Tranga manantantara iray any Però. Nanohana ny asakaroka tamin'ny fiteny quechua izy.
Tamin'ny talata 15 oktobra 2019, nahazo ny mari-pahaizana dôktôrà amin'ny literatiora peroviana sy latinô-amerikana tao amin'ny Oniversitem-Pirenena Voalohany tao San Marcos de Lima (UNMSM) i Roxana Quispe Collante. Nahazo naoty 20, ny isa tsara indrindra amin'ny rafi-pampianarana peroviana ny asakaroka notohanany. Fa ny tena nampiavaka ity asakaroka ity, dia ny nanohanana azy manontolo tamin'ny fiteny quechua [fr].
Ao anatin'ny fianakaviam-piteny vazimba avy ao Andes afovoany, izay mivelatra amin'ny faritra andrefana manontolo ao Amerika atsimo sy manavatsava firenena fito ny quechua. Araka ny lahatahiry avy ao amin'ny Ivontoeram-pirenena amin'ny ara-antontanisa sy ara-kajimirindra [fr], olona latsaky ny efatra tapitrisa, 19.9% amin'ny mponina, no niteny quechua tamin'ny taona 2018 tao Però.
Nefa sambany no nisy asakaroka notohanana tamin'ity fiteny ity. Jereo amin'ity lahatsary manaraka ity ny fanohanana asakaroka iray manontolo amin'izany:
Lazain'ny tranonkalan'ny oniversite ho lanonana manatantara ity fotoana ity ary nomeny ny torohay sasantsasany amin'ny asakarok'i Roxana Quispe:
Hito histórico para lengua quechua. Por primera vez en el Perú, se sustentó una tesis en dicha lengua para obtener el grado de Doctor en Literatura Peruana y Latinoamericana por la Universidad Nacional Mayor de San Marcos (UNMSM), que Roxana Quispe Collante aprobó con nota de 20 (excelente), en un hecho de gran trascendencia para la reivindicación de las lenguas originarias del país.
Su investigación, titulada “Yawar Para, Kilku Warak’aq, Andrés Alencastre Gutiérrezpa harawin pachapi, Qosqomanta runasimipi harawi t’ikrachisqa, ch’ullanchasqa kayninpi” (“Lluvia de sangre, transfiguración y singularidad en el mundo poético quechua del harawi cusqueño de Andrés Alencastre Gutiérrez, Kilku Warak’aq”), no solo buscó reconocer el valor literario del mencionado poeta andino y reinterpretar su poemario Yawar Para, sino devolver el vigor al quechua para fortalecerlo fuera de todo prejuicio lingüístico y cultural.
Kihondalana manatantara ho an'ny fiteny quechua. Sambany teto Però, natolotr'i Roxana Quispe Collante amin'ny fiteny quechua ny asakaroka hahazoana dôktôrà amin'ny literatiora peroviana sy latinô-amerikanina ao amin'ny Oniversitem-pirenena voalohany ao San Marcos (UNMSM), ary nahazo ny naoty ambony indrindra amin'ny isa 20 (excellent), lanonana manana ny lanjany lehibe amin'ny fitakiana [ara-drariny] (hitenenana) ireo fitenin-janatany eto amin'ny firenena. Ny fanadihadiana, mitondra ny lohateny hoe “Yawar Para, Kilku Warak’aq, Andrés Alencastre Gutiérrezpa harawin pachapi, Qosqomanta runasimipi harawi t’ikrachisqa, ch’ullanchasqa kayninpi” (“ny ranomaso rà, fiovana endrika sy fiavahana manokana ao amin'ny tontolo poetika quechua yaraví [fr] avy amin'i Andrés Alencastre Gutiérrez,[poeta iray avy ao Cuzco nanoratra tamin'ny anarana Kilku Warak'aq]”, dia tsy natao fotsiny ihany ho vavolombelon'ny lanja litereran'ny poeta sy ny fijerena indray ny dikan'ny voasoratra ao amin'ny angon-tononkalo Yawar Para, fa natao koa hanabe voho indray ny quechua ka hahatonga azy ho matanjaka kokoa eo anatrehan'ny hevi-draikitra ara-piteny sy ara-kolontsaina.
