- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Tafa niarahana tamin'i Elena Tambriz, mpikatroka ho an'ny fiteny K’iche’

Sokajy: Antsafa, Mediam-bahoaka, actlenguas, Rising Voices

Sary nozarain'i Elena Tambriz

Ny taona 2020, hotohizantsika ny fanentanana ety anaty media sôsialy hanasàntsika olona maro hitantana [1] ny kaonty Twitter, @ActLenguas [2] (Fikatrohana ho an'ny fiteny) ka hizaran'izy ireny ny niainan-dry zareo tamin'ny tamin'ny famelomana indray sy fisoloana vava ireo fiteny zanatany. Resahan'ity lahatsoratra fampahafantarana ity ny momba an'i Elena Tambriz (@elena_tambriz [3]) sy izay kasainy horesahana mandritra ny herinandro maha-mpampiantrano azy.

Rising Voices (RV): Mba lazalazao aminay ny momba anao, azafady.

De Guatemala, Elena Tambriz, K’iche’ Maya, Intérprete, Traductora y Cantautora. Fluente en tres idiomas: K’iche’ Maya, Español e Inglés.

Soy del municipio de Nahualá departamento de Sololá, Guatemala. Pertenezco a la etnia k’iche’ Maya [4]. Mis estudios básicos y diversificados los realicé en Instituto Socorro de Antigua Guatemala, luego fui muy afortunada en ganar una beca para estudiar por dos años una técnica en Hocking College, Ohio, USA.

Soy traductora: He localizado numerosas traducciones desde el inglés a mi querido idioma k’iche’ Maya. Entre estas traducciones cabe mencionar Facebook [5], Windows, Xbox, Bing, Mozilla Nativo [6], [7] Skype y demás software de las redes sociales más utilizados en el mundo incluidos contenidos sobre bancos, clima, viajes, deportes, comida y otros.

Quiero manifestar que me da tanta honra y me siento satisfecha de tener la oportunidad de traducir muchos términos a mi querido idioma k’iche’ porque de esta forma estoy logrando apoyar a conservar, divulgar y valorar mi idioma nativo.

También desde el 2012 estoy trabajando como intérprete en una empresa de los Estaos Unidos. Interpreto al k’iche’ maya para quienes no entienden el Inglés o el Español. Me siento muy afortunada de poder apoyar a mi gente de esta forma.

Elena Tambriz no anarako, K’iche’ Maiàna avy any Goatemalà. Mpandika teny, mpandika lahatsoratra ary mpanoratra tononkira. Miteny tsy miambakavaka fiteny telo aho : K’iche’ Maiàna, Espaniôla ary Anglisy.

Avy any amin'ny faripiadidian'i Nahualá, departemantan'i Sololá, Goatemalà. Avy amin'ny foko K'iche’ Maiàna [8]. Nandia ny fanabeazana fototra sy ny fianarana manokana tao amin'ny Instituto Socorro ao Antigoà, Goatemalà. Avy eo, nanam-bintana nahazo vatsimpianarana nandritra ny taona roa haka diplaoma teknika tao amin'ny Hocking College, tany Ohio, Etazonia.

Mpandika Iahatsoratra, efa nahavita marobe avy amin'ny teny Anglisy mankamin'ny fiteny K'iche’ Maiàna lalaiko. Fandikana momba ny  Facebook [9], Windows, Xbox, Bing, Mozilla ho amin'ny teny teratany [6], Skype ary ireo rindrambaiko be mpampiasa indrindra momba ny fananganana tambajotra, isan'ireny ny banky, toetrandro, fitsangantsanganana, fanatanjahantena, sakafo sy lohahevitra maro hafa.

Tena heni-boninahitra aho no sady faly mahazo fahafahana handika voambolana marobe ho amin'ny fiteny K'iche’ lalaiko satria amin'io fomba io aho dia manohana ny fitahirizana, fanapariahana ary fitiavana ny tenindreniko.

