Global Voices quinceañera: Rehefa nanao ny mety i Karaiba

Amin'ity andiany farany hanomezam-boninahitra ny tsingerintaona faha-15 [mg] ny Global Voices ity, nasongadinay ireo tantara nahatonga ny olona hiteny amin'ny trangan-javatra nanimba ny faritra na nijoroany tamin'ny mety teo anatrehan'ny tantara.

Mieritreritra indray ny fanabeazana

Ny Praiminisitra Barbadiana Mia Mottley nanao ny kabariny tamin'ny fivoriana faha-108 amin'ny Kaoferansa Iraisampirenena momba ny Asa tao Zeneva, Soisa, tamin'ny 19 jona 2019. Saripikan'i Crozet/Pouteau, nampiasaina araka ny lisansa CC BY-NC-ND 2.0

Tamin'ny jona 2019, nanambara [mg] ny praiminisitr'i Barbados Mia Mottley, izay efa nanaporofo ny tenany anisan'ny lasa aloha ara-pisainana ao amin'ny faritra fa, ao anatin'ny ezaka hitadiavana hirika ara-panabeazana ho isankarazany sy mitovy lanja ho an'ny mpianatra, dia nanapa-kevitra ny fitantanana hanaisotra ilay fanadinana iraisana (Common Entrance) mampiady hevitra.

Efa ho zato taona mahery izay, nolovaina avy amin'ny fanjanahantany fa efa taloha ela hatramin'ny taona 1879 ho an'ny zaratany sasany ny fanadinana hidirana sekoly ambaratonga faharoa tany Karaiba. Na dia im-betsaka  novaina anarana sy namboarina imbetsaka aza izy ireny, dia mbola nitoetra hatrany ao anatin'izay ambaran‘ireo manampahaizana manokana maro ho fitsapam-pahaizana tsy mitombina loatra sy mandreraka ny saina ary manaisotra ny fifaliana hianatra amin'ireo ankizy 11 taona ao amin'ny faritra.

Anatin'ny rafitra ankehitriny amin'ireo fanadinana fidirana amin'ny ambaratonga faharoa, ireo ankizy tena mahay indrindra ihany — amin'ny ankapobeny ireo nahomby tamin'ny fanadinana fitsapàna — no afaka miditra amin'ireo sekoly tsara indrindra. Lasa kasinga iray ahafahan'ny ray aman-dreny tsara fifandraisana ara-tsosialy mandefa ny zanany any amin'ireo sekoly nofinidiny matetika ny kilasy. Ny hevitry ny Praiminisitra Mottley dia hoe tsy maintsy “mamorona rafitra fampianarana iray hahatonga ny sekoly tsirairay ho sekoly mendrika” i Barbados — fanavaozana ahitana fanesorana fandaharam-pampianarana mirona be loatra ho lasa mpampianatra oniversite, ka hampidirana ny fanazarana ara-teknika, ara-talenta ary ara-javakanto.

Any amin'ny zaratany hafa ao amin'ny faritra tahaka an'i Trinite sy Tobago, ankoatra ny taraina momba ny voka-dratsy ateraky ny fanadinana tahaka itony, dia nisy ny fiantsoana hisian'ny fampiatiana ireo ankizy manana filana manokana, izay matetika tsy iantsorohan'ny rafitry ny sekolim-panjakana araka ny tokony ho izy.

Raha mahomby tamin'ny ezaka izao i Barbados, dia ho tafiditra ao anatin'ny tantara izany; efa nisy ireo governemanta hafa ao amin'ny firenena anatin'nyCARICOM no nampanantena ny hanafoana ny fanadinana fa tsy nahomby tany aloha tany..

Miteny hiadiana amin'ny kolikoly

Pikantsary avy amin'ny lahatsary YouTube, mampiseho tsonga avy amin'ny “The Great Hack” mifandraika amin'ny lazaina ho asan'ny Cambridge Analytica nandritra ny fifidianana ankapobeny tao Trinite sy Tobago tamin'ny taona 2010.

