[1]Fanisam-bato eto Samoa. Sary avy amin'ny pejy Facebook an'ny Biraon'ny Vaomiera misahana ny fifidianana – Samoa. Counting of votes in Samoa. Photo from the Facebook page of the Office of the Electoral Commission – Samoa
Na teo aza ny faminaniana mahatoky [2] avy amin'ny praiminisitra Samoana, Tuilaepa Dr Sa'ilele Malielegaoi, fa hahazo toerana 42 farafahakeliny ao amin'ny parlemanta ahitana mpikambana 51 ny Antoko Fiarovana ny Zon'olombelona (HRPP), dia nahitana [3] vokatra tsy nampoizina ny fifidianana tamin'ny 9 aprily. Nahazo seza 25 monja ny HRPP – isa mitovy amin'ny azon'ny antokon'ny mpanohitra Fa’atuatua I le Atua Samoa ua Tasi (FAST). Niafara tamin'ny toe-javatra miavaka ity fitoviana ity fa ny latsa-bato azon'ny solombavambahoaka mahaleotena iray – Tuala Iosefo Ponifasio, avy ao amin'ny distrikan'i Gagaemauga Laharana 1 – no mety hanapa-kevitra hoe iza no handrafitra ny governemanta manaraka an'i Samoa.
Fifidianana fahafito tao Samoa ny fifidianana tamin'ny 9 aprily hatramin'ny nanomezana ny fifidianana andraisan'ny rehetra anjara tamin'ny taona 1991. Tsy maintsy mifidy ireo mpifidy [4] 128.000 mahazo mifidy tao amin'ity fanjakana Nosy Pasifika ity, ka 192 ireo kandidà nifaninana tamin'ireo seza 51 ho an'ny taom-piasana dimy taona tao amin'ny antenimieram-pirenena. Nanipika ny endrika milamina [5] tamin'ny fizotry ny fifidianana ny ekipan'ny Firenena Mikambana ao Samoa :
Voting in #Samoa [6] continues in an orderly, quiet fashion. Remarkable preparations, great example of a solid democratic process leading up to the formation of the new Parliament. Learn from #Samoa [6] what free and fair elections look like. We @un_samoa [7] stand with you and your choices. pic.twitter.com/esngcs8cUH [8]
— Simona Marinescu (@SMarinescu_UN) April 9, 2021 [9]
Mitohy amin'ny fomba milamina sy mangina ny fifidianana any #Samoa [6]. Fiomanana mahatalanjona, ohatra tsara amin'ny fizotra demaokratika matanjaka mankany amin'ny fananganana ny Parlemanta vaovao. Fantaro avy ao #Samoa [6] hoe manao ahoana izany fifidianana malalaka sy ara-drariny izany. Mijoro miaraka aminareo sy ny safidinareo izahay @un_samoa [7]
Nanjakan'ny HRPP ny parlemanta tao anatin'izay 39 taona, nahitana an'i Tuilaepa teo amin'ny fitondrana nanomboka ny taona 1999, ary ity fifidianana farany teo ity no fotoana voalohany nahazoan'ny antoko mpanohitra iray seza marobe. Hitan'ireo mpanara-maso sasany ho toy ny famantarana ny tsy fisian'ny fanohanan'ny besinimaro ny praiminisitra sy ny HRPP intsony izany.
Samoa's general election ends in hung assembly, 25 to 25. Final results two weeks away, intensive negotiations follow. Result, either way, a devastating defeat for ruling HRPP & 22 year veteran PM Tuilaepa. His party is finished, just a question of how long it will last now pic.twitter.com/XgJSm4MAGh [10]
— Michael Field (@MichaelFieldNZ) April 9, 2021 [11]
Niafara tamin'ny fampiatoana ny fivoriana ny fifidianana ankapobeny tao Samoa, 25 sy 25. Afaka roa herinandro ny vokatra farany, mihamafy ny fifampiraharahana henjana. Faharesena goavana ho an'ny fitondrana HRPP sy ny praiminisitra menavazana 22 taona, Tuilaepa ny vokany, na izany na tsy izany. Vita ny antokony, fanontaniana fotsiny hoe mandra-pahoviana no haharetany izao
Samoa Observer, vondrona gazety lehibe indrindra ao amin'ny firenena, nanadihady ireo tanora mpifidy [12], ao anatin'izany i Mulimai Laalai, izay niresaka momba ny lanjan'ilay fifidianana:
Ever since the HRPP came in power I've never seen any party come close to challenging them. But the 2021 General Election is different from previous elections as we now have two parties who are tied and this is a new development. I find it interesting and have the right to vote for whichever candidate, for change and improvement of our country.
Hatramin'ny nahatongavan'ny HRPP teo amin'ny fahefana, dia tsy mbola nahita antoko mahafaninana azy ireo aho. Saingy tsy mitovy amin'ny fifidianana teo aloha ny Fifidianana ankapobeny tamin'ny 2021 satria manana antoko roa mifanintsam-bato isika izao ary fivoarana vaovao izany. Hitako fa mahaliana izany ary manan-jo hifidy izay kandidà, ho amin'ny fanovana sy fanatsarana ny firenentsika.