Avy ao Cuzco [fr] ity dokotera vaovao antsoina hoe Quispe Collantes ity, profesora ao amin'ny oniversite ary manana maîtrise amin'ny haifiteny ao amin'ny Oniversiten'ny Papa katolika ao Però. Manome torohay tamin'ny lalana nandalovany tao amin'ny oniversite sy tamin'ny tontolon'ny asa ny bilaogy K@wsay :
[Roxana Quispe] Habla y redacta en quechua e inglés. Además, vive interesada en estudios e investigaciones de literatura, lingüística, educación intercultural bilingüe, antropología, arte y en manifestaciones de la diversidad y el legado de la cultura quechua.
Durante su exposición, Quispe Collantes admitió que tuvo […] que “viajar a las provincias altas de Canas (al sur del Cusco) para lograr la traducción y el significado para toponimias que no encontraba por ningún lado. Les preguntaba a mis papás, a mis abuelos y docentes y no daban (con el significado)”.
Miteny sy manoratra amin'ny fiteny quecha sy anglisy [i Roxana Quispe]. Liana ihany koa amin'ny famakafakana sy fikarohana literatiora, haifiteny, fanabeazana iraisankolontsaina sy roa fiteny, anthropolojia, ny zavakanto sy ireo fihetsiketsehana amin'ny fimaroana sy ny vakoka amin'ny kolontsaina quechua. Nandritra ny fanolorana nataony i Quispe Collantes niaiky fa tsy maintsy […] “nandeha hatrany amin'ny faritanin'i anas [atsimon'i Cuzco] hanamarina ny dikanteny sy ny hevitry ny anarantsamirery izay tsy hitako any an-kafa. Nanontany ny ray aman-dreniko aho, ny raibeko sy ny renibeko, ny mpampianatra ahy fa tsy hain-dry zareo”.
Ireo mpitsara dia ahitana ireto dokotera manaraka ireto: Isabel Gálvez, mpampianatra tompotoerana amin'ny fampianarana Quechua ao amin'ny UNMSM, Gonzalo Espino, sojabe-lefitra amin'ny fikarohana, fianarana (literatiora) ary talen'ny asakaroka, sy ny profesora Mauro Mamani, Rómulo Monte Alto ary Dorian Espezúa.
Tamin'ny famaranana ny fanolorana nataony i Roxana Quispe naneho ny hafaliany, izay nampitain'ny fampitam-baovao mahazatra sy antserasera ao Però :
Me siento muy emocionada por representar a las mujeres quechuahablantes orgullosas de su cultura. Busca que el Runa Simi no solo se hable en sus comunidades, sino que acceda a la academia.
Mihetsi-po tanteraka aho misolotena ny vehivavy miteny quechua sy afa-mirehareha amin'ny kolontsainy. Maniry ny Runa Simi [fitenin'olombelona : ny quechua] aho mba tsy ho eo anivon'ny vondrom-piarahamonina ihany no itenenana azy fa aty amin'ny oniversite ihany koa.
Niampitampita imbetsaka tao amin'ny famoaham-baovao iraisampirenena izany vaovao izany, toy ny El País ao Espaina sy ny The Guardian ao Angletera. Etsy ankilan'izany, nifaneho hevitra tamin'ity lohahevitra ity ihany koa ny mpisera Twitter :
💡En los últimos 468 años nadie había escrito una tesis doctoral en alguna de nuestras lenguas indígenas en nuestro país.
📰Roxana Quispe lo hizo este año. Y quiere seguir impulsando el #quechua en los ámbitos académicos ➡ https://t.co/ynROL4rjM5#CompartiendoCalidad— Sineace (@SineacePeru) October 26, 2019
Tao anatin'ny 468 taona izao, tsy nisy olona nanoratra ny asakaroka hahazoana dôktôrà amin'ny fitenin-janatany ato amin'ny firenentsika. Nanao izany i Roxana Quispe tamin'ity taona ity. Ary maniry izy hanohy hampiroborobo ny quechua ao amin'ny tontolon'ny anjerimanontolo.
this is hugely important
many thanks to roxana quispe collantes for being the first to write and defend her doctoral thesis in quechuaStudent in Peru makes history by writing thesis in the Incas’ language https://t.co/PBYqiPE02V
— monique d'hooghe ♿ (@moniquedhooghe) October 27, 2019
Tena zava-dehibe tokoa ity..
Mankasitraka indrindra an'i Roxana Quispe Collantes noho izy voalohany nanoratra sy nanohana asa-karoka amin'ny fiteny quechua.Miditra ao anatin'ny tantara noho ny fanoratany ny asakaroka ho amin'ny fitenin'ny incas ny vehivavy mpianatra iray ao Però.
Atombohy ny resaka
Mpiserasera Facebook?
