Sary an'ny vondrona “Facsdis Haiti LGBT” tao amin'ny Facebook. Nahazoana alàlana tamin-dry zareo

Heverin'ireo sehatra mpifikitra amin'ny nentindrazana ao anatin'ny fiarahamonina haitiàna fa ny fahapelahana (fifanambadian'ny olona mitovy taova, sy ireo zon'ny LGBTQI+, dia « nentina niditra » avy any ivelany.

Ohatra, tamin'ny 24 Jona 2020, fony navoaka tamin'ny alàlan'ny didim-pitondrana avy amin'ny filohampirenena ilay drafitra lalàna vaovao ao Haît, maro ireo fiangonana protestanta sy katôlika no naneho ampahibemaso ny tsy fankasitrahany, satria sambany izao ilay izy no manasazy ny fanavakavahana noho ny fironana ara-pananahan'ny olona iray; nadikan'ireo fiangonana ilay izy ho toy ny varavarana misokatra mitondra mankamin'ny fomba fanao tsy ara-dalàna, toy ny firaisana ara-nofo amin'ny biby sy fanaovana vetaveta amin-jaza.

Nanakianan'ny eglizy katôlika an'ilay drafitra lalàna vaovao ny fanatsofohana « fomba fisaina vaovao imperialista sy neôkôlônialista » ary amporisihany ny governemanta mba « hifantoka amin'izay tena olana atrahan'ireo Haitiàna » fa tsy « hitady izay hanafàrana ho azy ireo ny soatoavin'ny vahiny sy avy any ivelany tsy tanatin'ny fomba tsara fanaontsika ».

Etsy andaniny, misy fanangonantsonia iray mitondra ny lohateny hoe : « Aongano ny fanaovana ho ara-dalàna ny fivarotantena ataon'ny ankizy, ny fifamotoran'ny mpianaka, ny habibiana ary ny fahapelahana eto Haïti » natomboky ny Federasiôna Prôtestanta ao Haiti (FPH)  sy ny Shekinah, rafitra roa ao amin'ny fiangonana prôtestanta sy ireo Haitiàna ampielezana, nahangona sonia mihoatra ny 130 000.

Tany aloha dia tsy nofaritana mihitsy ho toy ny heloka bevava tao anatin'ny lalàna famaizana haitiàna ny fahapelahana, io drafitra io, araka izany, dia mikendry ny hanaovana ny fahapelahana ho toy ny tsy heloka, saingy kosa manasazy ny fanavakavahana noho ny fironana ara-pananahana ananan'ny tsirairay.

Kanefa, tamin'ny 2017  ny antenimieran-doholona ao Haîti dia nandany tolodalàna iray mandrara ny fifanambadian'ireo olona LGBTQI+ sy izay rehetra fampiroboroboana ny fahapelahana ao amin'ny firenena, saingy ity drafitra lalàna ity dia tsy nandalo velively teo anoloan'ny antenimiera. Ety ankilany, ny didim-pitondràna iray tamin'ny Jona 2020 dia ahafahan'ireo olona sarindahy/sarimbavy manova ny firafitry ny tenany sy mampifanaraka ny maha-lahy na maha-vavy azy ao anaty karapanondrony

Manoloana ireo hetsipanoheran'ny kristiàna sy ireo fanehoankevitra manohitra ny fahapelahana, ary ireo herisetra hita ety anaty tambajotra sôsialy, nilaina ny nanaovana fanentanana fampahafantarana iray sy fampitàna vaovao  ho fanazavàna ny fanovàna maripanondroana sy ny fahapelahana, araka ny resaka an-telafaona nifanaovan'ny Global Voices tamin'i Hetera Estimphil, sarimbavy, kristiàna sady filohan'ny fikambanana LGBTQ+ KOURAJ. Mandefa ihany koa izy antso iray ho amin'ny fifandeferana, tamin'ny alàlan'ny lahatsary novokarin'ilay fikambanana ho fanairana ny daholobe manoloana ireo herisetra fankahalàna ny pelaka.

Esory ny anganongano manodidina ny fankahalàna pelaka sy ireo nanova taovampananahana

Na izany aza anefa, ireo filazàna fisiana fifandraisana eo amin'ny fankahalàna pelaka sy ny tsindry avy any ivelany dia zavatra mahazatra ao anatin'ny fiarahamonina ao Haîti. Ohatra, ao anatin'ity fanambaràna mahery setra ity, olona iray mpampiasa Twitter no mampahafantatra fa raha toa mbola velona teo i Jean-Jacques Dessalines, ilay maherifon'ny fahaleovantenan'i Haîti, « mety noboriany daholo koa ny lohan'ireny olona mitovy nefa mifanambady ireny, satria ny fomba mamoafady fanaon'ireo fotsy hoditra no ampiharin-dry zareo.» 

