Mpianatra ao amin'ny kilasin'ny teknolojiam-baovao ao amin'ny Ivontoerana Fampandrosoana ny Tanora ao Hohola. Sary Flickr avy amin'ny Departemantan'ny raharaham-bahiny sy ny varotra any Aostralia (CC BY 2.0) 

Nametraka ny fomba fijeriny mikasika ny fanarahamaso ny media sosialy ny governemanta Papoà-Neo-Ginea mba hiadiana amin'ny fielezan'ny vaovao tsaho sy vaovao faikany amin'ny aterineto. Nampitandrina ireo mpitsikera sy ny mpanao gazety fa mety hitarika ho amin'ny fanakonana ny fahalalahana miteny izany.

Nanome torolàlana ho an'ny Minisiteran'ny Teknolojiam-baovao sy ny Fifandraisana ny praiminisitra Peter O'Neill mba hijery ny fomba ahafahan'ny governemanta mifehy ny media sosialy ho fiarovana ny olom-pirenena iharan'ny famoahana vaovao faikany.

“Manimba ny vahoakantsika sy mandrava ny fiarahamonintsika izany. Niaina am-pilaminana sy am-pirindrana nandritra ny taona an'arivony tsy nisy media sosialy isika,” hoy izy nandritra ny valan-dresaka fohy tamin'ny fampahalalam-baovao.

Nilaza ny zava-nitranga vao haingana momba ny fiparitahan'ny tsaho tamin'ny Facebook izy fa zazavavy sy vehivavy maro tao an-tanànan'i Port Moresby no nisy naka an-keriny, ary nosamborin'ny mpitandro filaminana ireo nahavanon-doza. Ho setrin'izany, dia nisy vahoaka marobe nitangorona teo ivelan'ny tobin'ny polisy eo an-toerana, nitaky vaovao sy ny rariny ho an'ireo zazavavy sy vehivavy. Voalaza tatỳ aoriana fa noforonina izany resaka fakàna an-keriny izany.

Toa tena liana amin'ny fitadiavana fomba hitazonana ny Facebook ho tompon'andraikitra amin'ny anjara asany sy hisoroka ny fampielezana vaovao diso ny Praiminisitra O'Neill. Nilaza koa izy tamin'ny tafatafa tamin'ny media hoe:

They make revenue in countries like ours, but do not pay a cent in tax, and leave behind a lot of damage to communities.

Facebook does not even have a local office in Papua New Guinea, and that is an indication of how serious they are about making a contribution to our country, and to properly manage the sensitive issues that we are raising.

Mahazo fidiram-bola any amin'ireo firenena toa antsika izy ireo, kanefa tsy mandoa hetra, ary mamela fahavoazana maro ho an'ny vondrom-piarahamonina.

Tsy manana birao any Papoà-Neo-Ginea akory ny Facebook, ary mampiseho izany fa tena vonona hitondra ny anjara birikiny ao amin'ny firenentsika izy, ary hitantana araka ny tokony ho izy ireo raharaha saro-pady izay resahintsika

Tsy vao voalohany izao ny governemanta no nandrahona hifehy ny haino aman-jery sosialy. Tamin'ny taona 2018, nisy ireo tatitra momba ny tolo-kevitry ny governemanta handràra ny Facebook mandritra ny herintaona noho ny olana mifandraika amin'ny vaovao faikany sy ny fanitsakitsahana ny tsiambaratelo. Niteraka korontana ho an'ny daholobe izany ary avy eo niala tamin'ny drafitra handràra ny sehatra media sosialy malaza ny manampahefana.

Nifanindran-dalana tamin'ny fandrahonan'ireo mpikambana sasany ao amin'ny parlemanta hametraka fanapahan-kevitra fitsipaham-pitokisana ny praiminisitra ny fanambaran'i O'Neill, izay nampangain'izy ireo ho nampiasa fifehezana tafahoatra tamin'ireo departemantan'ny governemanta. Saingy voasoroka ny olana ara-politika rehefa nahazo ny fanohanan'ny maro an'isa i O'Neill ary nahemotra hatramin'ny 28 May 2019 ny parlemanta.

Voalaza fa tsy fepetra manohitra ny vaovao faikany ihany ilay drafitra hifehezana ny haino aman-jery sosialy taorian'ny fitarainan'ny Minisitry ny Teknolojiam-baovao sy ny Fifandraisana, Koni Iguan, ny famoahana “sary tsy mendrika” misy ny sarin'ny praiminisitra sy ny lehiben'ny fampanoavana. Nilaza izy fa manomana fepetra hiadiana amin'ny votoaty tahaka izany ao amin'ny Facebook ny biraony.

