Resaka famerenan’i Frantsa ireo asakanto avy aty Afrika

Pikantsarin’ny vaovao amin’ny fahitalavitra TV5 Monde miaraka amin’i Bénédicte Savoy sy Felwine Sarr ao amin’ny YouTube.

Nanambara ny Filoha Frantsay Emmanuel Macron tamin’ny volana Novambra 2017, nandritra ny kabary nataony tao amin’ny Oniversiten’i Ouagadougou, Borkina Faso fa tsy any amin’ireo mozea any Eoropa ihany no ampirantiana ny vakoka Afrikana ary tsy maintsy raisina ny fepetra mba hamerenana vonjimaika na tanteraka ny vakoka Afrikana any Afrika. Ho tohin’ity fangatahana ity, namariparitra hoe ahoana ny fomba hanatanterahana ny famerenan’ Frantsa indray ny vakoka ara-kolontsaina Afrikana ny tatitra iray nosoratan’i Felwine Sarr, mpampianatra ao amin’ny Oniversite Gaston-Berger any Saint –Louis (Sénégal) sy Benedicte Savoy, mpampianatra ao amin’ny Technische Universitat Berlin (Alemaina).

Amin’izao fotoana izao dia vakoka miisa 90.000 eo ho eo avy any Afrika Atsimon’i Sahara no hita ao amin’ny mozea any Frantsa. Ny ankamaroan’izany dia vokatry ny halatra sy ny fandrobana tamin’ny adin’ny fanjanahantany.

Nanome fanazavana tao amin’ny lahatsoratra iray nivoaka tao amin’ny gazety Panafrikana Nsi mababu, ireo mpanao gazety Konsimbo Ophelie sy Poda Gabriel :

Plus de 90% des œuvres d’art d’Afrique noire se trouvent hors du continent, selon les experts. Pillées pendant la colonisation, elles sont pour la plupart aux mains du British Museum, du musée du Quai Branly, ou du musée de Berlin. Le Bénin, le Nigéria et la République Démocratique du Congo entre autres, réclament aujourd’hui le retour de ses trésors pillés durant l’époque coloniale. La question des restitutions d’oeuvres d’art africaines est à la fois épineuse, politique et constitue aujourd’hui une polémique dont il faut comprendre les tenants et aboutissants.

Maherin’ny 90% ny vakoka Afrikana mainty hoditra hita any ivelan’ny Kaontinanta, araka ny voalazan’ireo manam-pahaizana. Raha norobaina nandritra ny fanjanahantany dia any am-pelatanan’ny Mozea Britanika, ny Mozea Quai Branly, na ny mozea any Berlin ny ankamaroan’izy ireo. Nitaky ny hamerenana ireo zava-tsarobidy ireo izay norobaina nandritra ny vanimpotoan’ny fanjanahantany i Bénin, Nizeria ary ny Repoblika Demaokratikan’i Kôngô, ankoatra ireo hafa, amin'izao fotoana izao. Sady sarotra no resaka politika ny resaka famerenana ny asakanto Afrikana ary lasa resabe izay tokony ho fantarina amin’ny antsipiriany ankehitriny ny votoatiny.

Voakasik’ity fandrobana ity avokoa ny firenena Afrikana izay very vakoka ara-javakanto hatrany amin'ny 85 ka hatramin’ny 90 isan-jato ao amin’ny Kaontinanta. Nanazava ilay mpanao gazety Eva Rassoul, tao amin’ny France Culture:

Dans les musées français, les œuvres africaines proviennent en grande partie du Tchad (9 200 œuvres), du Cameroun (7 800) et de Madagascar (7 500).

Avy any Tchad (zavakanto miisa 9.200), Kamerona (7.800) ary Madagasikara (7.500), ny ankamaroan’ireo vakoka Afrikana hita ao amin’ny Mozea Frantsay.