Araho Twitter
Hevitra farany
Taorian'ny Nilazan'Ilay Ministra Indiana Hoe 'Indraindray Tsara Ny Fanolanana', Mijoro...
LALANA IZANY
Hong Kong: 'Raha Afaka Mampirafy Ny Lehilahy? Nahoana Kosa Ny...
ny fampirafesana dia fomba mamohehatra hitovizan'ny olona sy ny biby ary ny lehilahy no mpanao...
Tahiry isambolana
- Febroary 2021 50 Lahatsoratra
- Janoary 2021 49 Lahatsoratra
- Desambra 2020 45 Lahatsoratra
- Novambra 2020 35 Lahatsoratra
- Oktobra 2020 42 Lahatsoratra
- Septambra 2020 46 Lahatsoratra
- Aogositra 2020 49 Lahatsoratra
- Jolay 2020 51 Lahatsoratra
- Jona 2020 59 Lahatsoratra
- Mey 2020 41 Lahatsoratra
- Avrily 2020 61 Lahatsoratra
- Marsa 2020 40 Lahatsoratra
- Febroary 2020 50 Lahatsoratra
- Janoary 2020 53 Lahatsoratra
- Desambra 2019 109 Lahatsoratra
- Novambra 2019 91 Lahatsoratra
- Oktobra 2019 103 Lahatsoratra
- Septambra 2019 94 Lahatsoratra
- Aogositra 2019 89 Lahatsoratra
- Jolay 2019 166 Lahatsoratra
- Jona 2019 234 Lahatsoratra
- Mey 2019 190 Lahatsoratra
- Avrily 2019 202 Lahatsoratra
- Marsa 2019 159 Lahatsoratra
- Febroary 2019 174 Lahatsoratra
- Janoary 2019 291 Lahatsoratra
- Desambra 2018 204 Lahatsoratra
- Novambra 2018 316 Lahatsoratra
- Oktobra 2018 307 Lahatsoratra
- Septambra 2018 172 Lahatsoratra
- Aogositra 2018 200 Lahatsoratra
- Jolay 2018 248 Lahatsoratra
- Jona 2018 216 Lahatsoratra
- Mey 2018 207 Lahatsoratra
- Avrily 2018 230 Lahatsoratra
- Marsa 2018 165 Lahatsoratra
- Febroary 2018 143 Lahatsoratra
- Janoary 2018 186 Lahatsoratra
- Desambra 2017 177 Lahatsoratra
- Novambra 2017 148 Lahatsoratra
- Oktobra 2017 224 Lahatsoratra
- Septambra 2017 165 Lahatsoratra
- Aogositra 2017 228 Lahatsoratra
- Jolay 2017 180 Lahatsoratra
- Jona 2017 227 Lahatsoratra
- Mey 2017 227 Lahatsoratra
- Avrily 2017 152 Lahatsoratra
- Marsa 2017 134 Lahatsoratra
- Febroary 2017 129 Lahatsoratra
- Janoary 2017 112 Lahatsoratra
- Desambra 2016 103 Lahatsoratra
- Novambra 2016 136 Lahatsoratra
- Oktobra 2016 158 Lahatsoratra
- Septambra 2016 142 Lahatsoratra
- Aogositra 2016 142 Lahatsoratra
- Jolay 2016 129 Lahatsoratra
- Jona 2016 132 Lahatsoratra
- Mey 2016 152 Lahatsoratra
- Avrily 2016 126 Lahatsoratra
- Marsa 2016 115 Lahatsoratra
- Febroary 2016 114 Lahatsoratra
- Janoary 2016 125 Lahatsoratra
- Desambra 2015 86 Lahatsoratra
- Novambra 2015 128 Lahatsoratra
- Oktobra 2015 131 Lahatsoratra
- Septambra 2015 129 Lahatsoratra
- Aogositra 2015 142 Lahatsoratra
- Jolay 2015 109 Lahatsoratra
- Jona 2015 108 Lahatsoratra
- Mey 2015 107 Lahatsoratra
- Avrily 2015 115 Lahatsoratra
- Marsa 2015 110 Lahatsoratra
- Febroary 2015 106 Lahatsoratra
- Janoary 2015 47 Lahatsoratra
- Desambra 2014 99 Lahatsoratra
- Novambra 2014 81 Lahatsoratra
- Oktobra 2014 100 Lahatsoratra
- Septambra 2014 102 Lahatsoratra
- Aogositra 2014 95 Lahatsoratra
- Jolay 2014 146 Lahatsoratra