Hatramin'ny 2012 aho dia niasa ihany koa nanao mpandika teny ho ana orinasa iray tany Etazonia. Asa fandikana ho amin'ny fiteny K’iche’ Maiàna ho an'ireo izay tsy mahay ny fiteny Anglisy na Espaniôla. Mahatsiaro ho tena tsara vintana aho afaka manohana ny vahoakako amin'io fomba io.

RV: Manao ahoana ny sata misy ny fiteninareo amin'izao fotoana izao, eny anaty sy ivelan'ny aterineto?

Afortunadamente hay diferentes empresas y organizaciones que están impulsando el activismo digital en internet en diferentes idiomas mayas incluyendo mi idioma K’iche’ maya, gracias a @ActLenguas que me está dando el espacio de dar a conocer y compartir cosas relevantes sobre mi querido idioma k’iche’ maya.

“Activismo digital en lenguas indígenas”: Acciones en favor de los idiomas mayas.  [10]En el marco del proyecto “Activismo digital en lenguas indígenas” impulsado por Rising Voices y en alianza con Pueblo CLICK, se llevó a cabo un Encuentro de Activismo Digital de Idiomas Indígenas, específicamente del idioma kaqchikel, realizado el 11 y 12 de abril de 2017 en las instalaciones del Centro Educativo Pavarotti en San Lucas Tolimán, Sololá, que logró convocar a más de 30 activistas procedentes de distintas regiones de Guatemala.

Al mismo tiempo hay varios canales donde se transmiten conocimientos básicos sobre la gramática del Idioma K’iche’ maya, sobre la cultura y sobre la espiritualidad.

Fuera de línea: Hace unos cuantos años que el Ministerio de Educación de Guatemala, implementó los idiomas mayas en los cursos [11] de la primaria y secundaria. Muchos niños que habían perdido su idioma por muchas razones, ahora tienen la oportunidad de aprenderlo en la escuela.

Soa ihany, misy orinasa samihafa sy fikambanana manohana ny fikatrohana nomerika amin'ny fiteny Maiàna isankarazany, isan'ireny ny K'iche’ Maya. Isaorako ny hetsika @ActLenguas izay manome ahy ity habaka ity mba hampahafantarana sy hizaràna ireo zavatra tena manandanja momba io teny K'iche’ Maiàna lalaiko io.

“Fikatrohana nomerika amin'ny fiteny teratany”: Hetsika fanohanana ireo fiteny Maiàna [12]. Ao anatin'ny fenitr'ilay tetikasa “Fikatrohana nomerika amin'ny fiteny teratany” atosiky ny Rising Voices ary iarahana miasa amin'ny Pueblo CLICK [13], nisy fihaonana natao tamin'ny 11 -12 Aprily 2017 tao amin'ny Ivontoerana Fibeazana Pavarotti ao San Lucas Tolimán, Sololá, ny Fihaonamben'ny Fikatrohana an'ireo Fiteny Teratany, manokana tamin'izany ny fiteny Kaqchikel. Mpikatroka maherin'ny 30 avy amin'ny faritra samihafa ao Goatemalà no tafahaona tamin'io.

Mandritra io fotoana io, misy fomba marobe isankarazany entina mampiroborobo ny fahalalàna fototra momba ny grameran'ny fiteny K'iche’ Maiàna, ny kolontsaina ary ny ara-panahy.

Ohatra, taona vitsy lasa izay, ny Ministera misahana ny Fampianarana ao Goatemalà dia nanao hetsika iray hametrahana ny fampianarana [11] ireo fiteny Maiàna any amin'ny fanabeazana fototra sy ny ambaratonga faharoa fototra. Marobe ireo ankizy izay, noho ny antony maro, tsy nahay intsony ny fitenin'izy ireo, ankehitriny no manana vintana hianarana izany any an-tsekoly.

RV: Lohahevitra momba ny inona no kasainao hifantohana mandritra ny herinandro hitantananao ny kaonty Twitter @ActLenguas?

