- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Fantaro i Tajëëw Beatriz Díaz Robles, mpampiatrano ny kaonty Twitter @ActLenguas mandritra ny herinandron'ny 18 – 24 marsa

Sokajy: Antsafa, Mediam-bahoaka, Rising Voices

Sary natolotr'i Tajëëw Díaz

Amin'izao taona 2019 izao izahay manasa mpampiatrano maro hitantana [1] ny kaonty Twitter @ActLenguas (fahavitrihana ara-piteny) ka hizara ny zava-niainany amin'ny famelomana indray sy ny fampiroboroboana ny tenin-drazan-dry zareo. Ny lahatsoratra etoana miresaka momba an'i Tajëëw Beatriz Díaz Robles (@tajeewdr [2]) sy izay kasainy horesahana mandritra ny herinandro maha-mpampiatrano kaonty azy.

Rising Voices (RV): lazalazao anay ny momba anao azafady.

Soy Tajëëw Beatriz Díaz Robles, soy mixe de Tlahuitoltepec (Oaxaca, México). Formo parte del Colectivo Colmix (www.colmix.org [3]), lo que hacemos en Colmix es impulsar y desarrollar actividades de investigación, difusión, reflexión sobre el pueblo mixe, principalmente sobre la lengua. Usamos algunas plataformas digitales para difundir pero también estamos muy interesados en hacer llegar la información a los espacios donde el contenido digital no llega fácilmente. Nuestro trabajo parte de los procesos que de por sí existen en nuestra región, las generaciones que nos anteceden han hecho un trabajo importante y fundamental para establecer las bases de un proyecto regional para la lecto-escritura de la lengua.

Por cuestiones laborales tuve la fortuna de formar parte del comité organizador del primer encuentro de activismo digital de lenguas indígenas en México, un espacio que nos permitió conocer muchísimos proyectos que usan internet y otras plataformas para dar a conocer sus lenguas y así contribuir con su revitalización y la sensibilización. Este encuentro generó muchas colaboraciones posteriores entre los asistentes.

Actualmente estoy coordinando un proyecto relacionado con tecnología, el software libre y las lenguas indígenas de Oaxaca. @EndlessOaxaca

Izaho no Tajëëw Beatriz Díaz Robles, mixe avy any Tlahuitoltepec (Oaxaca, Meksika) aho. Mpikambana avy ao amin'ny Fivondronana Colmix (www.colmix.org), izay mampiroborobo sy mandrafitra hetsika ara-pikarohana, fampielezana, eritreritra momba ny vahoaka Mixe, indrindra fa eo amin'ny fiteny. Mampiasa sehatra nomerika sasantsasany izahay hampielezana ny vaovao, fa liana dia liana ihany koa izahay mahazo torohay avy amin'ireo sehatra mbola tsy vonona hovakiana ny votoaty nomerikany. Manomboka amin'ny fizotra efa misy ao amin'ny faritra misy anay ny asanay. Efa nahavita asa lehibe sy iankinan'ny ambiny hametrahana fototra amin'ny tetikasam-paritra mifantoka amin'ny famakian-teny sy ny fanoratana ny teny ny taranaka teo alohanay.

Noho ny asako dia tsara vintana aho ao anatin'ny komity mpanomana ny fihaonana voalohany amin'ny fahavitrihana nomerika amin'ny fiteny zanatany eto Meksika, izay sehatra nahafahanay nahafantatra tetikasa maro mampiasa ny aterineto sy ireo sehatra hafa hampielezana ny fiteniny ary izany no mandray anjara amin'ny famelomana indray sy amin'ny fampahafantarana. Niteraka fiaraha-miasa fanampiny teo amin'ny samy mpanatrika io fihaonana io.

Amin'izao fotoana izao aho mandrindra tetikasa iray antsoina hoe @EndlessOaxaca mifandraika amin'ny teknolojia, ny rindrambaiko maimaimpoana ary ny fiteny zanatanin'i Oaxaca.

RV: Manao ahoana moa ny toeran'ny fiteninareo ato amin'ny aterineto sy amin'ny andavanandro?