Iray amin'ireo fototry ny olana maro atrehin'ny fiarahamonim-paritra ny kolikoly [mg] — manomboka servisy sosialy tsy araka ny tokony ho izy ka hatramin'ny fiakaran'ny tahan'ny heloka bevava. Niteny ny olona manerana an'i Karaiba rehefa nahatsapa izany — manomboka fihetsiketsehana an-dalambe ao Haiti ho fanoherana ny fanafintohinana ao amin'ny PetroCaribe ka hatramin'ny nisamborana tompon'andraikitra ambony iray [mg] ao amin'ny governemanta Trinidadiana ho nanao famotsiam-bola, firaisana tsikombakomba amin'ny fanaovana hosoka, ary fitondran-tena ratsy ao amin'ny biraom-panjakana.

Raha ny marina, matetika hita amin'ny tantaran-kolikoly nosoratanay i Trinite sy Tobago tamin'io taona io. Feno ny [mg] fanerem-bahoaka ka nahatery ny governemanta hanongotra ny volavolam-panitsiana “tsy demaokratika” amin'ny lalànan'ny fahalalahana fahazoana torohay/vaovao ary, taorian'ny niampangana ny mpitarika ny sendika iray ho manao fampisaraham-bazana, dia niely fatratra ny adihevitra momba ny fahalalaham-pitenenana, ka nanery indray ny governemanta hamerina handinika ny lalànan'ny fampisaraham-bazana [mg].

Taorian'ny nivoahan'ny fanadihadiana nivoaka tao amin'ny Netflix, “The Great Hack”, nivoaka voalohany tamin'ny Jolay 2019, nafana dia nafana ny adihevitra tamin'ny andraikitry ny Cambridge Analytica tamin'ny fifidianana tany Trinite sy Tobago tamin'ny taona 2010, ka manavao ny ahiahy fa mora mifampitantana ny kolikoly sy ny fanabadoana mpifidy.

Na dia voatatitra imbetsaka amin'ny ankapobeny aza ny ny raharaham-panafintohinana Cambridge Analytica, dia zara raha nisy nitatitra ny olana nateraky ny fiasan'ilay orinasa hanodinkodina ny fizotran'ny fifidianana any amin'ny firenena andalam-pandrosoana, na dia saika avy aty [amin'ny ilabolantany] atsimo aza amin'ny ankapobeny ny ankamaroan'ny mpanjifan'ny orinasa eo amin'ny sehatry ny fifidianana — fa rehefa niresaka momba azy ity ny mpiserasera ao Karaiba, dia fantatra bebe kokoa ao amin'ny faritra izany amin'izao fotoana izao.

Fanajana ireo Vahoaka Voalohany

Fitsidihan'ny vahoaka Lokono (Arawaks) avy any Surinam nandritra ny lanonana fampidirana indray ny taolambalon'ny Vahoaka Voalohany tao amin'ny Trano Mena tao Port of Spain, Trinite, 19 Oktobra 2019. Saripikan'i Maria Nunes, nahazoana alalana.

Niverina matanjaka ny mahazavadehibe ny vakoka navelan'ny vahoaka indizeny tao amin'ny faritra tamin'io taona io. Jamaika izao ohatra, niaina amin'izany fahalianana amin'ny tantaran'ny Taino (na Arawak) izany: Sambany tao anatin'ny 500 taona, Sambany i Jamaika nanana izany sefon'ny Taino (cacique) izany voalohany, izay napetraka ho eo amin'ny toerany tamin'ny Jona 2019. Iray volana talohan'izany ny Ivontoeran'i Jamaika nankalaza ny Andron'ny Taino izay nahitana antsafa sy hetsika, ka tafiditra anatin'izany ny famoahana boky voaravaka ho an'ny ankizy.

