- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Antsafa nifanaovana tamin'i Erick Huerta, mpikaroka iray manampy amin'ny hahatongavan'ny aterineto any amin'ireo fokonolona indizeny ao Meksika

Sokajy: Mediam-bahoaka, Teratany, Rising Voices
Fotografía de Carlos Baca, tomada del perfil público de Facebook del CITSAC. Usada con permiso.

Sary avy amin'i Carlos Baca, tao amin'ny pejy Facebook [1] CITSAC hitan'ny daholobe. Nahazoana alalana. 

Tamin'ny fiafaran'ny volana Jona 2019, natsangana tamin'ny fomba ofisialy tao Mexico City ny Foibem-pikarohana momba ny Fahalalana ny Teknolojia sy ny Vondrompiarahamonina (CITSAC) [2] (CITSAC ny fanafohezana azy amin'ny teny Espaniola).

Iray amin'ireo tetikasa ankehitriny ao amin'ny CITSAC ny fametrahana tambajotra mandeha zanabolana izay hahafahan'ny fiarahamonina hahazo finday sy tolotra aterineto amin'ny vidiny mirary ao Metlaltónoc [3] (fanjakana Guerrero), iray amin'ireo kaominina mahantra indrindra ao amin'ny firenena.

Miasa miaraka amin'ny koperativa Tosepan Titataniske [4] (iray amin'ny koperativan'indizeny lehibe indrindra mahasahana ny firenena, miorina ao amin'ny fanjakana Puebla [5], Meksika) hamolavola endrika ny rafitra fandrakofana an-tsela ihany koa ny CITSAC.

Ny CITSAC dia mifototra amin'ny fiarahamiasa eo amin'ireo fikambanana roa izay nampiroborobo ny fifandraisana sy ny fifandraisandavitra ho an'ny fiarahamonina sy indizeny sy ambanivohitra ao Meksika sy ny faritra: Tambajotram-Pahasamihafana, Fitoviana sy ary Fahazakàna A.C. (REDES A.C. [6]) sy ny Rhizomatica [7]: Izy roa ireo no mpitarika ny tambajotram-piarahamonina an-tsela (cellulaire) [8] voalohany tamin'ny alalan'ny Telecomunicaciones Indígenas Comunitarias [9] (Vondrom-piarahamonina fifandraisandavitra indizeny).

Vao faramparany teo, nisy fiarahamiasa isankarazany [10] natsangan'ireo orinasa hanolotra aterineto ao amin'ny faritra [11]; eny fa na dia ny governemanta meksikana aza dia nampiseho fahalianana [12] amin'ny fiaraha-miombona amin'ny Facebook hisian'ny fahazoa-miserasera any amin'ny faritra ambanivohitra.

Fikarohana [13] iray nataon'ny Global Voices tamin'ny taona 2017 momba ny hatra finday Free Basics an'ny Facebook (izay nokendrena “handravona ny hantsana nomerika”) no nahita fa tsy mahafeno loatra ny filàn'ny vondrom-piarahamonina nokendrena hiserasera, nefa mety hanitsakitsaka ny zon-dry zareo, io servisy io.

Amin'izao fisokafan'ny CITSAC izao, nantsafain'ny Global Voices i Erick Huerta [14], mpandrindra ankapobeny lefitra ao amin'ny REDES, A.C. sady mpanao fikarohana momba ity santa-draharaha ity.

Global Voices (GV): Ahoana no nampisandratra ity santatr'andraikitra ity?

Erick Huerta: Buscábamos darle forma y sistematizar el trabajo que ya veníamos haciendo desde REDES y Rhizomatica, así como poder integrar a esos trabajos una red de universidades y grupos con los que ya hemos colaborado, pero estando en posibilidades de brindarles una estructura, a través de la cual podríamos operar colectivamente de mejor manera.

Básicamente, lo que hacemos en el CITSAC es hacer investigación con y para las comunidades indígenas. Este es el objetivo.