- Jona 2014 99 Lahatsoratra
- Mey 2014 94 Lahatsoratra
- Avrily 2014 94 Lahatsoratra
- Marsa 2014 71 Lahatsoratra
- Febroary 2014 127 Lahatsoratra
- Janoary 2014 125 Lahatsoratra
- Desambra 2013 137 Lahatsoratra
- Novambra 2013 137 Lahatsoratra
- Oktobra 2013 133 Lahatsoratra
- Septambra 2013 106 Lahatsoratra
- Aogositra 2013 47 Lahatsoratra
- Jolay 2013 114 Lahatsoratra
- Jona 2013 103 Lahatsoratra
- Mey 2013 76 Lahatsoratra
- Avrily 2013 116 Lahatsoratra
- Marsa 2013 118 Lahatsoratra
- Febroary 2013 95 Lahatsoratra
- Janoary 2013 126 Lahatsoratra
- Desambra 2012 158 Lahatsoratra
- Novambra 2012 210 Lahatsoratra
- Oktobra 2012 124 Lahatsoratra
- Septambra 2012 75 Lahatsoratra
- Aogositra 2012 135 Lahatsoratra
- Jolay 2012 147 Lahatsoratra
- Jona 2012 80 Lahatsoratra
- Mey 2012 97 Lahatsoratra
- Avrily 2012 118 Lahatsoratra
- Marsa 2012 170 Lahatsoratra
- Febroary 2012 106 Lahatsoratra
- Janoary 2012 101 Lahatsoratra
- Desambra 2011 80 Lahatsoratra
- Novambra 2011 91 Lahatsoratra
- Oktobra 2011 142 Lahatsoratra
- Septambra 2011 99 Lahatsoratra
- Aogositra 2011 110 Lahatsoratra
- Jolay 2011 93 Lahatsoratra
- Jona 2011 94 Lahatsoratra
- Mey 2011 87 Lahatsoratra
- Avrily 2011 108 Lahatsoratra
- Marsa 2011 160 Lahatsoratra
- Febroary 2011 130 Lahatsoratra
- Janoary 2011 98 Lahatsoratra
- Desambra 2010 57 Lahatsoratra
- Novambra 2010 59 Lahatsoratra
- Oktobra 2010 82 Lahatsoratra
- Septambra 2010 89 Lahatsoratra
- Aogositra 2010 96 Lahatsoratra
- Jolay 2010 101 Lahatsoratra
- Jona 2010 38 Lahatsoratra
- Mey 2010 44 Lahatsoratra
- Avrily 2010 43 Lahatsoratra
- Marsa 2010 52 Lahatsoratra
- Febroary 2010 47 Lahatsoratra
- Janoary 2010 31 Lahatsoratra
- Desambra 2009 32 Lahatsoratra
- Novambra 2009 28 Lahatsoratra
- Oktobra 2009 36 Lahatsoratra
- Septambra 2009 49 Lahatsoratra
- Aogositra 2009 58 Lahatsoratra
- Jolay 2009 30 Lahatsoratra
- Jona 2009 26 Lahatsoratra
- Mey 2009 68 Lahatsoratra
- Avrily 2009 12 Lahatsoratra
- Marsa 2009 36 Lahatsoratra
- Febroary 2009 70 Lahatsoratra
- Janoary 2009 62 Lahatsoratra
- Desambra 2008 89 Lahatsoratra
- Novambra 2008 14 Lahatsoratra
- Oktobra 2008 51 Lahatsoratra
- Septambra 2008 51 Lahatsoratra
- Aogositra 2008 70 Lahatsoratra
- Jolay 2008 106 Lahatsoratra
- Jona 2008 65 Lahatsoratra
- Mey 2008 95 Lahatsoratra
- Avrily 2008 160 Lahatsoratra
- Marsa 2008 94 Lahatsoratra
- Febroary 2008 20 Lahatsoratra
- Janoary 2008 231 Lahatsoratra
- Desambra 2007 87 Lahatsoratra
- Novambra 2007 104 Lahatsoratra
- Oktobra 2007 111 Lahatsoratra
- Septambra 2007 33 Lahatsoratra
Faly be aho fa misy olona tia ny teny Malagasy toa ahy. Mirehareha aho amin'ny...
Raha ny fahalalako azy, toa fanerena avy amin'ny Banky Foiben'ny Madagasikara io sora-bola tsy maintsy...
Miarahaba an'i Naritsimba, ary izaho koa rehefa mieritreritra hoe banky dia ireo bankin'ny vazaha foana...