- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Hira malaza, nefa voarara, ao Kiobà

Sokajy: Amerika Latina, Karaiba, Kiobà, Fanampenam-bava, Mediam-bahoaka, Mozika, Tantara, Ny Tetezana - The Bridge, Striking the wrong notes

Pikantsarin'i Willy Chirino ao amin'ny lahatsary mozika Nuestro Día (ya viene llegando)/YouTube [1].

Telopolo taona mahery no lasa hatramin'ny namoahana ilay hira Nuestro Día: Ya viene llegando (“Ho avy ny androntsika”) nosoratan’i Willy Chirino [2] tany amin'ny fiandohan'ny taompolo 90 teo amin’ny tontolo ankalamanjana Kiobàna, izay tsy vitan'ny hoe mariky ny mozikan'ny sesitany Kiobàna ihany fa ho an'ny taranaka Kiobàna iray manontolo leon'ny krizy ara-toekarena sy sosialy tao amin'ny nosy ihany koa. Tsy hohadinoiko mihitsy ny fomba tsy maintsy nandosirako ny polisy, fony izahay zatovo tamin'ny taompolo 90, tratra nihaino ny Ya viene llegando tamin'ny kasety tamin'izany fotoana izany.

Ilay hira, manambara ny mety ho fiafaran'ny governemanta Kiobàna, dia navoaka taorian'ny firodanan'ny Firaisana Sovietika, mpiara-dia lehibe [3] amin’i Kiobà nandritra ny am-polotaonany maro. Nandritra izany fotoana izany, niharatsy ny krizy ara-toekarena, niteraka fifindra-monina balseros [4] sy ny fihetsiketsehana faobe nataon'ny Maleconazo [5] tamin'ny taona 1994.

Nanjary nalaza tamin'izany fotoana izany ny hiran’i Chirino avy amin'ny rakikira Oxígeno 1991. Tany [6] amin’ny fety na fetim-pianakaviana no nahitana ny fandefasana ireo kasety mozika efa saika nanjavona.

Teraka tao Kiobà tamin'ny 1947 i Willy Chirino saingy nifindra monina tany Miami teo amin'ny faha-14 taonany. Heverina ho iray amin'ireo mpanakanto malaza ara-javakanto tamin’ny vondrom-piarahamonina Kiobàna an-tsesitany tany Etazonia izy, miaraka amin'i Gloria Estefan [7] sy i tompokovavy Celia Cruz [8], sy ry Arturo Sandoval [9] mbamin'i Paquito D'Rivera [10].

Tamin'ny taona 2012, nitatitra [11]ny onjam-peo Kiobàna fa nahazo alalana handefa ny mozikan'ny mpanakanto miisa 50 izay, raha ny marina, voarara izy ireo, saingy  nanazava [12] i Chirino tamin'ny BBC Mundo roa taona taty aoriana fa “mbola voarara ny mozika[ny] amin'ny lafiny iray ao Kiobà, satria tsy azo alefa amin'ny onjam-peo na amin'ny fahitalavitra.” Tamin'ity taona ity, taorian'ny fihetsiketsehana Kiobàna tamin’ny 11 Jolay [13], namoaka hira vaovao mitondra ny lohateny hoe “Que se vayan ya [14]” (“Avelao izy ireo handeha”) i Willy Chirino.

Mitantara ny zavatra niainan'i Willy Chirino manokana tamin'ny naha sesitany Kiobàna azy tany Etazonia ny Ya vienen llegando ary manambara ny tantara nitranga tany an-tsesitany, ny fahasarotana hita tamin'ny fizàrana ny kolontsaina sy ny fiteny Amerikana. Lasa tandindon’ny taranaka voamariky ny fifindra-monina tany Etazonia sy ny fitadiavana ny mahasoa vaovao izy.

Tao anatin'ny fahatapahan-jiro tsy misy fiafarana izay namely ny firenena tamin'ny andian-taona 1990, ny fihainoana ity hira milaza ny mombamomba ny fiainana manokana ity no lasa fandosirana ho an'ireo Kiobàna an-tapitrisany izay niaina tao anatin'ny tahotra ny ho hitan'ny polisy na ny ho voaroaka amin'ny asany noho ny fihainoana mozika heverina ho mpanakorontana.

Sambany aho no nihaino azy io tao amin'ny foibe ara-kolontsaina ao amin'ny tanàndehibe niaviako Crucecita tamin'ny taona 1996 tamin'ny fotoana naha mpankafy rap sy hip hop ahy. Nirenireny teny an-dalambe aho tamin'izany andro izany niaraka tamin'ny tanora hafa nitondra fakàna horonam-peo ary nikaroka izay toerana rehetra nahafahanay mandihy sy manao breakdance. Indray tolakandro, nisy namana nanome ahy ny dika mitovy amin’ilay hira; nihaino azy tamin'ny feo faran'izay mora kely izahay, namerina ny dihinay. Sendra nampiakatra ny feo ny namako iray ka nisy fiaran’ny polisy nandalo tampoka ka nivoaka ny fiara izy ireo. Nandositra izahay ary niafina tao amin’ny tranon’ny namana iray. Tsy nisy nilaza ny misy anay ary tsy nisy nahita anay ny tolakandron’iny.

Fahitana vaovao ho ahy ny fihainoako voalohany ilay hira tamin'ny fotoana izay tsy nahitana sakafo tao an-tranoko. Tsy zakako ny nody avy tany an-tsekoly ary nahita ny renibeko nahandro sakafo amin’ny kitay noho ny krizin’ny angovo tamin’ny taompolo 90. Lehibe ny fiantraikan'ilay hira satria nampita hafatra feno fanantenana, fa indray andro any dia ho tonga any amin'ny fahafahana izahay amin'ny alalan'ny fandosirana any Etazonia, firenena izay nahazo balseros tamin'izany fotoana izany.

Misy zava-mitranga mitovitovy amin'izany koa ankehitriny amin'ny hiran'ny taranaka vaovao, Patria y Vida [15], avy amin'ireo mpiangaly rap Kiobàna sy ireo mpihira Yotuel, Gente De Zona, Descemer Bueno, Maykel Osorbo ary El Funky. Maro aminay tanora no mibitsibitsika ny lohatenin'ity hira ity amin'ny sofin'ny mpiara-belona aminay ho famantarana fa antsoina hoe Kiobà afaka izahay, rehefa mihaona amin'ny toerana tsy ara-potoana mba hifampiresaka, ary amin'ny hafatra an-tsoratra izay itakianay ny hoe Patria y vida (“Tanindrazana sy fiainana”) ho teny filamatra izay nametraka tamin’ny fasan’i Fidel Castro Patria o muerte (“Tanindrazana na fahafatesana”) izay nampiharina taminay nandritra ny am-polo taonany maro. Patria y vida ny ankehitriny sy ny hoavin'i Kiobà.

Tsy nitonona anarana, nampiasa ny solon'anarana Luis Rodríguez ity mpanoratra avy ao Kiobà ity.