El mixe, al igual que todas las lenguas indígenas, está en riesgo de desaparición, una de las principales razones es que las transmisión generacional está debilitándose, en Tlahuitoltepec (centro) es muy común que los niños ya sólo hablen español, los espacios de uso para el mixe, sobre todo para las nuevas generaciones están disminuyendo. El acceso a internet es limitado, pero existe, hay diversas páginas que comparten contenido bilingüe-españo-mixe. Aunque la mayoría de las interacciones se realizan en español sí hay muchos usuarios que escriben en lengua mixe sobre todo para bromear. 

Ahiana hanjavona, tahaka ny fiteny zanatany rehetra ny fiteny mixe. Iray amin'ny antony lehibe indrindra ny fihalemen'ny fampitana eo amin'ny taranaka mifandimby. Ao Tlahuitoltepec (afovoany) fahita mahazatra ny ankizy miteny amin'ny teny espaniola irery ihany, ary mihena ny sehatra ampiasana ny tebt mixe, indrindra ho an'ireo taranaka vaovao. Voafetra ny fidirana amin'ny aterineto, saingy misy pejin'aterineto maro izay mizara votoaty amin'ny fiteny roa Espaniola-Mixe. Na dia tarihana amin'ny teny espaniola aza ny ankamaroan'ny fifandraisana, dia mihamaro ireo mpisera no manoratra amin'ny fiteny Mixe, indrindra rehefa hifananihany.

RV: Lohahevitra manao ahoana no kasainao ifantohana mandritra ny herinandro itantananao ny kaonty twitter @ActLenguas?

En la semana quiero compartir lo que considero algunos de los principales retos del trabajo digital de personas que dedican parte de su tiempo al activismo por sus lenguas en internet y a las diferentes formas de colaboración que existen o que podrían existir entre procesos preexistentes a lo digital. Esto como una invitación a la conversación y a la construcción de estrategias para asegurar que los proyectos digitales puedan perdurar y realmente tener un impacto en los hablantes de la lengua.

Tiako ny mizara mandritra ny herinandro izay heveriko ho fanamby lehibe sasantsasany ho an'ireo olona manokana ny ampaham-potoanany amin'ny fahavitrihana ara-piteny ho an'ny fitenindrazany an-tserasera, sy ireo karazana endrika fiaraha-miasa. Fanasana hisian'ny resaka izany sy fanorenana tetipanorona hiantohana fa afa-maharitra ny tetikasa nomerika ary manana fiantraikany amin'ny mpiteny ilay fiteny.

RV: Inona ireo mampavitrika anao handala ara-nomerika ny fiteninareo? Inona ireo fanantenana sy ireo nofinofinao ho an'ny fiteninareo?

En las comunidades donde existe acceso a internet las nuevas generaciones son nativos digitales, aún con la conexión limitada, trabajar por visibilizar y por usas las lenguas en esas plataformas es importante para su estatus. Pero esto es sólo una herramienta entre muchas, el activismo digital será útil en la medida en que promueva el uso cotidiano de la lengua, genere y fortalezca los espacios de uso.

Todas las lenguas del mundo deben poderse hablar en cualquier espacio y estar en cualquier soporte, sea este digital o físico. Mi sueño es que en un tiempo no muy lejano, las siguientes generaciones de mixes sigan hablando su lengua y puedan tener educación en esta lengua. Que puedan disfrutar del multilingüismo y que no discriminen a nadie por la lengua que habla.

Efa zatra tsara ny ara-nomerika ny taranaka vaovao any amin'ny vondro-piarahamonina afa-miditra aterineto, na dia voafetra aza ny serasera, zava-dehibe ho an'ny satan-dry zareo ny manao izay hahitana ny fiteniny ho hita amin'ireny sehatra ireny. Saingy fitaovana iray ao anatin'ny maro ihany izany, ilaina indrindra ny fahavitrihana nomerika amin'ny fampiroboroboana ny fampiasana ny fiteny isan'andro, miteraka sy manamafy ireo sehatra azo ampiasaina ny fiteny.

Tokony ho azo iresahana any amin'izay sehatra misy rehetra sy azo zakaina ny fiteny rehetra manerana izao tontolo izao, na nomerika ny sehatra na azo tsapain-tanana. Ny nofinofiko dia ny mba hanohizan'ny taranaka mandimby miresaka amin'ny fiteniny hatrany ary afa-mahazo fanabeazana amin'io fiteny io. Ary afa-misitraka fiteny maro ry zareo ary tsy misy na dia iray aza ho voahilikilika noho ny fiteny iresahan-dry zareo.