- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Fantaro i Luis Flores, mampiantrano ny kaonty Twitter @ActLenguas ny 18-24 febroary 2019

Sokajy: Antsafa, Mediam-bahoaka, Rising Voices

Photo provided by Luis Flores

Amin'ity taona 2019 ity izahay manasa mpampiatrano maro hitantana ny kaonty Twitter @ActLenguas (fahavitrihana ara-pitenenana) [1] ary hizara ny zava-niainan-dry zareo amin'ny famelomana indray sy amin'ny fampiroboroboana ny tenin-drazany. Ity lahatsoratra iray ity miresaka momba an'i Luis Flores (@LuisTenek [2]) sy izay kasainy horesahana mandritra ity herinandro itantanany izany kaonty izany ity.

Rising Voices (RV): Lazalazao anay ny momba anao.

Soy Luis Flores Martínez, nací en la comunidad de San Isidro, en el municipio de Aquismón, San Luis Potosí, México. Hablo la lengua Tének, también conocida como lengua huasteca. Soy licenciado en informática y maestro en estudios amerindios y educación bilingüe, por ello en mi quehacer combino ambas áreas. Mi enfoque ha sido cubrir espacios digitales como las redes sociales para la difusión de mi lengua, para ello genero materiales visuales que van desde la traducción de algunos cómics, creación de libros digitales y de otros recursos que sirvan de apoyo en la enseñanza de la lectoescritura Tének. Mi último proyecto ha sido la generación de una comunidad de más de 30 hablantes y la creación de  la página en Facebook @LenguasWeb (lenguas indígenas de  México en la web) en la cual compartimos infografías en cada una de las lenguas indígenas de los participantes.

Luis Flores Martínez no anarako, teraka tao amin'ny vondrom-piarahamonina San Isidro, ao amin'ny distrikan'i Aquismón, San Luis Potosí, Meksika aho. Miteny Tének, izay fantatra ihany koa amin'ny hoe fiteny Huastec aho. Manana ny diplaoma lisansa amin'ny informatika aho ary mpampianatra amin'ny fanadihadiana ny teny Amerindiana sy ny fanabeazana amin'ny fiteny roa, ka afa-mampiaraka ireo sehatra roa ireo amin'ny asako.

Ny fomba fanaoko dia ny mampiasa ny sehatra nomerika tahaka ny media sosialy hampielezana ny fiteniko amin'ny fananganana fitaovana ara-maso manomboka amin'ny fandikan-teny amin'ireo tantara an-tsary sasantsasany ka hatramin'ny famoronana boky nomerika sy loharanom-baovao hafa ampiasaina hanohanana ny fampianarana mamaky teny sy manoratra amin'ny fiteny Tének. Ny tetikasako farany dia ny fananganana fikambanan'ny mpiteny azy efa mihoatra ny 30 amin'izao fotoana izao sy ny fananganana pejy Facebook @LenguasWeb (fiteny zanatany avy ao meksika ao amin'ny tranonkala) izay izaranay torohay omban-tsary ny fiteny zanatanin'ny mpandray anjara.

RV: Manao ahoana ny fiteninareo ato amin'ny aterineto sy amin'ny andavanandro?

No tengo un estudio actual que precisamente muestre resultados de la presencia de la lengua en internet. Sin embargo basta decir que ahora los Tének escribimos (muchas de las veces como podamos) en Facebook o WhatsApp, e incluso se pueden encontrar algunos vídeos con música en Tének, animación con información para evitar la violencia; y narraciones de los abuelos. Para el caso de la lengua fuera de línea se han generado materiales como libros con contenido literario, diccionarios, material de enseñanza de lectoescritura, también en San Luis Potosí existe una radiodifusora cuya programación se trasmite en cuatro lenguas: tres indígenas (náhuatl, tének y xi’uy) y español. En las comunidades indígenas se sigue usando la lengua en diferentes espacios, principalmente en la casa, otros ámbitos son la escuela, la iglesia, el juzgado y en ocasiones las clínicas.

