra fahiny tamin'ny naha-mponina tsara sakafo indrindra azy ireo, ny tsara fanabeazana indrindra sy salama tsara ao Azia Atsimo, ankehitriny ry zareo SriLankey dia miatrika ny fotoana manjombona indrindra amin'ny resaka fahasahiranana ara-bola [4] [fr] mahazo ny rehetra, izay mampihitsoka mafy ireo zavatra ara-tsôsialy efa azony nandritra ny taompolo marobe. Nisy fotoana mba nahazo aina kely [5] ny toekarena srilankey taorian'ilay ady an-trano [6] [fr] naharitra 30 taona izay nitsahatra tamin'ny 2009.
Ny Banky Iraisampirenena dia maminavina hoe [7] tamin'ny 2021, tratra ny isa 500.000 ho an'ireo olona miaina ambany fetran'ny fahantràna. Niaraka tamin'ny fahatongavan'ny tsy fahampian-t [8]sakafo sy solika, ny fisondrotan'ny zavatra ilaina andavanandro, ny fahirano mihatra amin'ny fanafarana entana, ny fikatonan'ny sekoly, ary hatramin'ny fiharatsian'ny rafitra ara-pahasalamàna izay amin'ny ampahany dia vokatry ny tsy fetezan'ny fandraisana an-tànana ny valanaretina COVID-19 [9], mitombo ireo filaharambe miandry eny amin'ireo birao mpamoaka pasipaoro, satria ampahefatr'ireo Srilankey, ary indrindra fa ireo tanora sy nahita fianarana, no milaza fa te-handao [10] ny fireneny. Ny fipoahan'ny vidin-tsakafo [11] dia miantraika amin'ny fahafahan'ireo lohan'ny ankohonana miantoka ny fiahiana ny filan'ny tokantranony, raha ireo mpitarika pôlitika indray mandeha mitondra lovia jobokaty mangataka amin'ny rehetra. Na i Bangladesh aza, izay miatrika ny olany manokana ara-bola, dia lasa [12] mpanao asa soa.
Ireo filaharambe eny amin'ny birao [13] mpamoaka pasipaoro, miampy ireo fangatahana marobe ataon'ireo mpisolovava manokana momba ny zo mahakasika ny fifindramonina, ary hatramin'ireo fitarainana zaraina eny anaty tambajotra sôsialy momba ny fiainana andavanandro, dia vavolombelon'ny tsy fahafalianan'ny ankamaroan'ny vahoaka noho ny zavatra iainany. Tsy fisian'ny fanantenana ho an'ny fireneny no tsapan'izy ireo, eo ambany fitarihan'ireo mpitarika pôlitika mpanao kolikoly, mifototra amin'ny fanavakavahana ara-drafitra sy ny elanelana misy eo amin'ireo mpanankarena sy ny mahantra izay tsy mitsahatra ny miha-lalina.
Ireo tena latsaka anaty fahantrana dia voatery mizaka ny hamafin'ny fiainana, manao asa fanaon'ireo mpila ravinahitra any amin'ireo firenena ao Afovoany-Atsinanana miasa ho an'ireo mpampiasa be fepetra any an-tokantrano any, any amin'ny ozinina sy ireo birao; raha ireo nahita fianarana sy nanana tombon-dahiny kosa indray afaka manandrana mitady hirika any amin'ireo firenena tandrefana izay mbola fanamby tsy maintsy hatrehana koa ny toetrandro, ny kalitaon'ny fiainana ary ny tsy fitovian'ny fomba fitondra olona.