Erick Huerta: Nikaroka izahay handamina sy hampizotra tsara ny asa efa nataonay tao amin'ny REDES sy Rhizomatica, ary hampiaty ihany koa ny tambajotran'oniversite sy vondrona izay efa niarahanay niasa, ary hanolotra rafi-pandaminana ho azy ireo ihany koa ahafahanay miasa miaraka.

Ny tanjonay lehibe ato amin'ny CITSAC dia ny fikarohana miaraka amin'ny vondrom-piarahamonina indizeny.

GV: Karazam-pikarohana tahaka ny ahoana no ataonareo?

EV: Tenemos dos fines principales: una es trabajar en la atención a los problemas y aspiraciones de las comunidades indígenas en comunicación, la cual tiene que ver mucho con temas de investigación-acción; es decir, se trabaja mucho con las comunidades, que ubican una acción o problemática, y se constituye un grupo de investigación para trabajar en esos temas. De ahí surge, por ejemplo, la Guía para el Diseño de Estrategias de Comunicación para la Defensa del Territorio,  [15]la cual presentamos en el evento de lanzamiento del Centro.

La otra parte es la investigación en términos de desarrollo regulatorio, que tiene que ver con la posibilidad de que estas comunidades accedan a servicios de cuarta generación [16] o LTE [17]. Para ello necesitamos que haya espectro. El problema es que la mayoría del espectro LTE se encuentra concesionado y, por tanto, necesitamos desarrollar sistemas de espectro compartido que permitan que el espectro existente —en donde no se está utilizando— se pueda compartir, y que lo puedan utilizar estas comunidades.

Otra forma de investigación que tenemos es de índole técnica (ya sea cualitativa o cuantitativa) de política y derecho comparado, que se requiere para sostener las propuestas de las comunidades de política pública o de regulación, frente a los gobiernos. En ese sentido, documentamos y constituimos los argumentos jurídico-políticos, e integramos aquellos temas tecnológicos que se requieran desarrollar y que se necesitan para las comunidades. De esta manera, hacemos investigación que tenga incidencia en las políticas públicas o en la regulación, o en la tecnología. Esto le sirve a los gobiernos para poder desarrollar este tipo de políticas públicas, y le sirve a las comunidades porque tienen argumentos jurídico, políticos, legales, técnicos y/o económicos para defenderlos.

EV: Roa lehibe ny fikarohana ataonay: iray aloha ny miasa amin'ny olana sy hetahetan'ny vondrom-piarahamonina indizeny mifandraika amin'ny fifandraisana; katroka-karoka izany, izay midika hoe mamantatra hetsika na olana iray ny vondrom-piarahamonina, ary misy vondrona mpikaroka atsangana hiasa amin'ireo olana ireo. Vokatr'izany karazam-pikarohana izany, ohatra, ny Guide for the Design of Communication Strategies for the Defense of the Territory [15], [Taridalana hanomezana endrika ny tetipanorom-pifandraisana hiarovana ny zaratany], izay natolotray tamin'ny fanokafana ny Foibe.

Kinendry iray hafa ny karoka eo amin'ny fampivoarana fitsipika, mitodika amin'ny hahazoan'ireo vondrom-piarahamonina ireo miditra servisy taranaka fahaefatra [18] (4G) na (Long-Term Evolution, LTE [19]). Amin'izany izahay mila karazan'avana (spectre). Ny olona anefa dia manan-tompo avokoa ny ankamaroan'ny avana LTE ary, avy amin'izany dia mila mampivelatra rafitra-avana azo zaraina izahay ahafahan'ny avana misy amin'izao fotoana—izay tsy miasa—mba ho azo zaraina, mba ahafahan'ny vondrom-piarahamonina mampiasa azy.

Manao fikarohana fanaovan-dalàna ara-teknika ihany koa izahay (na eo amin'ny hatsarany na eo amin'ny habetsany) sy amin'ny lalàna natao fampitaha, izay takiana hanohanana tolo-kevitra politikam-panjakana na fifampifehezan'ny vondrom-piarahamonina manoloana ny governemanta. Nandrakitra sy nametraka fandresen-dahatra ara-pitsarana izahay hanatrarana izany, ary hampiaty ireo olana ara-teknolojia ireo izay ilaina velarina sady ilain'ny vondrom-piarahamonina. Amin'izay fotoana izay izahay manao fikarohana misy fiantraikany amin'ny politikam-panjakana, amin'ny fitsipika na amin'ny teknolojia. Manampy ny governemanta izany hampivelatra io karazana politikam-panjakana io, ary mety amin'ny vondrom-piarahamonina izany satria manana tolo-pandresen-dahatra ara-pitsarana, politika, teknika sy/na ara-toekarena ry zareo hiaro azy ireo.

