[1]Pikantsarin'i Wan Noor Hayati Wan Alias avy amin'ny lahatsary fanadihadiana nataon'ny Kini TV. Loharano: YouTube
Mety hiatrika sazy an-tranomaizina roa taona ny mpisera Facebook iray avy any Malezia namoaka ilay votoaty nampiady hevitra mifandraika amin'ny tantaran'ny coronavirus [2] (2019-nCoV na Covid-19) raha toa izy ka meloka tamin'ny fanitsakitsahana ny andininy faha 505 [3] (b) amin'ny Fehezan-dalàna Famaizana ao amin'ny firenena, izay mandrara ny famoahana sy ny fampielezana tsaho ‘mampatahotra na manaitra ny vahoaka’.
Voampanga [4] tamin'ny famoahana lahatsoratra Facebook miisa telo tamin'ny 26 Janoary i Wan Noor Hayati Wan Alias fa mamoaka tsaho sy votoaty manavakavaka mifandraika amin'ny fiparitahana manerantany amin'ity valan'aretina ity. Tsy niaiky ny helony i Hayati tamin'ny 5 Febroary, rehefa niseho teo anoloan'ny fitsarana tany Kuala Lumpur, renivohitry ny firenena izy.
Vondrona fampitam-baovao maro no nitaky [5] ny fanalana ny fiampangana azy ka namaritra ny fihetsiky ny manampahefana ho famaizana.
Manasarotra ity raharaha ity ny maha-mpanao gazety nahazo loka an'i i Hayati sy ny fanoratany ho an'ny Berita Harian sy ny New Straits Times. Izy ihany koa no mpitam-bola ankapobeny ao amin'ny Sendikà Nasionalin'ny Mpanao Gazety ao amin'ny saikanosin'i Malezia [6] (NUJM).
Na dia tsy niresaka tranga manokana aza ny Lehiben'ny Fampanoavana Tan Sri Tommy Thomas dia namoaka fanambarana ny biraony tamin'ny 5 Febroary izay nanazava [7] ny antony mahatonga ny governemanta hanasazy ireo manaparitaka fandisoam-baovao momba io viriosy io:
Lies about the origins, scale and magnitude of the disease must not be permitted because they endanger public safety. That rumour mongering is repugnant to common decency is most pronounced at such times in our national life. The credibility of the internet as the pre-eminent source of news and information is therefore vital.
Tsy azo avela maina fotsiny amin'izao ny mandainga momba ny fiandohan'ny aretina sy ny halaliny sy ny halehibeny satria manimba ny filaminam-bahoaka. Mifanohitra amin'ny fahamendrehana iraisan'ny rehetra izay iresahana betsaka ao amin'ny fiainam-pirenentsika ity fanelezana tsaho ity. Iankinan'ny ain-dehibe tokoa manko ny fitokisana ny Aterineto amin'ny maha-loharanom-baovao sy torohay voalohany azy.
Niaro [8] an'i Hayati ny NUJM ary nandrisika ny governemanta mba tsy hametra ny fanehoan-kevitra malalaka:
We believe that as a journalist she had the right to voice out her concerns to the members of the public … who are mainly not well informed by the government over the situation of the coronavirus outbreak.
Mino izahay fa manan-jo hanambara ny ahiahiny amin'ny vahoaka izy amin'ny maha mpanao gazety azy… vahoaka izay tsy nampahafantarin'ny governemanta loatra momba ny fihanaky ny coronavirus.
Nilaza ny sasany fa tsy mitombina [9] ny fiarovana ataon'ny NUJM raha namaritra ny lahatsorany ho tsy tompon'andraikitra kosa ny hafa.
Ho an'ny Foiben'ny Asa Fanaovan-gazety Tsy Miankina kosa dia nampahatsiahy ny manampahefana izy ireo fa azo atao ny manohitra [10] ny fanambarana izay tsy maneho taratra ny vaovao nomen'ny sampan-draharahan'ny governemanta:
We stress that legal remedies are just part of the many tools that can be employed to counter disinformation and misleading statements. A holistic and proportionate response would include having efficient and broad channels of information from the government and media, accessible and reliable means for the public to verify information and use of reporting facilities within social media applications for misinformation to be removed.
Manantitrantitra izahay fa ny fanenjehana ara-pitsarana dia ampahany fotsiny ihany amin'ireo fomba marobe azo ampiasaina iadiana amin'ny fandisoam-baovao sy ireo fanambaràna mitarika any amin'ny tsy izy. Ao anatin'ny setriny mendrika sy arakaraka ny olana ny fananana fantsom-baovao mahomby sy mivelatra avy amin'ny governemanta sy ny fampitam-baovao, ny fahazoana (vaovao) mora takarina sy azo itokisana ho an'ny vahoaka mba hanamarinana ny vaovao ary ny fanesorana ireo (votoaty) fitaovana mahadiso vaovao avy amin'ny fampihatra tambajotra sosialy.
2/ My quick personal opinion is that while I agree some restrictions are necessary in times of crisis, dragging someone under the Penal Code is unjustified. Restrictions need not be through punitive measures in this case.
— Gayathry V (@gayathry) February 8, 2020 [11]
2 / Hevitro manokana dia somary manaiky aho fa ilaina ny famerana sasantsasany amin'ny fotoanan'ny krizy, fa tsy ara-draro,u ,u mitondra olona any amin'ny Fitsarana Famaizana. Tsy ilaina ny ho amin'ny alalan'ny famaizana noho izany amin'ity raharaha ity no hametrahana ny famerana.
Tao amin'ny tohivakana Twitter, nandinika ilay olana ilay manam-pahaizan'ny fampitam-baovao Maleziana Gayathry Venkiteswaran ary naneho [12] ny ahiahiny momba ny valinteny ‘tsy voalanjalanja’ avy amin'ny manampahefana
…we also need to look at the charges in the broader context – did all those who were arrested really bring about harm and were they influential enough to incite actions/panic? Maybe building confidence is more important than trying to nab people who share their content, even when some of these can be considered irresponsible. Let's not be too quick to validate sending people to prisons when there are real speech concerns that could be more harmful, and we need to find solutions for those.
… Mila mijery ny fiampangana amin'ny tranga midadasika ihany koa isika: moa ve ireo rehetra izay nosamborina tena nanimba zavatra ary moa ve izy ireo tena nahavita nitaona olona hihetsika na nanakorontana ? Angamba ny hisian'ny fifampitokisana no zava-dehibe kokoa noho ny fikasana hisambotra olona mizara ny heviny, na dia azo heverina aza ny sasany amin'izy ireo fa tsy tompon'andraikitra. Aoka isika tsy ho maika loatra hanaiky ny fandefasana olona any am-ponja rehefa misy ny olana momba ny fahalalaham-pitenenana izay mety hitera-doza kokoa, ary ilaintsika ny mitady vahaolana ho an'ireo.
Nandoa onitra solofonja i Hayati ary hiverina indray manoloana ny fitsarana amin'ny 11 Martsa.
Zahao ato amin'ny Global Voices ny fitantarana manokana momba ny fiantraikan'ny coronavirus any Wuhan [2].