Tsy manana ny voka-panadihadiana amin'izao fotoana izao izay mampiseho ny fisian'ny fiteny ato amin'ny aterineto aho. Ampy anefa ny filazana fa amin'izao fotoana  izao dia misy ny soratra amin'ny fiteny Tenek (atao betsaka araka izay vitanay) ao amin'ny Facebook na WhatsApp, ary mety mahita lahatsary sasantsasany amin'ny fiteny Tének, sarimiaina ahitana torohay fisorohana ny herisetra, ary ny fitantarana ataon'ny ray aman-drenibe aza ianao. Raha ny toerana misy ny fiteny amin'ny fiainana andavanandro koa, efa nisy ny fananganana ireo boky literera, rakibolana, fitaovana famakianteny, ary eto San Luis Potosí izao misy toby fampielezam-peo manao fandaharana amin'ny fiteny efatra: zanatany ny telo (Nahuatl, Tenek ary xi'uy) ary ny teny espaniola. Any amin'ny vondrom-piarahamonina zanatany, mbola ampiasaina any amin'ny sehatra isan-karazany ny fiteny, indrindra moa fa ao an-trano, sy any amin'ny toerana hafa toy ny sekoly, ny fiangonana, ny fitsarana ary indrindray any amin'ny toeram-pitsaboana.

RV: Lohahevitra tahaka ny ahoana no kasainao ifantohana mandritra ny fotoana hitantananao ny kaonty Twitter @ActLenguas?

He considerado enfocarme primeramente en dar a conocer la diversidad de México, después escribir sobre mi lengua. Entre los principales puntos a tratar son la oralidad, la educación indígena, la escritura, la lengua en internet, también considero importante hacer mención a las leyes mexicanas y como estas deben ser reconocidas y cumplidas.

Ifantohako voalohany aloha ny fizarana ny fimaroana eto Meksika, avy eo manoratra momba ny fiteniko. Anisan'ny horesahana ny (lovantsofina), ny fanabeazana zanatany, ny fanoratana, ary ny fiteny ato amin'ny aterineto. Mieritreritra ihany koa aho fa zavadehibe ny milaza ny lalàna meksikana sy ny fomba hankatoana azy ireny sy ny hanarahana azy.

RV: Ny no antony nanosika anao havitrika an-tserasera amin'ny fiteninao?

Primeramente dar a conocer mi lengua a personas no hablantes y motivar a los Tének a usar su lengua en nuevos espacios. La preocupación principal es que a pesar de que somos 166 mil 900 hablantes, nuestra lengua está en riesgo de desaparición, por ello planteo que una de las formas para no dejar de morir la lengua es usándola siempre que tengamos oportunidad, esto significa que mientras hablemos por teléfono con nuestra familia, mientras escribimos en Facebook, mientras enseñamos en las aulas, mientras cantamos, mientras pintamos, mientras hacemos poesía, mientras vivamos ¡La lengua Tének debe usarse!

Voalohany, tiako ny ahafantaran'ny tsy mpiteny azy ny fiteniko sy ny handrisika ny Tének hampiasa ny fiteniny amin'ny sehatra vaovao. Ny fanahiana lehibe indrindra aminay dia heo na dia 166.900 aza izahay no mpiteny azy dia ahiana hanjavona ny fiteninay, Koa mandresy lahatra aho fa iray amin'ny fomba isorohana amin'ny fahafatesan'ny fiteny ny fampiasaina azy isaky ny misy ny fahafahana manao izany, toy ny rehefa miresaka an-telefonina amin'ny fianakaviana na manoratra ao amin'ny Facebook, na rehefa mampianatra any an-dakilasy, rehefa mihira, rehefa mandoko, manao poezia raha mbola velon'aina koa. Tsy maintsy atao izay ampiasana ny fiteny Tének!

RV: Inona ny fanantenanao sy ny nofinofinao ho an'ny fiteninareo?

Sueño con espacios donde se pueda usar libremente la lengua, sueño en que las autoridades nos atiendan en nuestras lenguas, en menos muertes en hospitales/clínicas por que no nos entienden, en que no se encarcelen mas personas por que no puedan defenderse por no hablar español, en escuelas donde se enseñe lo nuestro antes que lo del extranjero, en que los padres sigan transmitiendo el idioma de nuestros abuelos. Sueño que mi lengua vive.

Nofinofiko ny sehatra azo ampiasana malalaka ny fiteny, nofinofiko izany hoe manatrika anay mihaino ny fiteninay ny manampahefana, raha mihavitsy kokoa ny maty any amin'ny hopitaly/toeram-pitsaboana satria tsy mahazo izay lazainay ry zareo rehefa miteny ny fiteny izahay, amin'ny tsy fanagadrana olona satria tsy afa-miaro tena ry zareo rehefa tsy miteny espaniola, any am-pianarana hampianarana ny fiteninay mialoha ny fiteny avy any ivelany, ary any no hamindran'ny ray aman-dreny ny fitenin'ny ray aman-drenibe. Nofiko ny hoe velona ny fiteniko.