  • Idiomas mayas de Guatemala.
  • Experiencia como Intérprete, Traductora y Cantautora en k’iche’ Maya
  • Videos sobre gramática y pronunciación en K’iche’ Maya.
  • La poesía maya principalmente poemas del célebre poeta: Humberto Ak’ab’al
  • Espiritualidad Maya
  • Importancia del Activismo digital y la tecnología en los Idiomas nativos.
  • Trajes típicos de Guatemala.
  • Principales costumbres y tradiciones Mayas.

Eritreretiko ny hifantoka amin'ireto lohahevitra manaraka ireto:

  • ireo fiteny Maiàna ao Goatemalà
  • ny traikefa azoko amin'ny maha-mpandika teny, mpandika lahatsoratra ary mpanoratra hira amin'ny fiteny K’iche’ Maiàna ahy
  • lahatsary momba ny gramera sy ny fanonona ny K’iche’ Maiàna
  • ny tononkalo Maiàna, indrindra fa ilay poeta malaza Humberto Ak’ab’al [14]
  • ny ara-panahy teo amin'ny Maiàna
  • ny lanjan'ny fikatrohana nomerika sy ny teknolojia amin'ny fiteny teratany
  • ireo fomba amam-panao nentindrazan'ny Goatemalteky (entina ilazana ireo mponina ao Goatemalà)
  • ireo fomba amam-panao fototra sy nentindrazann'ny Maiàna.

RV: Inona avy ireo antony fototra nanosika anao amin'ny fikatrohana ara-niomerika ho an'ny teninao? Inona avy ireo fanantenana sy nofinofinao ho an'ny teninao?

Mi motivación principal es el rescate, la divulgación y valoración de mi querido Idioma k’iche’ ya que los idiomas son el respiro de las comunidades, el pilar fundamental sobre el cual se sostiene la cultura, quien conoce y habla su idioma conoce su mundo y su cosmovisión. El Idioma es la manifestación de la vida de los pueblos.

Sueño en un futuro que los Idiomas mayas y todos los idiomas nativos logren un gran porcentaje de rescate y recuperen su valor como tal y que a través del activismo digital y de muchas otras iniciativas en pro de los idiomas nativos se logre la transmisión de generación en generación Un paso importante para alcanzar la igualdad lingüística, es el reconocimiento de los Idiomas como idiomas oficiales Ante este hecho, es urgente y necesario ampliar los usos de los idiomas en todos los niveles (político, económico, educativo, religioso, etc.). El Estado debe contribuir al desarrollo, promoción y mantenimiento de los mismos.

Ny tena manosika ahy dia ny fanavotana, ny fanapariahana ary ny fahatakarana ny fiteny K'iche’ lalaiko. Inoako fa maneho ny fiainan'ny vondrompiarahamonina ny fiteny, andry lehibe mitazona ny kolontsaina. Ny fahafantarana ny fitenin'ny olona iray dia midika fahalalàna ny fomba fijeriny ny tontolo. Fitaratry ny fiainan'ny olona ny fiteny.

Nofiko ny hahavoavonjy ireo fiteny maiàna sy ireo fiteny teratany rehetra, ary hiverenan'ny lanjan'izy ireny, ka amin'ny alàlan'ny fikatrohana nomerika sy ireo hetsika marobe isankarazany manohana ireo fiteny teratany, hiampita hatrany hatrany amin'ireo taranaka mifandimby izy ireny. Dingana iray goavana hanatratrarana ny fitovian'ny teny ny  fanekena ireo fiteny teratany ho toy ny fiteny ofisialy. Raha io no jerena, ilaina ary tena maika ny fanitarana ny fampiasàna ireo tenindreny amin'ny antanan-tohatra rehetra (pôlitika, toekarena, fanabeazana, fivavahana, sns…). Ho fampiroboroboana, fampahafantarana ary fitahirizana azy ireny,  tsy maintsy mandray ny anjarany ny fanjakàna.