Navoitran'ny fitsapankevitra iray vao haingana [10] notontosain'ny Ivontoerana misahana ny Pôlitika Ara-pahasalamana (Institute for Health Policy, IHP) fa tsy mitsahatra mitombo ny isan'ireo Srilankey mikasa ny handao ny firenena, ary ny avo indrindra tato anatin'ny taona dimy farany. Manodidina ny ampahefatry ny Srilankey [14] no maniry ny hifindra monina raha misy hirika hahafahany manao izany. Ireo tanora sy ireo nahita fianarana no tena betsaka amin'ireny olona ireny, izay ny antsasany no maniry ny hiala ao amin'ny firenena. Anatin'ireo maniry ny hifindra monina, ampahefany no efa niomana. Ankoatra ny karama tsy mifanaraka sy ny vidin-javatra manaka-danitra, dia singa manosika ihany koa ny fandosirana ny firenena ny fivarotana ny harem-pirenena sy ny figoragoran'ny fitantanana ny firenena .
Anaty kisarisary iray mampamoifo, inona moa no mety hisakana ireo olona manana fahafahana handeha tsy hanao izany? Nahoana no atao sorona ny hoavin'ny ankizy ary tohizana ny fandraisana anjara ao anatina firenena iray tsy ahitàna fanantenana hiavotana? Ny fialàna tao no toa valinteny tsara.
Saingy tsy araka ny lazain'i Prashan De Visser, filoha sady mpanorina ny Sri Lanka Unites [15], fikambanana iray mitolona mba hanomezana hery bebe kokoa ho an'ireo andian-taranaka tanora sy handrisihana azy ireny hiara-honina am-pilaminana no sady manome ho an'ny tanindrazany. Nandritra ny antsafa iray niarahana tamin'ny Groundviews, hoy izy : « Raha misy mpangalatra tonga ao an-tranonao ary mandroba ny tranonao, tsy hoe hobatainao ny entanao dia lasa ianao mandositra, mijanona ianao ary miady. Tsy maintsy mijanona izahay ary miady manao ny adidinay; vitanay izany ».
Groundviews (G): Fa maninona ny olona no mandao ny firenena na mahatsapa hoe mila mandeha?
Prashan De Visser (PDV): There has always been an exodus of capable people, with an estimated three million Sri Lankans living offshore. Waves of people are leaving and the brain drain has a direct impact on hopes of becoming a developed country. This generation sees the world more clearly because of social media, access to information and interaction with other young people across the world. The choice is to go because they are not going to achieve their potential here. There are some who are not seeking to leave the country forever but intend to return. However, once you get sucked into life there, it becomes impossible to come back. We need to address this because the country can’t withstand another generation or two of a brain drain.
Prashan De Visser (PDV): Nisy foana hatrizay ny fialàn'ireo olona mahay; tombanana ho telo tapitrisa ireo Srilankey mipetraka any ivelany. Misy andian'olona mandao ny firenena ary ny fandosiran'ireo atidoha dia misy fiantraikany mivantana amin'ny fanantenana hivoaran'ny firenena. Vokatry ny fisian'ny tambajotra sôsialy, ny fahafahana mahazo torohay ary ireo fifaneraserana miaraka amin'ny tanora hafa manerana ny tany dia ananan'ity andian-taranaka ity ny fijery mazava kokoa ny tontolo. Tsy mitady ny handaozana mandrakizay ny fireneny ny sasantsasany amin'izy ireny, fa efa mandamina kosa ny fiverenany aoriana kely ao. Kanefa, vantany vao voatelin'ny rotorotom-piainana andavanandro any amin'ny firenena vaovao misy azy ry zareo, lasa tsy azo heverina intsony ho azy ireny ny hiverina. Zavadehibe ny hiresahana io lohahevitra io, satria ny firenenay tsy hahavita hiaritra ny mbola ho fandosiran'ireo atidoha avy amina andian-taranaka itsy na iroa eo indray .
G: Ahoana no handresena lahatra ny vahoaka mba hijanona?
PDV: Not everyone will be inspired by their duty and responsibility to the nation. People who are leaving are the privileged ones who can get visas to go abroad, but we have a responsibility to those less privileged. People who want to leave should realise that if you go to the West, your success is not guaranteed, so these exaggerated notions should be taken away. There are people who have made a success here, having seen opportunities and achieved more here than they could have anywhere else. We have an ageing population, parents who provided and cared for us.