Nanazava tao amin’ny vaovaon’ny TV5 Monde ireo mpampianatra Benedicte Savoy sy Felwine Sarr (lahatsary etsy ambany) ny amin'ny dingana arahana mba hanombanana ny fomba atao hampiharana ity fanorena'asa ity :

Nanolotra ny valin’ity tatitra ity tao amin’ny lahatsoratra iray tao amin’ny tranonkalany ilay mpanao gazety Philippe Rey :

Il raconte les spoliations à travers l’histoire mondiale, évalue la part de la France, dresse un premier inventaire des oeuvres spoliées, fait le récit des tentatives des pays africains pour se réapproprier leur patrimoine, analyse les questions juridiques qui se posent, et énonce un certain nombre de recommandations pratiques pour la mise en oeuvre des restitutions, un des chantiers les plus audacieux de ce XXIe siècle.

Nitantara ny halatra tamin’ny alàlan’ny tantaran’izao tontolo izao izy, nanombana ny anjaran’i Frantsa, namolavola voalohany ny isan’ireo asakanto nangalarina, nitantara ny fikasan’ny firenena Afrikana hamerenana indray ny vakokany, nanadihady ireo olana ara-pitsarana izay miseho, ary namoaka soso-kevitra azo tsapain-tanana maromaro amin’ny fanatanterahana ny famerenana, iray amin’ireo tetikasa feno fahasahiana indrindra tamin’ity taonjato faha-21 ity.

Ao Bénin, nampatsiahy tao amin’ny tranonkala Bénin Revele ilay mpanao gazety Laurent Adjovi:

La France vient d’autoriser la restitution au Bénin de 26 œuvres d’arts. Grâce aux discussions ouvertes avec la France, Patrice Talon offre ainsi une possibilité aux béninois de revoir  par exemple les  œuvres royales, évoquant les règnes des rois d’Abomey Ghézo (1818-1858), Glélé (1858-1889) et Béhanzin (1890-1894), des trônes, de récades, et les sceptres royaux.

Vao nanome alalana ny famerenana indray ao Bénin ny asakanto miisa 26 i Frantsa. Noho ny fifanakalozan-kevitra malalaka nifanaovana tamin’i Frantsa dia nanome fahafahana ho an’ny Béninoà i Patrice Talon noho izany ny hijerena indray, ohatra, ny asakanto tamin’ny faha-mpanjaka, izay nandritra ny fitondran’ny mpanjaka Abomey Ghézo (1818-1858), Glélé (1858-1889), ary Béhanzin(1890-1894), ny seza fiandrianana, ny tehina, ary ny tehin’ny mpanjaka.

Tao anatin’ity fanjohin-kevitra manome lanja ny zavakanto Afrikana ity, dia nitokana ny Mozean’ny Sivilizasiona mainty hoditra tamin’ny 6 Desambra 2018 i Senegal, izay efa ahitana toerana ara-kolontsaina maromaro, toy ny Tranon’andevo ao Goré sy ny Mozean’ny Ramatoa Henriette Bathily :

Le président sénégalais Macky Sall a inauguré jeudi à Dakar le Musée des Civilisations noires. Un évènement qui intervient au moment s’anime le débat sur la restitution des biens culturels africains pillés par la France pendant la colonisation. C’est un rêve vieux de cinquante ans qui se réalise.

Notokanan’ny Filohan’i Senegaly Macky Sall ny Alakamisy (6 Desambra 2018) tao Dakar ny Mozean’ny Sivilizasiona mainty hoditra. Hetsika izay nipoiran'ny adihevitra momba ny famerenana indray ireo harena ara-kolontsaina Afrikana norobain’i Frantsa nandritra ny fanjanahantany. Tanteraka ny nofinofy tany amin’ny dimampolo taona lasa.

Tany Côte d’Ivoire, nanazava ny fifanarahana tamin’i Frantsa momba ny famerenana indray ny asakanto ara-tantara ao amin’ny fireneny ny Minisitry ny Kolontsaina sy ny Frankôfônia Bandama Maurice :

Nous pensons qu'en 2019, tout ou en partie des 148 objets seront restitués à la Côte d'Ivoire. Nous avons demandé 148 parce que c'est ce que nous pouvons pour l'instant accueillir dans les caisses et les collections de nos musées.

