“fonja” nataon'i khalid Albaih natao lisansa CC BY 2.0

Tamin'ny taona 2016 ny gazety alemà Bild namoaka lahatsoratra, mitondra ny lohateny hoe “Didy jadona Erdoğan: Aiza izy ity no hifarana?” nitsikera ny tsirefesimandidy mihamitombo ataon'i Erdoğan. Nadika ho amin'ny teny Tiorka ny tantara ary voazara tany amin’ireo sehatra fampitam-baovao maro tamin'izany fotoana izany. Anisan'ireo nizara ny lahatsoratra ny lehilahy iray antsoina hoe Mehmet Şah Tekiner, 62 taona. Dimy taona taty aoriana, tamin'ny 27 septambra, nodidiana i Tekiner higadra herintaona sy telo volana amin'ny lazaina ho “maniratsira ny filoha,” araka ny andininy faha-299 amin'ny fehezan-dalàna famaizana tiorka. Tamin'ny fiarovana nataony i Tekiner nilaza fa tsy manan-tsiny ary tsy mbola nanangana kaonty media sosialy mihitsy izy. Nilaza anefa izy fa mety ho nisy kaonty misoratra amin'ny anarany nataon'ny zanany na ny zafikeliny.

Saingy tsy nekena ny fijoroany vavolombelona, araka ny fitateram-baovaon'ny Bianet. “heverin'ny talen'ny filaminana ‘handosirana fanasaziana’ ny fanambaràna nataony ka tsy nekena ny filazana,” hoy ny nosoratan'ny Bianet tamin'ny 27 septambra. Rehefa nolavina ny didy, nampakatra ny raharaha ny mpisolovavan'i Tekiner antsoina hoe Resul Tamur, araka ny Bianet.

Ambadiky ny faniratsirana

Hatramin'ny naha-voafidy azy ho filoha tamin'ny taona 2014, manodidina ny “100.000 ny olona voampanga ho manaratsy ny filoha,” sy manitsakitsaka ny andininy faha-299 amin'ny fehezan-dalàna famaizana, (lalàna) tsy mba nampiasaina loatra teo aloha araka ny tatitra 2018 navoakan'ny Human Rights Watch.

Araka ny Andininy faha-299 amin'ny fehezan-dalàna famaizana, izay rehetra maniratsira ny filoha dia mety higadra hatramin'ny efa-taona an-tranomaizina. Hatramin'ny fotoana nanoratana, mpianatra, artista, mpanao gazety, mpahay lalàna, ary ny olompirenena tsotra, no efa nanazo didim-pitsarana na niatrika fitsarana. Araka ny minisiteran'ny fitsarana, Sampan-draharaha ankapobeny amin'ny fandraketana heloka bevava sy ny antontanisa, olona 36.000 no efa nanaovana famotorana amin'ny lazaina ho fanimbazimbana ny Filoha tamin'ny taona 2019, ary olona 31.000 tamin'ny taona 2020. Ho fampitahana, araka ny tobin-dahatahiry io ihany, olona efatra monja no nohadihadiana araka io andininy io tamin'ny taona 2010.

Nanazava ny manampahefana ao Torkia fa ny fitomboana isan'ny raharaham-pitoriana “fanimbazimbana ny filoha” dia mifandraika amin'ny fitomboana isan'ny fanompana tsy misy antony amelezana ny filoham-panjakana, araka ny sombin-kevitra taona 2016 avy amin'ny Vaomieran'i Venizy.

Since the constitutional reform of 2007, the President of the Republic was elected by popular vote and, as a consequence, he is much more involved in politics than his predecessors. This situation reportedly also increases the intensity and quantity of attacks against the President. Thus, according to the authorities, the primary reason for the recent increase in the number of prosecutions under Article 299 is the increase in the number of unjustified insults uttered against the Head of State.

Hatramin'ny fanitsiana lalampanorenana tamin'ny taona 2007, fidim-bahoaka ny filoha ka, vokatr'izany, dia mirotsaka an-tsehatra bebe kokoa amin'ny politika miohatra amin'ny teo alohany. Izany toa-javatra izany ihany koa no mampitombo ny hamafy sy ny habetsaky ny famelezana ny Filoha. Avy amin'izany, araka ny manampahefana, ny antony mampiakatra vao haingana ny isan'ny fitsarana araka ny Andininy 299 dia ny fiakaran'isan'ny fanompana tsy misy antony mahazo ny Lohan'ny Fanjakana.

Tamin'ny fitaratarafana nataony ny Vaomieran'i Venizy nanoratra, “ny fampiasana voambolana manafika, manafintohina ary manelingelina indrindra fa ao anaty adihevitra amin'ny raharaha sy tombontsoam-bahoaka dia iantohan'ny fahalalahana maneho hevitra […] Ankilan'izany ny fampiasana fehezanteny mivantambatana dia tsy teny farany satria mety ho fomba fiteny fotsiny, ao anatin'izany ny fanebahana, izay arovan'ny fahahalalahana miteny.” Natao ny fitsarana “iheverana hampisy fiantraikany mangeroka amin'ny fiarahamonina ankapobeny” ary tsy tokony “heverina ho mifanaraka amin'ny tanjona kendren'ny lalàna, i.e. iarovana ny haja amam-boninahitry ny Filoha.”

Tsy misy fiantraikany loatra ireny fehinteny ireny.

Ohatra, tamin'ny marsa 2021, Selehattin Demirtaş, politisiana sady filoha teo aloha amin'ny fitantanana ny Antoko Demaokratikan'ny Vahoaka Tiorka (HDP) izay efa nigadra hatramin'ny taona 2016, no nahazo famonjana fanampiny telo taona sy enimbolana noho ny “faniratsirana ny filoha.” Tamin'ny Avrily 2021 ny governemanta tiorka nandrara mpianatra voampanga ho nanimbazimba ny filoha tsy hahazo honina any amin'ny toeram-patoriam-panjakana. Tamin'ny aogositra 2021, mpiantsehatra malaza, Genco Erkal, no voampanga ho maniratsira ny filoha tao amin'ny Twitter tamin'ny sioka telo narantiny tamin'ny taona 2016 sy 2020. Raha meloka i Erkal dia mety higadra hatramin'ny efa-taona sy valo volana am-ponja.

Mandritra izany fotoana izany ny Filoha Erdoğan sy ny Antoko Rariny sy Fampandrosoana mitondra amin'izao fotoana mikiribiby fa tokony hisy tsipika mazava manasaraka ny fitsikerana sy ny fanimbazimbana.