PDV: Tsy ny rehetra no mirehidrehitra hanao ny adidy maha-olompirenena azy na ny andraikiny manoloana ny firenena. Azo isaina ho isan'ireo nahazo tombondahiny ireo olona mandao ny firenena mahita hirika hahazoana viza handehanana any ivelany, fa izahay dia tomponandraikitra amin'ireo izay tsy mba nahazo tombondahiny. Tokony ho tonga ao an-tsain'ireo maniry ny handeha fa ny fandehanana any Andrefana dia tsy voatery hiantoka ny fahombiazan-dry zareo, araka izany dia tsy tokony hatao anaty kajikajy ireo kabary mihoampampana. Misy aminay no olona tafita teto, nahay nandray izay hirika nisy sy nahavita zavata betsaka noho izay tokony ho nataony tany an-kafa. Miha-antitra ny vahoakanay, ray sy reny nanome izay nilainay ireny, sady nikarakara anay.
G: Ahoana no hampidirana ao anatin'ireo vitsy an'isa ny fahatsapana hoe anisan'ny anatin'ilay firenena izy ireo, ka handrisika azy ireo hijanona?
PDV: Governments and politicians have failed us and created a divisive culture of divide and rule. Fellow citizens are treated as second class. We have a responsibility to speak out against injustices; for too long we have been passively against it or turned away. The cost to pay is that people will embrace extremism and send the country back through cycles of violence. You and I can’t continue to be silent about discrimination and racism and have to speak out. People are realising that politicians have created hate to hide their political incompetence.
PDV: Tsy nahavita ireo governemanta sy pôlitisiàna ary namorona ny kolontsain'ny fivakivakisana “zarazarao hanjakàna”. Toy ny sarangan'olona avy amin'ny sokajy faharoa no itondrana ny mpiray firenena aminay. Adidinay ny miampanga ny tsy rariny, satria hatramin'ny efa elabe izahay no nionona fotsiny tamin'ny fanoherana am-pitoerana na namily fotsiny ny fijery. Ny vidiny efaina dia lasa miditra amin'ireo fironan'ny mpanao an-tendro ny olona izay tsy manao afa-tsy ny mandroboka indray ny firenena ho anaty onjan-kerisetra. Na ianareo na izaho, samy tsy misy afaka hanohy hihazona ny fahanginana manoloana ny fanavakavahana sy ny fanilikilihana, tsy maintsy ampangaina ireny. Manomboka tonga saina ny olona hoe ireo pôlitisiàna no mikolokolo rivo-piainana feno fankahalàna mba ho entina fotsiny manarona ny tsy fahombiazany ara-pôlitika
G: Inona no mahatonga anao hanana fanantenana?
PDV: Given everything we have been through as a country, we have to be optimistic regardless of how bad the situation is, as it is darkest before light. This generation can be the generation that thinks beyond themselves and have a vision for the country where no one is a second-class citizen. Young people want to serve, be honest, and be held accountable, living beyond the parameters of their own selfish needs so we need to invest in them to come together across ethnic, religious, professional and regional lines. This is what gives me hope. For 15 years I have been dedicated to working with young people, mining for the incredible talent of young Sri Lankans who are the greatest asset of our nation. We need to ensure that they are not depressed or lose the capacity to hope.
PDV: Raha jerena ny zavatra rehetra niainanay amin'ny maha-firenena anay, na manao ahoana na manao ahoana ny toedraharaha dia tsy maintsy manana fanantenana izahay, satria ny haizim-pito no mialoha ny mazava. Ity taranaka misy anay ity dia mety ho ilay taranaka misaina mihoatra lavitra noho izay momba azy fotsiny ary manana vina hisiana firenena iray tsy misy olompirenena sokajy faharoa izany. Te-handray anjara ny tanora, te-ho mendrika, ary ho tomponandraikitra, miaina mihoatra lavitra ny fetran'ireo filàna feno fitiavantenan-dry zareo manokana, araka izany dia ilaintsika ny manome azy ireo ny fitaovana rehetra hahafahan-dry zareo mivondrona sy tsy sakantsakanan'ny fetran'ny foko niaviany, ny finoana, ny asa na ny faritra. Efa 15 taona izao, natokako manokana ho an'ny tanora ny asa ataoko, ary trandrahako ny fikarohana ireo talenta vao ananan'ireo tanora srilankey izay tombony lehibe ho an'ity firenenay ity. Tsy maintsy ataonay izay hahazoana antoka fa tsy hilatsaka anaty fahaketrahana izy ireo, na hanary ny fahafahany mitazona ny fanantenana.