Mino izahay fa hiverina any Côte d’Ivoire avokoa na amin’ny ampahany ireo zavakanto miisa 148 amin’ny taona 2019. 148 no nangatahanay satria izany no azonay raisina aloha amin’izao ao amin’ny tahirim-bola sy ny fanangonana ao mozea-nay.

Tany Kongo Brazavile, notokanana vao haingana tany Pointe Noire ihany koa ny mozean'ny Faribolana Afrikana :

L’objectif de ce projet est de permettre aux plus jeunes de retrouver l’histoire de leur culture. Ancien lieu culturel pour les congolais, avant d‘être transformé en Cour de justice et de finalement tomber à l’abandon, le bâtiment a été réhabilité et transformé en 2017 pour devenir ce musée. Depuis son ouverture au public le 4 décembre, le Musée du cercle africain a déjà accueilli plus de 600 visiteurs par mois.

Ny tanjon’ity tetikasa ity dia ny ahafahan’ireo tanora hahita indray ny tantaran’ny Kolontsainy. Toerana ara-kolontsaina tranainy ho an’ireo Kongôley, talohan’ny namadihana azy ho Lapam-pitsarana ary tamin’ny farany dia nilaozana, nohavaozina ilay trano ary namboarina tamin’ny taona 2017 mba ho lasa mozea. Efa nandray mpitsidika mihoatra ny 600 isam-bolana ny mozean’ny Faribolana Afrikana, hatramin’ny nisokafany ho an’ny daholobe tamin’ny 4 Desambra (2018).

Na izany aza, maro ireo mpisera amin’ny Aterineto Afrikana no mihevitra fa misy olana maromaro tokony hovahana alohan’ny ahafahan’ny asakanto Afrikana miverina indray. Nametra-panontaniana i Yassin Ciyow, mpanao gazety ho an’i Neomag hoe : Sarotra ve ny mamerina asakanto ?

En revanche, pour les œuvres issues de l’époque coloniale, la complexité vient du fait qu’après avoir été pillées, elles ont généralement été données ou léguées (dans le cadre légal de l’époque) à des collections publiques françaises. Ainsi, ces œuvres sont de facto entrées dans le domaine public mobilier national, devenant ainsi propriété de l’Etat français. Par le passé, des lois d’exception ont néanmoins été votées afin de “déclasser” certaines œuvres. C’est grâce à cette pirouette juridique que la Vénus Hottentote a pu être rendue à l’Afrique du Sud et des têtes maories à la Nouvelle-Zélande. 

Etsy andaniny anefa, ny fahasarotana amin’ny asakanton’ny vanimpotoanan’ny fanjanahantany dia avy amin’ny zava-misy taorian'ny nandrobana azy ireo, satria nomena na natolotra ( araka ny lalàna tamin’izany fotoana izany) ho an'ny lahatahirm-panjakana Frantsay. Noho izany, tafiditra ao anatin’ny fananam-pirenena azon'ny daholobe ampiasaina ireo asakanto ireo ka lasa fananan’ny Fanjakana Frantsay. Tany aloha tany, nisy ireo lalàna manivaka nolaniana mba ‘’hanalàna sokajy’’ ny asakanto sasany. Noho io fanovana lalàna io no naha-tafaverina ny Hottentote Venus tany Afrika Atsimo sy ny lohan’ireo Maori tany Nouvelle-Zelande.

Ankoatra ny fahasarotana ara-pitsarana dia manontany noho izany ireo Afrikana amin’ny fahafahan’ny firenena maro hiaro sy hitahiry ireo vakoka sarobidy ara-kolontsaina tsy fahita firy, izay azo antoka fa Afrikana kanefa manerantany ihany koa.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.