GV: Inona avy ireo karazana olana na fanamby lehibe natrehanareo hatramin'izao?

EV: Hay muchísimos problemas en las comunidades relacionados con la defensa de su territorio (básicamente el despojo por parte de empresas y gobiernos que desean los recursos de las comunidades). Las comunidades en estos procesos quedan muy devastadas y divididas, incluso con criminalidad que no tenían. Vimos que la comunicación que se estaba llevando a cabo, entraba en estos procesos, y acababa dividiendo a las propias comunidades. Por ello, estuvimos trabajando, durante 5 años aproximadamente, en identificar una Guía para poder tener una comunicación más efectiva que fortaleciera a las comunidades en estos procesos. De ahí surgió la Guía para el Diseño de Estrategias de Comunicación para la Defensa del Territorio [15] que te comentaba, con una serie de resultados de una investigación que se hizo en campo, con las comunidades, y que está sustentada en la experiencia.

Por otro lado, en toda América Latina la regulación que hay para las redes comunitarias es muy pobre, muchos gobiernos no saben ni qué son, no conocen los problemas legales que enfrentan, ni su importancia, ni los lugares que atienden, entonces las políticas, a veces, les son desfavorables. Aquí, entonces, trabajamos en compilar experiencias, sistematizarlas, darles estructura jurídica, ver qué políticas les han funcionado, y preparamos un documento de investigación, como el caso del reporte Redes Comunitarias en América Latina. Desafíos, Regulaciones y Soluciones.  [20]

EV: Maro ny olana ao amin'ny vondrom-piarhaamonina izay mifandraika amin'ny fiarovana ny zaratanin-dry zareo (fototr'izany ny fanesoran'ny orinasa sy ny governemanta ny tanin-dry zareo satria ilain'ireo ny loharanombolan'ny vondrom-piarahamonina). Miantraika betsaka amin'ny vondrom-piarahamonina ireo olana ireo, potika sy misaratsaraka ry zareo, satria lasa misy asa-jiolahy koa izay tsy niainan-dry zareo taloha ao amin-dry zareo. Mampisara-tsaina ny vondrom-piarahamonina na dia ny karazam-pifandraisana nitranga aza. Vokatr'izay, efa ho dimy taona izay, niasa izahay hanangana taridalana izay ahafahana mametraka fifandraisana mahomby kokoa ary hanamafy orina ireo vondrom-piarahamonina tafiditra ao amin'izany fizotra izany. Hita ao amin'ny Taridalana endrika paikadim-pifandraisana ho fiarovana ny zaratany [15] ny vokatry ny fikarohana mifototra eny an-kianja mifantoka amin'ny zava-niainan'ireo vondrom-piarahamonina ireo.

Etsy andaniny, mahia loatra ny fitsipika mifehy ny tambajotram-piarahamonina manerana an'i Amerika Latina, maro amin'ireo governemanta oreo no tsy mahalala hoe inona moa ireo, inona ny olana ara-pitsarana atrehan-dry zareo, ny dikan-dry zareo, na ny toerana iasan-dry zareo, ka matetika ny politika fanaovan-dalàna no tsy mety amin'ireo tambajotram-piarahamonina ireo. Miasa izahay amin'ny fanangonana traikefa, mampiditra azy ireny ao anaty rafitra, manome rafitra ara-pitsarana ho azy ireny, mamantatra hoe politika tahaka ny ahoana no mety amin-dry zareo, ary manomana dosiem-pikarohana, ohatra, ny tatitra “Tambajotram-piarahamonina ao Amerika Latina. Fanamby, Fitsipika sy Vahaolana [21]“.