Mbola misy zavadehibe kokoa noho izany, niasa ny governemanta Jamaikana — tamin'ny alalan'ny Vaomiera Nasionalin'ny Fanonerana — hamerenana avy any amin'ny vondro-nosy britanika ireo fanaka Taino vita amin'ny hazo. Niteny momba ireo fanaka [artefacts] ireo ny Minisitry ny Kolontsaina, ny Vehivavy, ny Alavoly ary ny Fanatanjahantena Olivia Grange, izay nitarika izao ezaka izao:

They are priceless, they are significant to the story of Jamaica, and they belong to the people of Jamaica.

Sarobidy ireo, manana ny lanjany lehibe eo amin'ny tantaran'i Jamaika, ary an'ny vahoakan'i Jamaika ireo.

Izany na dia eo aza ireo fanontaniana amin'ny hoe Jamaikana ve sa tsia ny manao izay tsara indrindra azony atao hikojakojana izay sisa tavela amin'ny vakoky ny indizeny ao aminy, na dia hita aza ny tsy fisian'ny Mozea Taino sy ny ahiahy amin'ny haavo (na halalin'ny) fiarovana ireo toerana natokan'ny firenena ho an'ny Taino.

Any amin'ny farany atsimo amin'ny tangoronosy anefa mandritra izany fotoana izany, ao Trinite sy Tobago, misy ny tabataba [mg] amin'ny tolokevitra hanovana ny anaran'ny seranam-piaramanidin'ny firenena avy amin'ny Piarco (anarana indizeny) ho anarana fanajana ny praiminisitra voalohany ao amin'ny firenena. Saingy ny lanonana nampihetsi-po indrindra dia ny famerenana amin'ny toerany indray ny sisa tavela amin'ny Vahoaka Voalohany ao Trinite sy Tobago.

Nandritra ny famerenana amin'ny laoniny arahim-panatsarana ny Lapa Mena ao Trinite sy Tobago — foiben-toeran'ny parlemantan'ny firenena talohan'ny naharavany — izay nanomboka tamin'ny taona 2013, nahita ny taolambalon'ny Taino maro hatrany amin'ny 60 any ho any ny mpiasan'ny fanorenana. Nandritra ny lanonam-pamerenana amin'ny toerany indray (izany hoe famadihana raha amintsika Malagasy) izay notontosaina tamin'ny 19 Oktobra 2019, dia navela handry teo amin'ny nandriany ihany ireo sisa ireo — izay mety ho efa nitoetra teo tanelanelan'ny taona 125 ka hatramin'ny taona 1395 AD.

Ho an'ny vondrom-piarahamonin'ny Vahoaka Voalohany, fitakiana ny ampahany lehibe tamin'ny lasan-dry zareo izany. Nandritra ny lanonam-pamadihana, nilaza ny Lehiben'ny Vahoaka Voalohany tao San­ta Rosa, Ricardo Bharath-Hernandez, fa izany no fomba ahafahan'ny razan-dry zareo miteny amin-dry zareo sy fotoana hahatsiarovana araka ny tokony ho izy ny maty ao aminy:

Some may look at this ceremony as something that does not matter, neither important nor significant. But just as most of us treat our dead with respect, and use the appropriate rituals in their own tradition, we feel very strongly that the remains of our ancestors should be respected and treated likewise.

Mety misy ny mijery ny lanonana ho zavatra tsy mila andaniam-potoana, tsy zavadehibe na tsy misy lanjany. Saingy tahaka ny hamaroansika manaja ny maty ao amintsika, sy ny fampiasaina ny fomba mety amin'izany amin'ny fomban-drazany amin'izany, dia tsapantsika matanjaka fa tokony hajaina ary karakaraina amim-panajana tahaka izany ihany koa ireo sisa tavela tamin'ny razantsika.

Rehefa tsy misy firenena — na faritra — afaka mandeha am-pigodogodonana mankany amin'ny hoavy tsy mahalala na mahatakatra ny tantarany, ny famelomana indray ny fanajana izay niavianay amin'ny mahavahoaka karaibeana anay no manefy zotram-panantenana mankany amin'izay mety ho alehanay amin'ny taona 2020.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.