Antsafa niarahana tamin'i Claudio Hernandez, mpikatroka nomerika amin'ny fiteny Mixtec

Sary avy amin'i Claudio Hernandez

Ao anatin'izao taona 2020 izao izahay manohy amin'ny fanentanana amin'ny media sosialy amin'ny fanasana mpampiatrano isan-karazany hitantana ny kaonty Twitter @ActLenguas (Fahavitrihana ara-piteny) sy hizara ny zava-niainan-dry zareo amin'ny famelomana aina indray sy amin'ny fanandratana ny fiarovana ireo fitenin-janatany. Ny lahatsoratra etoana dia iresahana ny momba an'i Claudio Hernandez (@clau_deeoh) sy izay kasainy horesahana mandritra ny herinandro maha-mpampiatrano azy.

Rising Voices (RV): Lazalazao anay ny momba anao azafady.

Mi nombre es Claudio Hernandez, tengo 26 años, vivo en Los Angeles. California, y nací en Santa Maria, California. Ahí fue donde muchos del pueblo de mi padre, Santa Cruz Mixtepec (Yucha Nchaa/Rio Azul), llegaron a vivir. Este pueblo pertenece al municipio de San Juan Mixtepec que es la variante de Tu’un Savi que hablamos.  Soy trilingüe, hablo Español, Inglés, y Tu’un Savi.

 Soy estudiante de Maestría en mi primer año. Estudio Antropología Lingüística en la Universidad Estatal Californiana de Los Angeles, ahí soy cofundador del Language Documentation y Revitalization Space (LADORES) donde creamos materiales audiovisuales en lenguas indígenas para ser usadas de manera didáctica. Estas las publicamos por Facebook, Twitter, Instagram. Por ya casi un año he trabajado para una organización no lucrativa liderada por mujeres llamada  Comunidades Indígenas en Liderazgo (CIELO) que por parte lucha por los derechos lingüísticos de comunidades indígenas.

Claudio Hernandez no anarako, 26 taona aho, mipetraka any Los Angeles, California ary teraka tao Santa Maria, California. Tao ny olona marobe avy amin'ny vondrom-piarahamonin'ny dadako Mixtepec (Yucha Nchaa / Rio Azul) any Santa Cruz no tonga nonina. Ao anatin'ny kaominin'i San Juan ity tanàna ity, izay misy ireo olona miteny ny fitenim-paritra Mixtepec, Tu'un Savi. Mahay fiteny miisa telo aho, miteny Espaniola, Anglisy ary Tu'un Savi.

Mpianatra taona voalohany hanomana Master amin'ny Antrôpôlôjian'ny Fiteny ao amin'ny Oniversitem-panjakana ao California, Los Angeles aho.  Mpiara-manorina ny Sehatra ho an'ny Fandalinana sy Fameloman'aina ny Fiteny  (LADORES) ihany koa aho any an-toerana izay amoronanay ny fitaovan'ny haino aman-jery pedagojika amin'ny fitenin'ny indizeny. Mamoaka izany ao amin'ny Facebook, Twitter, Instagram izahay. Efa ho herintaona izao no niasako tamin'ny fikambanana tsy mitady tombontsoa notarihin'ireo vehivavy antsoina hoe Vondrom-piarahamonina Indizeny ao amin'ny Fahaiza-Mitarika (CIELO) izay miady ho an'ny zon'ny fiteny ho an'ny vondrom-piarahamonina tompotany.

RV: Manao ahoana ny fiteninareo ato amin'ny aterineto sy ivelan'izany?

Actualmente Tu’un Savi de Mixtepec puede aparecer que es hablada vigorosamente. Pero eso no es el caso. La mayoría de la gente que lo habla son los ancianos, la mayoría de la generación después de ellos es bilingüe en Español y Tu’un Savi pero muchos no han ensenado la lengua a sus hijos debido a la discriminación. Los que han logrado conservar la lengua, mantienen o comparten sus conocimientos publicando videos o escribiendo Tu’un Savi de Mixtepec de manera formal e informal por YouTube, Facebook, y Instagram..

Amin'izao fotoana izao, toa heverina ho betsaka ny mampiasa ny fitenim-paritra Tu'un Savi amin'ny fiteny Mixtepec  Tsy izany anefa no nitranga. Zokiolona no ankamaroan'ny olona miteny azy ary ny ankamaroan'ireo zandriny kokoa dia mahay fiteny roa, ny teny Espaniôla sy ny Tu'un Savi, saingy maro no tsy nampianatra ilay fiteny ho an'ny zanany noho ny fanavakavahana. Nihazona na nizara ny fahalalany tamin'ny alàlan'ny famoahana lahatsary na lahatsoratra amin'ny fitenim-paritra Tu'un Savi Mixtepec tamin'ny fomba ara-potoana na tsy ara-potoana tao amin'ny YouTube, Facebook ary Instagram ireo izay nahavita nitahiry ny fiteny.

