@ActLenguas : Atsofok'i Genner Llanes Ortiz ho ao anatin'ny fanelezana ny fiteny Maya ny aterineto sy ny haikanto

Sary natolotr'i Genner Llanes Ortiz.

Amin'izao taona 2019 izao dia nanasa vahiny samihafa izahay mba hitantana ny kaonty Twitter @ActLenguas sy hizara ny traikefan-dry zareo amin'ny resaka famelomana indray sy fampiroboroboana ny tenindreniny. Ato anatn'ity lahatsoratra ity ianao dia hahafantatra misimisy kokoa momba an'i Genner Llanes Ortiz sy ireo lohahevitra horesahany mandritra ny herinandro ampiantranoany ny kaonty.

Rising Voices (RV) : Lazalazao anay ny momba anao…

Soy un antropólogo maya yucateco y siempre he estado involucrado en el trabajo con comunidades y con organizaciones de la sociedad civil. De pequeño, no me enseñaron la lengua, pero la he ido re-aprendiendo en espacios de organización política y movilización cultural. A principios de este siglo, salí de mi región para estudiar y luego trabajar, pero siempre regresa mi corazón y mi anhelo a la tierra donde nací. En las redes sociales, escribí un blog, y compilé contenidos relacionados con la cultura y la lengua maya. También, he promovido campañas virtuales de visibilización de los pueblos e individuos mayas, junto con otros activistas. Más recientemente, compilé una lista de canciones en lenguas mayas en Spotify y de videos musicales en YouTube. Actualmente trabajo como profesor en la Universidad de Leiden en Holanda..

Maya avy ao Yucatan aho ary antropology (mpahay momba ny olombelona). Niasa mandrakariva niaraka tamin'ireo vondrom-piarahamonina sy ireo fikambanana sivily. Fony aho mbola zaza, tsy nisy nandetika io fiteny io tao an-tsaiko, fa niverenako nianarana ilay izy tany anatin'ny habak'ireo fikambanana politika sy ireo fihetsiketsehana ara-kolontsaina. Tany am-piandohan'ity taonjato ity aho no nandao ny faritra nisy ahy, saingy ny foko sy ny fitiavako dia miverina hatrany any amin'ilay tany nilatsahan'ny tavoniko. Raha momba ny tambajotra sosialy indray, namorona bilaogy aho ary tao no natambatro ireo votoaty mifamatotra amin'ny kolontsaina sy ny fiteny maya. Niaraka tamin'ireo mpikatroka hafa dia nandray anjara koa aho tamin'ireo fanentanana tety anaty aterineto mba hametrahana ho eny amin'ny lohalaharana  ireo vahoaka sy ny maya isam-batanolona. Vao haingana, nandrafitra lisitra iray ao amin'ny Spotify aho ahitàna ireo hira amin'ny fiteny maya sy lahatsary iray hafa ao amin'ny Youtbe. Amin'izao isika miresaka izao, mpampianatra ao amin'ny anjerimanontolo ao Leyde any Hollande aho.

RV : Ny toerana misy ny fiteninao ety anaty sy ivelan'ny aterineto amin'izao fotoana izao?

La lengua maya fue el idioma predominante de comunicación cotidiana en la península de Yucatán hasta mediados del siglo XX. Desde entonces, ha ido perdiendo hablantes a una velocidad acelerada. A pesar de los discursos de gobierno, predomina la discriminación hacia los maya-hablantes, lo cual desanima la transmisión de la lengua a las generaciones más jóvenes. La lengua maya se usa en la enseñanza básica, y cuenta con literatura, música y otros medios que circulan de manera limitada. El uso de la lengua en línea ha aumentado en los últimos años pero aún falta mucho por hacer.

Hatrany afovoan'ny taonjato faha-20 ny fiteny maya dia fiteny iray tena nampiasaina hifandraisana isanandro tao amin'ny saikinosy Yucatan. Rehefa nandeha ny fotoana, vetivety dia nilaozan'ireo mpiteny azy izy. Na eo aza ny kabary ataon'ny governemanta, mbola misy hatrany ny fanavakavahana ireo olona miteny ny fiteny maya ary izany dia tsy mandrisika ny fampitàna ilay fiteny ho any amin'ny andian-taranaka aty aoriana. Ampiasaina any amin'ny sekoly ambaratonga fototra ny fiteny maya ary misy koa ireo boky, hira sy fitaovana tohana samihafa, saingy tsy mifamoivoy loatra izy ireny. Na ohatra aza ny fiteny maya ka hita be ety anaty aterineto tato anatin'ny taona vitsivitsy farany, mbola betsaka ny asa miandry.

