Miaramila ao Yala, Thailandy. Sary sy fanazavana avy amin'i Tarik Abdel-Monem. Loharano: Flickr (CC BY-NC-SA 2.0)

Taorian'ny fanafahana madiodio olona dimy voampanga ho namono olona tao atsimon'i Thailandy tamin'ny 4 Oktobra 2019, namaky fanambaràna iray tao anatin'ny lapan'ny fitsaram-paritany Yala ho fisian'ny fitsabahana ara-politika sy ara-itsarana ny Mpitsara Khanakorn Pianchana. Taorian'izany izy nandray basy ary nitifitra ny tenany teo amin'ny tratrany. Lasa toe-draharaham-pirenena ny zava-nitranga ary nahatonga ny maro hanontany ny amin'ny fahaleovantena sy ny fitokisana ny fitsarana. Nahazaka ny ratra nahazo azy ny Mpitsara Khanakorn ary efa nimpody tsikelikely ny fahasalamany.

Namoaka fanambaràna ahitana pejy 25 manazava ny hetsika nataony ny Mpitsara Khanakorn. Nanoratra i Khanakorn fa nobaikon'ny lehibeny izy hanameloka ireo voampanga na dia tsy ampy aza ny porofo fitanana sy fanamelohana. Nivoaka tao amin'ny Facebook izany tamin'ny andro nisian'ny tifitra saingy nanjavona vetivety.

Tamin'ny taona 2018, Nisambotra olona dimy ahiahiana ho nanao famonoana olona, fikambanana miafina, firaisana tsikombakomba ary heloka mifandraika amin'ny basy ny manampahefana tao atsimon'i Thailandy. Raha meloka ireo voampanga ireo dia mety ampiharina aminy ny famonoana ho faty.

Efa an-taonany maro izao no nitrena fihenjanana ny tao Thailandy atsimo noho ny fisian'ireo vondrona mampijoro ny zon'izy ireo hizaka tena. Ahitana miozolomana betsaka izany faritra izany ao amin'ity firenena betsaka bodista ity. Nampihatra ny fepetra amin'ny tany misy hotakotaka ny governemanta izay midika fa afa-misambotra olona tsy misy taratasy fampisamborana ary afa-mihazona azy ireny ao anatin'ny fotoana voafetra ny tafi-panjakana.

Mino ny Mpitsara Khanakorn fa tsy mety heverina ho ara-dalàna ny porofo azo nandritra ny famotorana sy ny fihazonana ao anatin'ny fepetran'ny hotakotaka napetraky ny governemanta.

Tao amin'ny fanambaràna nataony izy nandrisika ny mpanao lalàna hanitsy ny lalànan'ny Lapan'ny Fitsarana mba handraràna ny fanovana ny didy mialoha ny hamakiana azy ireny. Amin'izao fotoana, afa-mamaky mialoha ny didin'ny mpitsara eny fa na dia mialoha ny hanambaràna azy ireny ao amin'ny fotoam-pitsarana aza ireo manampahefana ambony kokoa ao amin'ny rafi-pitsarana. Afa-manery ny eo ambany fahefany ireo mpitsara zokiny ireo hanoratra indray (hanova) ny fanapaha-keviny voalohany. Nangatahan'ny Mpitsara Khanakorn tamin'ny governemanta ihany koa ny ‘hanomezana ara-drariny ny vola (karama)’ ho an'ny mpitsara.

Return rulings to judges. Return justice to people.

My statements might hold weight as light as a feather, but a judge’s heart must be as firm as a mountain.

Avereno amin'ny mpitsara ny didim-pitsarana. Avereno amin'ny vahoaka ny rariny.
Mety ho maivana tahaka ny volomborona ny fanambaràna ataoko, saingy tokony ho mivaingana tahaka ny tendrombohitra ny fon'ny mpitsara.

Natahotra ny Mpitsara Khanakorn fa hiteraka famotorana sy hanimba ny asany ny hanadiovana ireo voampanga. Saingy ao anatin'izany fotoana izany ihany, tsy afa-manameloka ny voampanga noho ny tsy fahampian'ny porofo izy. Noho ny tsy fahitany izay ho lalan-kombany dia nanapa-kevitra izy ny hitifi-tena.

Nahazo ny fifantohan'ny ao amin'ny firenena haingana ny fitifirana. Ny sasany amin'ireo mpanohana ny miaramila miampanga ilay mpitsara ho manangana tantara an-tsehatra hamelomana fifandirana ara-politika. Ny sasany indray mino fa ao anatin'ny tsikombakomba hanampiana ny mpanohitra mba hitsofohana ao amin'ny (rafitra) mpitsara izany.