RV: Amin'ny lohahevitra manao ahoana avy no kasainao ifantohana mandritra ny herinandro itantananao ny kaonty Twitter @ActLenguas?

Durante la semana que maneje la cuenta de @ActLenguas planeo enfocarme por manera de reflexión con apoyo de algunas lecturas académicas en los siguientes temas: como el desplazamiento económico, la exclusión institucional, y la discriminación han disminuido el numero de nuestros hablantes en los Estados Unidos y en México pero también como nuestras comunidades resisten, planeo platicar lo que conozco de la identidad “Na Uvi” un término Tu’un Savi que se usa para describir a personas LGBT en la comunidad, planeo compartir palabras en el variante mixtepecano de Tu’un Savi además de reflexiones sobre algunas de esas palabras y del pueblo, planeo hablar sobre la migración hasta los Estados Unidos, planeo hablar sobre la identidad, y finalmente planeo hacer preguntas sobre el uso de la lengua para discusión.

Mandritra ny herinandro izay hitantanako ny kaonty Twitter @ActLenguas, amin'ny alàlan'ny vakiteny akademika ihany koa dia hifantoka amin'ireto lohahevitra manaraka ireto aho: ny fomba nampihena ny isan'ireo mampiasa ny fiteninay tany Etazonia sy tany Meksika  tamin'ny alalan'ny famindran-toerana ara-toekarena, ny fanilihana ara-panjakana ary ny fanavakavahana. Hiresaka momba izay fantatro momba ny mari-panondroana “Na Uvi” aho, teny Tu'un Savi izay ampiasaina hamaritana ny vahoaka LGBT ao amin'ny vondrom-piarahamonina rehefa nanohitra ny vondrom-piarahamoninay. Hizara ireo teny Tu'un Savi aho, miampy ny fandinihana ny sasany amin'ireo teny ireo sy ny olona miteny an'io fiteny io. Hiresaka momba ny fifindra-monina any Etazonia aho, momba ny mari-panondroana ary farany dia hametraka fanontaniana aho mba hanombohana adihevitra momba ny fampiasana ny fiteny.

RV: Inona avy ireo hery mpanetsika anao havitrika ara-nomerika ho amin'ny fiteninareo? 

Lo que me motiva a participar en el activismo digital en Tu’un Savi es mi experiencia con la discriminación. Al crecer en Santa Maria, un lugar donde hay discriminación dirigida a comunidades Oaxaqueñas, note que muchos de mis primos ya no querían hablar Tu’un Savi. Cuando visito al pueblo, los jóvenes de mi edad y menor también expresan lo mismo. Hay un menosprecio hacia nuestras lenguas que se puede deshacer con la visibilidad, revitalización, documentación, y reflexión de nuestras lenguas para abrir el camino y darles oportunidad a nuevos hablantes o a hablantes que quieren re-aprender sus lenguas, y también para visibilizar historias y saberes que ya no se cuentan por diferentes razones. Lo que sueno para mi lengua son hablantes de diferentes edades compartiendo las historias de cada generación intercambiando y visibilizando saberes que se han sido forzados a esconder por 500 años y más de colonización.

Ny zavatra niainako tamin'ny fanavakavahana no manosika ahy handray anjara amin'ny fikatrohana nomerika ho an'ny Tu'un Savi. Nihalehibe tao Santa Maria aho, toerana iray nahitana fanavakavahana an'ireo vondrom-piarahamonina Oaxacan. Nahatsikaritra aho fa maro amin'ireo zanaky ny mpiray tampo amin'ny ray aman-dreniko no tsy te hiresaka amin'ny fiteny Tu'un Savi intsony. Rehefa mitsidika ny tanànakely aho, maneho ny heviny mitovy amin'izany ireo tanora mitovy taona amiko sy ny zandriko kokoa. Misy ny tsy firaharahiana ny fiteninay izay azo resena amin'ny alàlan'ny fanasongadinana, fameloman'aina indray, ny fanadihadiana ary ny fandinihana momba ny fiteninay. Hanome hirika ho an'ireo mpampiasa vaovao ny fiteny ireo paikady ireo na ireo izay te hamerina hianatra indray ny fiteniny ary hampiseho ihany koa ny tantara hita maso sy ny fahalalana izay tsy noresahina noho ny antony samihafa. Ny hizaran'ireo mpampiasa ilay fiteny amin'ny sokaji-taona samihafa ny tantaran'ny taranaka tsirairay, ny fifanakalozan-kevitra sy ny fanehoana ampahibemaso ny fahalalana izay noterena hafenina noho ny fanjanahantany maherin'ny 500 taona no nofinofiko ho an'ny fiteniko.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.