RV : Lohahevitra momba ny inona no ho ampitainao amin'nyu alàlan'ny kaonty @NativeLangsTech ?

En mi participación en esta campaña planeo compartir reflexiones sobre el papel de las artes en la revitalización de lenguas indígenas y otros idiomas minorizados en el mundo, sobre los factores más complejos que influyen en la pérdida de hablantes, así como sus efectos más dañinos. También compartiré ejemplos interesantes de comunidades lingüísticas que trabajan por la revaloración y la sostenibilidad de sus idiomas, tanto en América Latina como en otras regiones del mundo.

Ao anatin'ny fotoana andraisako anjara amin'ity fanentanana ity, eritreretiko ny hizara ireo fisaintsainana momba ny anjara asan'ny haikanto amin'ny famelomana indray ireo teny zanatany sy ireo teny hafa vitsy an'isa eto ambonin'ny tany, ary koa momba ireo singa manahirana mifanjevo izay mandray anjara amin'ny fisintahan'ireo mpiteny azy ireny sy ny vokatra tena ratsy aterany. Hozaraiko ihany koa ireo ohatra mahaliana momba ny vondrom-piarahamonin'ireo mpahay/mpandinika momba ny fiteny miasa ho an'ny fanombànana indray sy ny fampaharetana ny tenin-dry zareo ao Amerika Latina, sy any amin'ny faritra hafa eto amin'izao tontolo izao.

RV : Inona no tena antony manosika anao ho amin'ny fikatrohana an-tserasera ho an'ny fiteninao? Inona no fanantenanao sy nofinofinao ho an'ny fiteninao?

A lo largo de estos años, al igual que otros compañeros y compañeras activistas, me ha quedado claro que las lenguas que no se hablen en el espacio familiar, no sobrevivirán la discriminación. Pero “hablar” las lenguas también significa hacerlas visibles en público, tanto en la escuela y el gobierno como en los medios de comunicación. Antes del internet, la circulación de materiales escritos en lenguas indígenas requería de recursos y herramientas que muchos hablantes no tenían. La web 2.0 cambió radicalmente esto. Hacer públicos los idiomas indígenas implica escribirlos, cantarlos, declamarlos, actuarlos, animarlos, comentarlos, etc. Espero que la transformación de los medios nos dé mayores posibilidades de “ver” nuestros idiomas más frecuentemente, tanto en línea como en la calle. Mi sueño es poder contribuir a que esto suceda.

Rehefa nifanesy ny taona, toa hitako mibaribary, toy ireo namana hafa mpikatroka rahateo, fa tsy ho ela velona manoloana ny fanilikilihana ireo fiteny tsy tenenina intsony eny anivon'ny ankohonana. Nefa  “ny fitenenana” ireny teny ireny dia midika ihany koa fa tsy maintsy ampiasaina eny imasom-bahoaka izy ireny, na any an-tsekoly izany na any anivon'ireo mpitantana sy ny fampahalalambaovao isankarazany. Talohan'ny vanim-potoanan'ny aterineto, ny fivezivezen'ny zavatra voasoratra tamin'ny fiteny zanatany (indizeny) dia niankina betsaka tamin'ireo fitaovana sy ny hoenti-manana, izay tsy betsaka tamin'ireo mpiteny azy no nanana azy ireny. Nanova izany tanteraka ny Tranonkala 2.0. Ny fampahafantarana ny daholobe momba ny fiteny zanatany dia mitaky ny hoe mila soratana izy ireny, hiraina, tanisaina, lalaovina, amporisihana, ary itondràna fanehoankevitra, sns…. Antenaiko fa ny fanovàna ireo fitaovana fifandraisana dia hanome fahitàna misimisy kokoa ho an'ny teniny, na ety anivon'ny aterineto izany, na amin'ny fiainana isanandro. Ny nofinofiko dia ny ho afaka handray anjara hahatanteraka izany.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.