GV: Azonao resahana bebe kokoa ve ny fiaraha-miasa amin'ireo vondrona akademika sy oniversite notononinao ireo?

EV: Nuestra idea es también ir generando tanto esquemas de formación para la academia, o de introducción para los jóvenes para que puedan trabajar esto dentro de las comunidades, que les permitan acercarse a sus realidades, conocerlas, quererlas, sentirse comprometidos, y que, una vez que concluyan su formación profesional, su ejercicio profesional esté comprometido con las realidades de las comunidades. Este es un objetivo a largo plazo del Centro.

Sentimos que nosotros (tanto los que formamos parte de REDES, A.C., como los que formamos parte de TIC) tuvimos oportunidades de irnos adentrando a las comunidades y sentir ese compromiso con la zona y querer trabajar por ellos.

Una de las cosas que fomentan la desigualdad social es, precisamente, que la mayoría de nosotros y de los estudiantes, nos formamos no para trabajar en beneficio de las comunidades, sino muchas veces para trabajar en contra de estas. Por ello necesitábamos dedicar un espacio para la formación, si bien no dentro de la academia, por lo menos, de alguna forma relacionado con ésta, que les permita comprometerse y llegar a estas realidades, y también acceder a todo el conocimiento que se va generando en esta práctica.

Por otro lado, hay Centros que las propias comunidades están desarrollando, por ejemplo, en sus propias Universidades, bajo sus propias necesidades y realidades. Nos gusta trabajar con estos Centros porque están generando este conocimiento, g

Photograph by Javier de la Cruz, from the public Facebook [22] page of CITSAC. Used with permission.

enerando investigación relacionada directamente con la realidad de las comunidades, y nosotros podemos quizás también participar y aportar: ya sea en la sistematización o formación técnica, que permita aprovechar mejor todos estos saberes, o incluso, colocarlos y defenderlos fuera de lo comunitario.

EV: Ny hevitray dia ny hampisy programam-panazarana ho an'ny akademia (toerana ambony) sy hampiditra ny tanora ao amin'ny asa ao amin'ny vondrom-piarahamonina. Izany ho ahafatarandry zareo tsara kokoa ny zavamisy ao amin'ireny vondrom-piarahamonina ireny, hikarakara azy ireny, ka rehefa vita ny fanazarana, dia hifandraika amin'ny zavamisy ao amin'ny vondrom-piarahamonina ny asan-dry zareo. Tanjona lavitra ezaka izany ho an'ny Foibe.

Efa nanana hirika niara-nihosina tamin'ny vondrom-piarahamonina izahay, nahatsiaro nanao adidy tamin'ny faritra ary niasa ho azy ireo izahay (ato anatin'ny REDES, A.C., sy ao amin'ny TIC).

Iray amin'ny olana nandrisika hantsana ara-piarahamonina indrindra ny hoe tsy nozarina hiasa ho amin'ny tombontsoan'ny vondrom-piarahamonina ny ankamaroanay sy ny mpianatra, fa matetika miasa ho amin'ny tombontsoany manokana. Izany no antony nilànay io karazana fanazarana io, izay na dia tsy ao anatin'ny [rafitra akademika] aza, saingy misy ifandraisana aminy, hamela ny mpianatra hiroso sy hahatratra ireo zavamisy ireo, ary mba ahafahan-dry zareo miditra amin'ny fahalalana rehetra tafiditra ao amin'io fomba fiasa io.

Etsy ankilany, misy ihany koa ireo foibe narafitr'ireo vondrom-piarahamonina ireo ihany, ohatra, ao amin'ny Oniversiten-dry zareo, hifanaraka amin'ny filàna sy ny zavamisin-dry zareo. Tianay ny miasa miaraka amin'ireo Foibe ireny satria mamoaka ireo fahalalàna sy fikarohana mifandraika amin'ny zavamisin'ny vondrom-piarahamonina ry zareo, izay mety ahafahanay mandray anjara ihany koa: na amin'ny fampidirana anaty rafitra na fanazarana ara-teknika, izay mamela anay hampiasa tsara kokoa io fahalalàna io, na hiaro azy ireny ivelan'ny vondrom-piarahamonina.