Sary nalaina tamin'ilay sarimihetsika “La Llorona” tao amin'ny YouTube [1].
Tantara angano malaza any Amerika Latina ny la llorona [2] (ilay “vehivavy mitomany”) miresaka ilay vehivavy iray namono ireo zanany tanaty rano ary avy eo, nibebaka sy nanozona, nitady azy ireo tamin'ny alina namakivaky renirano maro, nampatahotra ireo izay nahita sy nandre ny tomaniny.
Naseho tamin'ny sanganasa ara-kolotsaina isankarazany ny La llorona, toy ny an'ny Disney “Coco [3]” (2017), sy tamin'ny sarimihetsika mampihoron-koditra ao Hollywood toa ny “The Curse of La Llorona [4]” [Ny ozon'ny La Llorona] (2019) ary ny hira Meksikana maro samihafa “Llorona [5]“. Araka ny Foreign Policy [6], sarimihetsika miisa 10 no niresaka momba ity angano ity.
Tamin'ny taona 2019, namerina ny tantaran'ny fireneny farany tamin'ny alàlan'ny tantara ny mpanatontsoa sarimihetsika any Goatemala, Jayro Bustamante, mba hamokarana ilay sarimihetsika politika mampihoron-koditra “La Llorona”. Amin'ity tantara ity, niverina nanangatra tamin'ilay mpanao didy jadona efa zokiolona sy ny fianakaviany tao amin'ny tranon'andriana ireo matoatoa an'arivony novonoina nandritra ny ady an-trano tao Goatemalà.
“La Llorona” no horonantsary Amerikana Afovoany voalohany [7]tafiditra ao anaty lisitry ny Sarimihetsika Iraisampirenena Tsara Indrindra ao amin'ny Golden Globes, izay natao ny 28 Febroary.
Ity no sombiny amin'ilay sarimihetsika:
Mitaha amin'ny fiantraikan'ny Ady Mangatsiaka, nanomboka ny taona 1960 ka hatramin'ny taompolo 1990 ny ady an-trano [8] tany Goatemalà, amin'ireo governemanta samihafa tohanan'i Etazonia izay nikasa ny hanafoana ny karazana fitsikerana ataon'ny mpanohitra sy ny mpiady anaty akata avy amin'ny elatra ankavia. Niaritra fandripaham-bahoaka [9] ny vahoaka tompotany teo am-pelatanan'ny fanjakana tany Goatemalà, izay tompon'andraikitra [10] tamin'ny 90 isanjaton'ny olona maty, fanjavonana, ary ny fanitsakitsahana zon'olombelona hafa nandritra io fotoana io.
“Namoizana ain'ny olona miisa 200.000 teo ity ady an-trano nadravarava ity, tompotany [11] ny ankamaroany. Toerana nanaovana famonoana olona miisa 626 [12] no efa hita” manerana ny firenena, hoy ny tatitra nataon'ny The Conversation [13] tamin'ny taona 2018. Nodarohana baomba ny tanànakely, nohomboana na nodorana velona ireo lasibatra, novonoina tamin'ny fomba feno habibiana ireo vehivavy bevohoka sy ankizy. Voaheloka [10] higadra 80 taona tamin'ny taona 2013 ilay mpanao didy jadona farany Efraín Ríos Montt [14] noho ny fandripaham-bahoaka sy ny heloka bevava natao tamin'ny zanak'olombelona noho ny famonoana ny vahoaka Ixil miisa 1771 farafahakeliny nandritra ny fotoana nitondrany tamin'ny 1982-83. Saingy, roa herinandro latsaka taty aoriana, nofoanan'ny fitsarana tao Goatemala ny fanamelohana azy noho ny antony ara-teknika.
Namelona indray ilay tantara malaza i Bustamante hampifandraisina ny lasan'i Goatemalà feno rà mandriaka sy ny tolona ho an'ny rariny ankehitriny. Manoratra [6] ny Foreign Policy:
The antagonist is not the woman who has lost everything, as we have come to expect. The antagonist is instead the broken human personification of the force of genocidal actions that took everything from her.
Tsy ilay vehivavy namoy ny zava-drehetra, araka ny nantenaintsika no mpanohitra. Fa ny faharavan'ny maha-olona noho ny herin'ny famonoana olona izay naka ny zava-drehetra taminy no mpanohitra.
Nahazo salan'isa 97 isanjato ilay sarimihetsika tao amin'ny Rotten Tomatoes [15], ary tena niabo ireo fanehoan-kevitra nivoaka tamin'ny fanendrena ilay sarimihetsika.