G: Inona no fiovàna tsikaritrao tamin'ny asa niarahanao tamin'ny Sri Lanka Unites?
PDV: Students who believed that violence was the only way and hated others today believe in peace. Sinhalese from the south who thought every Tamil was a terrorist now see the injustices done and speak out for them. There are hundreds of stories of young people whose minds have been transformed; they want to be part of the solution.
PDV: Ireo mpianatra izay, fahiny, dia nieritreritra fa ny herisetra no hany vahaolana, ary naneho fankahalàna ny hafa, dia ankehitriny mino ny fandriampahelamana. Ireo Cinghalais any atsimo izay taloha dia nihevitra ny Tamils rehetra ho mpanao asa fampihorohoroana dia tonga saina amin'ny tsy rariny iainan'ireto farany ary miditra amin'ny fiarovana azy ireny imasom-bahoaka. Tantaran-jatovo an-jantony no anananay, izay niova fomba fisaina sy fijery; te-ho isan'ny vahaolana ry zareo.
G: Inona no antenainao ho an'ny hoavin'ny taranakao?
PDV: We have two sons aged three and four. If we went abroad we could have a more affluent lifestyle but we decided to stay and serve here. The question is whether our sons will curse us 20 years from now and ask why we didn’t leave. That means I have a responsibility to work hard so that they will proud of our generation for not giving up, and we can talk about the history of violence, broken structures, poverty and corruption in the past tense. We would have lived up to our potential and become a model to other nations — a success story from bankruptcy to a thriving nation. It seems improbable and impossible right now but all things that inspired us seemed improbable until they were done.
We have to give it a shot, give it with everything we have got. Politicians and political parties have no solution or vision so it is we the people who have to transform the country.
PDV: Niteraka roalahy aho, telo sy efatra taona. Raha mandeha any ivelany izahay dia mety hanana fomba fiaina metimety kokoa, saingy nisafidy ny hijanona sy hitondra ny anjara biriky eto. Ny fanontaniana dia hoe hanozona anay sa tsia ireo zanakay lahy rehefa afaka 20 taona any aoriana any, ka hanontany anay ny antony tsy nandehananay. Midika izany fa manana andraikitra aho ny hiasa mafy mba hahafahan-dry zareo hirehareha amin'ny andiantaranaka misy anay sy ny faharetany, ary mba hahafahana miteny ny tantaran'ny rivopiainana feno herisetra, ny fandrobàna, ny fahantràna ary ny kolikoly ho toy ny zavatry ny lasa. Mety ho tratranay ny fara-tampony tamin'izay fahafahanay manao zavatra, ary mety ho maodely izahay ho an'ireo firenena hafa – tantaram-pahombiazana niainga tamin'ny naha-baky rompitra ka tonga amina firenena iray miroborobo. Amin'izao fotoana izao, mety tsy hitombina sy tsy azo tanterahana izany, saingy ireo zavatra rehetra nitondra ny aingampanahy ho anay dia toy ny zavatra tsy nitombina mandra-pahatanterak'izy ireny.
Tsy maintsy manandrana izahay ary manome izay rehetra azo atontona ao. Tsy manana vahaolana na iray aza ireo pôlitisiàna sy ny antokon'izy ireo, no sady tsy manana vina ho an'ny hoavy, araka izany dia anjaranay vahoaka ny manova ny firenenay.