Midrikina ny manampahefanan'ny Lapan'ny Fitsarana fa ao anatin'ny rariny sy mahaleotena ny rafi-pitsarana ary nolazainy fa ny trangam-pitifirantena nataon'ny Mpitsara Khanakorn dia mety ho tondro fa miatrika ‘olana manokana maro dia maro’ izy.

Tahaka izany ihany koa, nanangana famotorana amin'ny filazana natsangan'ny mpitsara mba hiarovana ny fitokisana ny rafi-pitsarana ny governemanta.

Atiya Achakulwisut, mpanao matoandahatsoratra ho an'ny gazety Bangkok Post namehy ny setriny avy amin'ny Thailandey maro:

His putting his life on the line to call for attention to what he believes is a malady eroding the justice system is as outrageous as it is sickening, especially when considering what amount of despair could have driven the judge to the point of self-sacrifice.

Ny fanesorany ny ainy mba hahazoana fifantohana amin'izay inoany no midika faharisarisàna mikiky ny rafi-pitsarana ary manafintohina satria mankaloiloy, indrindra rehefa heverina ny halehiben'ny fitaintainana mahatonga ilay mpitsara ho tonga any amin'ny fanaovana sorona ny tenany.

Avoitran'ny matoambaovaon'ny Bangkok Post ny fahasarotana ao amin'ny tontolo politika ao Thailandy atsimo:

…that it is an extremely complicated issue which can easily result in innocent people being wrongly punished or scapegoated. When that is the case, such injustice only fuels resentment among the Muslim majority and hinders state attempts to bring peace to the troubled region.

… fa raharaha tena manahirana dia manahirana tokoa izy ity izay mety manamora ny fanasaziana olona tsy manantsiny na lasa sorona. Raha izay no mitranga, hiteraka lonilony amin'ny ankamaroan'ny Miozolomana izany tsy rariny izany ary hanelingelina ny fikasan'ny fanjakana hitondra fandriampahalemana ao amin'ny faritra misy hotakotaka.

Cross-Cultural Foundation, FTMF iray miorina ao amin'ny faritra atsimon'i Thailandy ao no manana zavatra tokony hotanterahana :

Immediately transfer all persons involved in Judge Khanakorn’s predicament out of their posts: Such an order will ensure that an ensuing investigation will be fair for all parties, free from internal influence and the designated inquiry team should also include external advisors. The investigative findings should also bring about preventive measures to guarantee a non-recurrence of interference in the judicial independence.

Afindrao toerana avy hatrany ireo olona rehetra tafiditra nahatonga izao raharaha Mpitsara Khanakorn izay manahirana izao. Izany baiko izany ho hiantoka fa ho ara-drariny ho an'ny rehetra ny famotorana manaraka, tsy hisy tsindry avy ao anatiny ary tokony ahitana mpanolotsaina ivelan'ny faritra ireo ekipa hanao ny famotorana. Tokony hitondra fepetram-pisorohana izay hiantoka ny tsy isian'ny fitsabahana ao amin'ny fahaleovantenan'ny rafi-pitsarana ihany koa ny zavatra hita ao amin'ny famotorana.

Mamerimberina ny filàna hisian'ny fanavaozana ara-politika sy ara-pitsarana ao Thailandy i Frederick Rawski, talen'ny Vaomieran'ny Mpitsara Iraisampirenena ao Azia:

This unfortunate incident again shows the need for sustained reforms of law enforcement and particularly of the independence of the judiciary in Thailand.

This case again shows how misuse of emergency decrees in southern Thailand has aggravated the political pressure exerted on judges.

Asehon'ity toe-javatra mampalahelo ity indray ny filàna fanavaozana amin'ny fampiharana ny lalàna ary indrindra ny fahaleovantenan'ny rafi-pitsarana ao Thailandy.
Asehon'ity raharaha ity indray fa manavesatra ny tsindry atao amin'ny mpitsara ny fampiasana tsy araka ny tokony ho izy ny hitsivolana mihatra amin'ny hotakotaka ao amin'ny faritra atsimon'i Thailandy

Ny antony voalohany mahatonga ny famonoantena dia avy amin'ny fahakiviana tanteraka tsy voatsabo. Azo tsaboina ny fahakiviana ary azo sorohina ny famonoantena. Afa-mahazo fanohanana tsy ambara manoloana ireo manampanirina ny hamono tena sy ireo tratran'ny krizy ara-pihetsehampo ianao. Tsidiho ny Befrienders.org hahitanao antso fisorohana famonoantena ao amin'ny firenena misy anao.