Just watched #LaLlorona [16] on Amazon Prime produced by Jayro Bustamante and it is a must watch for all Central Americans, especially those from Guatemala. We need more stories that shed light on Indigenous genocide in Latin America.
— Aracely (@SalviNicoyaaa) February 9, 2021 [17]
Vao avy nijery ny #LaLlorona [16] tao amin'ny Amazon Prime novokarin'i Jayro Bustamante aho ary tena mila jeren'ny Amerikana Afovoany rehetra izany, indrindra ireo avy any Goatemalà. Mila tantara misimisy kokoa isika izay manazava ny fandripahana tompotany tao Amerika Latina.
Nitafatafa tamin'ilay mpilalao sarimihetsika María Mercedes Coroy [18], izay Mayanina Kaqchikel , tao amin'ny Zoom ilay mpihira Mayanina Goatemalteka Sara Curruchich [19]. Nandrisika ny vehivavy sy ny tovovavy hanaraka ny nofinofisin'izy ireo i Coroy.
This is the message from @MaMercedesCoroy [20], actress of Ixcanul and La Llorona, for the girls, adolescents and women of Guatemala. Este es el mensaje de @MaMercedesCoroy [20], actriz de Ixcanul y La Llorona, para las niñas, adolescente y mujeres de Guatemala. #Tzijonik [21] #TejiendoPalabras [22]
Pueden ver la entrevista completa en ?? https://t.co/jiRc5373Mg [23] pic.twitter.com/KE62NUHU4h [24]
— Sara (@SaraCurruchich) February 8, 2021 [25]
Ity ny hafatra avy any amin'i @MaMercedesCoroy, mpilalao sarimihetsika tamin'ny Ixcanul sy La Llorona, ho an'ny zazavavy, tanora ary vehivavy any Goatemalà.
Azonao atao ny mijery ny dinidinika feno ao amin'ny ?? https://t.co/jiRc5373Mg [23] pic.twitter.com/KE62NUHU4h [24]
Na dia sarotra aza ny mahita tsikera tao anaty aterineto, dia nisy ny nilaza fa notontosaina tao anatin'ny fomba fijerin'ny fotsy hoditra sy ny ladino (olona manana razambe mifangaro ao Amerika Afovoany) ilay sarimihetsika. Nanoratra [26]i Dichos de un Bicho [27], mpanao sary fanoharana Salvadaoreana monina any Etazonia, fa:
The narrative is constructed from the white/ladino point of view, and ultimately places the white/ladino Guatemalan characters at the center, leaving the indigenous characters on the periphery.
Namboarina tamin'ny fomba fijerin'ny fotsy hoditra/ladino ny fitantarana, ary farany mametraka ny mpilalao fotsy hoditra/ladino Goatemalteka eo afovoany, ka mamela ireo mpilalao tompotany ho eny amin'ny sisiny.
Toy izany koa ny fanakianana [28]nataon'i Sandra Xinico Batz, [29] mpaneho hevitra Maya Kaqchikel, ho an'ny horonantsarin'i Bustamante teo aloha, Ixcanul [30] (2015):
En un país como Guatemala, hablar, escribir, proyectar, escenificar, (etc.) la vida indígena (ahora) dota de beneficios, claro, cuando no son los indígenas (mismos) quienes con sus demandas estructurales (…). Cuando los pueblos indígenas con su propia voz y a su forma se pronuncian sobre su situación son severamente juzgados, pero cuando se habla sobre ellos con la voz de un no indígena la cosa se transforma, ya no es igual (entonces sí escuchamos).
Misy tombony mazava ao amin'ny firenena toa an'i Goatemalà, hiteny, hanoratra, hanao tetikasa, hanao tantara an-tsehatra sns., momba ny fiainan'ny tompotany (ankehitriny), raha mbola tsy ny tompotany no mitaky ny zavatra ilain'izy ireo (…) Voakiana mafy ny indizeny rehefa miteny manokana sy amin'ny fombany manokana ny toe-javatra iainan'izy ireo, saingy miova ny resaka rehefa tsy ny tompotany no miteny momba azy ireo ary tsy toy ny teo aloha intsony (dia avy eo tsy maintsy mihaino isika).
Manomboka izao, tsy mbola naneho hevitra betsaka momba ny sarimihetsik'i Bustamante La Llorona ny tompotany Goatemalteka, na ny momba ny fankatoavana azy eo amin'ny sehatra iraisampirenena ihany koa. An-tserasera, maro ny Amerikana Afovoany no manantena ny hahita ny talentany manjelanjelatra eo amin'ny efijery lehibe.