Sary natolotr'i Tuhi Martukaw (Jocelyn Ting-Hui Hung Chien 洪簡廷卉)
Ao anatin'ny fanentanana media sosialy hankalazana ny fimaroam-piteny an-tserasera manerana an'i Azia, hifandimby ireo mpikatroky ny teny sy mpanandrateny hitantana ny kaonty Twitter @AsiaLangsOnline [1] isa-kerinandro hizara ny zava-niainany tamin'ny famelomana aina indray sy fampahafantarana ireo fitenin-drazany. Niarahan'ny Rising Voices [2], ny Digital Empowerment Foundation [3], ary ny O Foundation [4] niasa ny fanentanana.
Isa-kerinandro dia hamaly fanontaniana maromaro momba azy ny mpampiantrano tsirairay ary hanome fomba fijery fohy momba ny fiteniny. Miaraka amin'i Tuhi Martukaw (Jocelyn Ting-Hui Hung Chien) (@JocelynJinumuTW [5]) ny fanontaniana sy valiny etoana izay manolotra ny zavatra horesahiny mandritra ny herinandro amin'ny maha-mpampiantrano azy.
Rising Voices: lazalazao anay ny momba anao azafady.
I am an Indigenous woman from the Kasavakan Community of the Pinuyumayan Peoples in Taiwan. I currently act as the coordinator and founder of the LIMA Taiwan Indigenous Youth Working Group [6], a freelance journalist and researcher, as well as a Ph.D. student in communication studies. I am an active Indigenous rights defender at all levels.
I was the co-chair of the Global Indigenous Youth Caucus, which is a working group formally recognized by the UN Permanent Forum on Indigenous Issues from 2010 to 2015. I founded the LIMA Taiwan Indigenous Youth Working Group in 2013 with the vision to connect the indigenous youth across the borders and continents, to share views and experiences, to contribute in the struggle of their rights and to build up their capacity to shoulder the responsibility of carrying on their cultural heritage and advocacy for equality and justice.
Vehivavy teratany avy amin'ny vondrom-piarahamonina Kasavakan ao amin'ny Vahoaka Pinuyumayan any Taiwan aho. Izaho no mpandrindra sy mpanorina ny Vondron'asan'ny Tanora Indizeny Taiwan LIMA [6] amin'izao fotoana izao, sady mpanao gazety no mpikaroka mahaleo tena, ary manohy ny fianarana Ph.D amin'ny fandalinana ny serasera ihany koa. Mpiaro ny zon'ny teratany mavitrika amin'ny ambaratonga rehetra aho.
Mpiara-Mitantana ny Fivoriamben'ny Tanora Indizeny Manerantany aho, izay vondrona ofisialy nahazo fankatoavana avy amin'ny Firenena Mikambana misahana ny Zaikabe Maharitra momba ny Raharahan'ny Vahoaka Indizeny nanomboka tamin'ny taona 2010 ka hatramin'ny taona 2015. Nanorina ny Vondron'asan'ny Tanora Indizeny Taiwan LIMA aho tamin'ny taona 2013 niaraka tamin'ny vina hampifandray ny tanora indizeny manerana ny sisintany sy ny kontinanta, mba hizarana fomba fijery sy traikefa, mba handraisana anjara amin'ny tolona amin'ny zon'izy ireo ary hananganana ny fahafahan'izy ireo hiantsoroka ny andraikiny amin'ny fanohizana ny lova ara-kolontsainany sy ny fiarovana ho an'ny fitoviana sy ny rariny.
RV: Manao ahoana ny fiteninareo ao amin'ny aterineto sy ivelan'ny aterineto?
The Pinuyumayan [7] language is identified as an endangered language by UNESCO. Only some people who are over 50 years old could speak and use the language fluently in daily conversations, while very few youth have the capacity to speak the language.
Unfortunately, I am among those who cannot speak our own language. Although there are policies and programs to facilitate the preservation of the language, the efforts failed to bring the language back to people's daily lives but rather make the language as merely a subject to learn not a vehicle to pass on traditional knowledge. Therefore, it is rarely used either online of offline.
Nosokajian'ny UNESCO ho fiteny tandindonin-doza ny fiteny Pinuyumayan [7]. Olona vitsivitsy izay efa 50 taona mahery ihany no mahay miteny sy mampiasa ilay fiteny amin'ny andavanandro, raha vitsy kosa ny tanora no mahay miteny izany fiteny izany.
Indrisy anefa anisan'ireo tsy mahay miteny ilay fiteninay aho. Na dia misy aza ny paikady sy ny programa mba hanamorana ny fiarovana ilay fiteny dia tsy nahavita namerina ilay fiteny ho an'ny fiainana andavanandron'ny olona ny ezaka natao fa nanao ny fiteny ho lohahevitra hianarana fotsiny ihany ka tsy nampiasa izany mba ho fitaovana hampitana ny fahalalana ny fomban-drazana. Noho izany, mahalana no ahitana izany anatiny sy ivelan'ny Aterineto.
RV: Lohahevitra manao ahoana avy no kasainao ifantohana mandritra ny herinandro hitantananao ny kaonty Twitter @AsiaLangsOnline?
Although the Pinuyumayan language is in a critical condition, the Pinuyumayan culture has been revitalized and thriving since the recent two decades. There are various efforts made by the people themselves to bring the language back to daily lives. I would like to share the initiatives made by the people, including songs, traditional chants and rituals.
Na dia mandalo toe-java-tsarotra aza ny fiteny Pinuyumayan, ny kolontsaina Pinuyumayan kosa dia velona indray sy niroborobo nanomboka tato anatin'ny roapolo taona. Nisy ny ezaka samihafa nataon'ireo olona mba hamerenana indray ny fiteny amin'ny fiainana andavan'andro. Te-hizara ny ezaka nataon'ireo olona aho, anisan'izany ny hira, ny hira nentim-paharazana sy ny hiram-pivavahana.
RV: Inona no tena antony manosika anao amin'ny fikatrohana antserasera amin'ny fiteninao? Inona no fanantenanao sy ny nofinofinao ho an'ny fiteninao?
It is important to see our own Indigenous languages as languages used in daily live at home, at school and at work, meaning the Indigenous languages are languages to live with, not just to preserve with all the recordings and documentations. I have the vision that in the near future, kids are not learning the Pinuyumayan language at school, but the Pinuyumayan language is the language used to teach all the subjects and we will live in an environment people talk about the weather, bargain over the price of vegetables and even argue for a parking spot in the Pinuyumayan language.
Zava-dehibe ny mahita ireo tenindrazanay manokana ho toy ny fiteny ampiasaina ao an-trano isan-andro, any an-tsekoly ary any am-piasana, midika izany fa fiteny tokony hiainana isan'andro ireo fitenin'ny indizeny fa tsy natao hotahirizina amin'ny firaketana sy an-tsoratra fotsiny ihany. Mahita fahitana aho fa tsy hianatra ny fiteny Pinuyumayan any am-pianarana intsony fa ny fiteny Pinuyumayan no fiteny ampiasaina amin'ny fampianarana ny taranja rehetra ary hiainana amin'ny tontolo ahitana ny olona miresaka momba ny toetrandro, hiady varotra momba ny vidin'ny legioma ary hifamaly amin'ny fiteny Pinuyumayan mihitsy eny amin'ny toeram-piantsonana aza izahay.