Ao Haïti, misy sasantsasany koa mihevitra fa toa tsy dindo sy tsindry avy any ivelany fotsiny ny fiarovana ny zo fototra ho an'ireo olona LGBTQI+ ao Haïti, fa toy ny vokatry ny fandaharampotoana efa voafaritra ao anatin'ny pôlitika ivelany. Tamin'ny Jona 2020, niteraka saritaka ny bitsika iray nalefan'ny masoivohon'i Kanadà noho ny fahatongavan'ny volan'ny fireharehàna, satria ny masoivohon'i Kanadà dia naneho ny fanohanany ilay hetsika no sady nizara ilay sarina saina LBGTQI+ nihofahofa teo an-tokotanin'ilay masoivoho ao Port-au-Prince. Ho an'i Auguste D’Meza, mpampianatra ao amin'ny anjerimanontolom-panjakàna ao Haïti, nataon'i Kanadà zinona ny fifanarahana tany Vienne tamin'ny nanandratany ilay saina maneho hetsika sôsialy. Namaivay ihany koa ny adihevitra tao amin'ny Twitter.

Nisy sasany tamin'ireo mpampiasa Twitter niombona tamin'ny fiheverana hoe ny fahapelahana ao Haïti dia dindo sy tsindry avy any ivelan'ny firenena : « Mamotika izay hany sisa mba soatoavin'ny fianakaviana eto amin'ny firenentsika tamin'ny alàlan'ny fanjanahana ara-tsôsialy ny fanohizana milaza ho tsy mahita ny masoivoho kanadiàna. Pelaka ry zareo fotsy hoditra, voatery koa zareo hamadika antsika ho lasa pelaka. » 

Fahapelahana mitampify ao Haïti

Toy ny herisetra atao amin'ny vehivavy ihany, ny heristra atao amin'ny vondrompiarahamonin'ireo LGBTQI+ ao Haïti  dia efa hatry ny ela no lohahevitra saropady na niniana tsy nojerena. Ny fikambanana KOURAJ, izay hita nisy namono tamin'y Novambra 2019 ny filohany, dia tsy naharakitra afa-tsy herisetra 14 naharaisana filazàna teo anelanelan'ny 2016 sy 2018. Rehefa atambatra dia lehilahy 13 sy vehivavy 1 no nanamafy fa niharan'ny herisetra nataon'olona iray na  maro avy ao anatin'ny fianakaviany, tanora, na olona mandeha fiara, na vondron-dehilahy tsy misy hamantarana azy. Amporisihan'ny KOURAJ ireo niharam-pahavoazana mba hiampanga ireo fihetsika feno herisetra, mba hahafahana manangana antontanisa maneho tsara ny tena zavamisy.

Natao koa izay hanampenana ny vavan'ireo ezaka fampahafantarana ny vondrompiarahamonin'ireo  LGBTQI+. Ohatra, ny Fetibe Massi-Madi Haiti («Masisi» sy ny «Madivin» dia teny mahazatra amin'ny fiteny kiriolona haitiàna ampiasaina hilazàna ireo pelaka) izay tokony natomboka voalohany tamin'ny 2016, nefa noraràna taorian'ny fisian'ireo fandrahonana sy kiana, avy amin'ny fiangonana indrindra indrindra, sy ny tambajotra sôsialy  ary ny sasantsasany amin'ireo mpikambana tao anatin'ny governemanta haitiàna. Araka ireo resaka tamin'ny 2016 nataon'i Anthony Manuel Plagnes Paya, mpitondra tenin'ilay Fetibe tany Montréal, nangonin'ny CTV News, « nahazo fandrahonana (ho faty) ireo mpikambana ao amin'ny KOURAJ ka dia matahotra ny hivoaka. »

Ho fanohanana ny vondrompiarahamonin'ireo LGBTQI+ sy ny FOKAL, nandefa fanangonantsonia iray ho fanoherana ny tsy fahaizana mandefitra ao Haïti ireo mpanoratra, artista, mpilalao an-tsehatra, mpanao gazety ary olomalaza hafa. Na teo aza ny kiana, dia nikarakara ihany ilay fetibe ny KOURAJ saingy tao anatin'ny tsy fisehosehoana sy ny miafinafina tanteraka.

Ho an'ny 2020, betsaka ireo mpanao gazety nitondra ny fanakianany nanoloana ny fanehoankevitra avy amin'ireo sehatra ara-pivavahana mpifikitra amin'ny nentindrazana, tamin'ny fanondroana ny fahanginan'izy ireny manoloana ny tsy fahamarinana ara-pôlitika ataon'ny mpitondra sy ny fahantran'ny firenena. Hoy ilay ramatoa mpanao gazety, Anne-Marline Eugene:

Mba ento amin'i pastora izao teniko izao, tsara kokoa raha mba fanangonantsonia hafa no saintsaininy hatomboka. Satria tsy ny lalàna famaizana fotsiny ihany no afaka hanakana an'i Haïti tsy hiditra anatin'ny  ‘lahatra maha-fahazavan'ny firenena maro azy’. Ampitao aminy, fa misy ihany koa ny fahantràna, ny kolikoly sy ny fiparitahan'ny andian-jiolahy mitam-piadiana izay tadiavin'i Jovenel sy ireo mpiaradia aminy ho atao ara-dalàna. Ampitao aminy, fa ireo mpitarika ara-pinoana dia tena voasaringotra ihany koa amin'ireny olana ireny ary adidin-dry zareo ny mirotsaka an-tsehatra amin'izany. Misaotra!