Nanoro hevitra ny governemanta mba tsy hampihatra ny drafitrany ny governoran'i Oro, Gary Juffa :

We are all subject to abuse and gossip and rhetoric and though we maybe upset or hurt by it we need to ensure we protect the rights of our people to express themselves as that's an essential aspect of democracy is about – freedom of speech. If we have issues we can report it to the Police or take civil legal action.

Samy iharan'ny herisetra sy ny fifosana ary kabary isika rehetra ary na dia mety tezitra sy tohina amin'izany aza isika dia mila miantoka fa miaro ny zon'ny vahoakantsika haneho hevitra isika satria lafiny iray tena manan-danja amin'ny demokrasia ny fahalalaham-pitenenana. Raha manana olana isika dia afaka mitatitra izany any amin'ny polisy na mitory any amin'ny fitsarana.

Nampahatsiahy an'i O'Neill ilay bilaogera Sylvester Gawi fa ny herisetra ao amin'ny tobin'ny polisy ao Boroko dia tokony ho notondroina ho nataon'ny “polisy tsy ampy fiofanana sy tsy ampy fitaovana tsy mitsitsy bala anaty tamberin'andraikitra.” Nolazainy ihany koa fa ny fikasana hifehy ny media sosialy dia “avy amin'ny Komonista Shinoa.”

The fact is you can't control platforms were information is circulated, attempts to do such undermines the role of democracy and freedom that is enshrined under the constitution of our country.

Ny zava-misy dia tsy afaka mifehy ny sehatra hivezivezen'ny vaovao ianao, ny fikasana hanao izany dia manohintohina ny anjara andraikitry ny demokrasia sy ny fahalalahana izay voalazan'ny lalampanorenan'ny firenentsika.

Notsipahan'i Scott Waide, mpanao gazety, ny tolo-kevitra hametra ny Facebook:

There is a general agreement that there are a lot of people who use Facebook to spread fake news. They should be investigated and prosecuted using the cybercrime act if law enforcement has the capacity to do it.

But to ban Facebook has wide-ranging implications including direct government interference on the freedom of speech of Papua New Guineans and their right to hold their leaders to account.

Misy ny fifanarahana ankapobeny fa maro ny olona mampiasa Facebook mba hanaparitahana vaovao faikany. Tokony hohadihadiana sy henjehina araka ny lalànan'ny heloka bevava antserasera izy ireo raha toa ka manana fahafahana hanao izany ny fampiharana ny lalàna.

Saingy misy fiantraikany be dia be ny fandraràna ny Facebook, anisan'izany ny fitsabahan'ny governemanta mivantana amin'ny fahalalaham-pitenenan'i Papoà Neo Ginea sy ny zon'izy ireo hampitamberina andraikitra ny mpitondra azy ireo.

Na notarihan'ny antony ara-politika ireo manampahefana ireo na tsia, dia tsy ho irery mihitsy ny governemantan'i Papoà-Neo-Ginea amin'ny faniriany hanakana ny media sosialy. Manomboka ao Alemaina hatrany Ejypta sy Singapaoro ary ny ambiny, nankatoavina ny lalàna mikendry hanakana ny vaovao diso sy kabarim-pankahalana amin'ny aterineto. Raha mahakasika ireo mpiteny tenany ihany ny sasantsasany amin'ireny lalàna ireny, ny hafa kosa mametraka ny andraikitra ara-pitsarana eo amin'ny orinasan'ny media sosialy.

Mametraka rafitra ny lalàna momba ny fampiharana ny lalàna Tambajotra ao Alemaina, fantatra amin'ny anarana hoe NetzDG, izay mitaky amin'ireo sehatra sosialy lehibe (indrindra indrindra ny Facebook) mba hanaisotra votoaty feno fankahalana ao amin'ny tranokalany ao anatin'ny 24 ora nandraisana ny fampahafantarana, fa raha tsy izany dia miatrika fandoavana onitra. Saingy ahitana fahabangana lehibe ny lalàna: tsy manampy ireo orinasa hamaritra ny atao hoe inona ny atao sy tsy atao hoe feno fankahalana, ka matetika mamela ny orinasa hirona mankany amin'ny sivana. Eo amin'ny lafiny iray, tsy mametraka rafitra hamaritana, amin'ny alàlan'ny fepetra araka ny tokony ho izy, ny atao hoe diso sy tsy diso ny ezaka hanakana ny vaovao diso.

Ny fotoana no hilaza raha handinika vahaolana tokana ny minisiteran'ny teknolojiam-baovao sy ny fifandraisana manoloana ny olana saro-bahana hatramin'izao ho an'ny governemanta sy ny orinasa manerantany.