Nanoratra tao amin'ny bilaogy Devpolicy, nilaza [13]i Mata'afa Keni Lesa hoe maninona no tokony adika ho fahavoazana ho an'ny HRPP ny valim-pifidianana:
We live in a country where many generations have known no other government other than the HRPP. The last change of government was nearly 40 years to this day.
The election results have already guaranteed a robust opposition party, an essential element of democracy that has been missing for a decade. It has been ten long years since Samoa has had an official opposition party recognised in parliament.
The tied election result is already a bitter defeat for Prime Minister Tuilaepa and his party who had arrogantly predicted that they would return to power with no less than 42 seats.
Mipetraka amin'ny firenena isika izay tsy nahalala governemanta hafa ankoatra ny HRPP ny taranaka maro. Efa ho 40 taona mandraka androany ny fanovana governemanta farany.
Efa nampanantena antoko mpanohitra matanjaka ny valim-pifidianana, singa iray tena ilaina amin'ny demokrasia izay tsy hita nandritra ny folo taona. Efa folo taona lasa izay no nankatoa antoko mpanohitra ofisialy ao amin'ny parlemantera i Samoa.
Efa faharesena mangidy ho an'ny praiminisitra Tuilaepa sy ny antokony ny valim-pifidianana mifanintsam-bato [miara-milahatra] izay nilaza mialoha tamim-pianjonanjonana fa hiverina eo amin'ny fitondrana izy ireo mahazo toerana tsy latsaky ny 42.
Nilaza ny depiote izay hisafidy ny HRPP sy ny FAST fa hanontany ny fari-pifidianana misy azy izy ary hiandry ny valim-pifidianana farany vao handray fanapahan-kevitra. Mety ho mpanangana mpanjaka na mpanjakavavy izy – ny mpitarika ny FAST, Fiame Naomi Mata no mety ho praiminisitra vehivavy voalohany any Samoa raha voafidy.
Nanaiky ny ezaka nataon'ny ekipan'ny FAST tamin'ny fanatanterahana ny fifidianana i Fiame, no sady niaiky koa fa gaga [14] tamin'ny valim-pifidianana. Hoy izy tamin'ny Radio New Zealand:
I think what we have been able to achieve is quite phenomenal. And I must credit the team and the immense support, not only locally but the Samoan diaspora. You know it is quite a phenomena. I would like to have a bit of time to see how that happened and why it was happening.
Heveriko fa tena nahatalanjona ny zavatra vitantsika. Ary tsy maintsy omeko toky ny ekipa sy ny fanohanana lehibe, tsy ny eto an-toerana ihany fa ny Samoana am-pielezana koa. Fantatrareo fa somary mahatalanjona izany. Te hanana fotoana kely aho hijerena ny fomba nitrangan'izany sy ny antony nitrangan'izany.
Nilaza tamin'ny tvnz [15] ihany koa izy fa, na inona na inona valim-pifidianana farany, mino izy fa zava-dehibe ny manohana ny vehivavy amin'ny politika:
I've been a very strong advocate of women's participation in politics. I don't think it's just being Prime Minister – I think [it's] in any field where women have trailblazed – so I think I've always been conscious… about being a role model.
Tena mpiaro mafy ny fandraisana anjaran'ny vehivavy amin'ny politika aho. Tsy mihevitra aho fa amin'ny maha praiminisitra fotsiny izany – heveriko fa [amin'ny] sehatra rehetra nisongadinan'ny vehivavy – ka mieritreritra aho fa nahatsapa tena foana … ho toy ny maodely.
Mandritra izany fotoana izany, namoaka lahatsoratra [16] ny Samoan Observer momba ny fomba tokony hanaovan'i Tuala ny fakan-kevitra amin'ny fari-pifidianany:
This election may have given it unusual significance and power. But the seat is bound tightly to the country's 50 other constituents by a much deeper concept: Samoan nationhood. That puts the significance of a five-year parliamentary term in its proper perspective.
The district must make their decision about which party they believe can govern Samoa best. That is a judgement that must only be decided upon by a process of deliberation within the villages that make up the district – not outside it.
Mety nanome lanja sy fahefana tsy mahazatra ity fifidianana ity. Saingy ny [toeram-pahefana] dia mifamatotra loatra amin'ireo fari-pifidianana 50 ao amin'ny firenena amin'ny alàlan'ny tsirinkevitra lalindalina kokoa : ny firenena Samoana. Mametraka ny lanjan'ny fe-potoam-piasan'ny parlemantera dimy taona amin'ny fomba fijeriny izany.
Tsy maintsy manapa-kevitra momba izay antoko heveriny fa afaka hitondra an'i Samoa tsara indrindra ny distrika. Fomba fitsarana izay tsy maintsy raisina amin'ny alalàn'ny fizotran'ny fanapahan-kevitra ao amin'ireo tanàna mandrafitra ny distrika izany fa tsy ivelan'ny tanàna.
Tamin'ny 14 aprily, nanambara ny sampam-pifidianan'i Samoa fa nahita [17]fisoratana anarana indroa tamin'ny vatom-pifidianana izy, saingy tsy miova ny valim-pifidianana ankapobeny. Tamin'ny ora nanoratanay, dia mbola tsy nisy fanambarana momba ny valim-pifidianana farany, saingy antenaina fa hantsoina alohan'ny faran'ny volana ny parlemanta vaovao.