Ma Jian miteny amin'ny mpanangom-baovao teo am-pahatongavana ao amin'ny Seranam-piaramanidina Iraisampirenena ao Hong Kong. Saripika: pikasarin'ny RTHK nandalo HKFP.

Niteraka ahiahy amin'ny hoavin'ny fanehoana artistika ao Hong Kong ny fikasana hanakana ilay Shinoa mpanao tantara foronina mampiadihevitra tsy hiteny tao amin'ny Fetiben'ny Literatiora Iraisampirenena ao Hong Kong.

Noheverina fa hipoitra amin'ny 10 novambra handray anjara amin'ny adihevitra momba ny literatioran'i Hong Kong, sy iray hafa hiresahany momba ny tantara noforoniny nivoaka farany mitondra ny lohateny hoe Revirevin'i Shina i Ma Jian, voarara tsy mahazo mivoaka ao Shina Tanibe hatramin'ny taona 1987 ny bokiny, ary voatery nonina an-tsesitany tao amin'ny Fanjakana Mitambatra (UK) hatramin'ny taona 2011.

Nivadika ho politika ny tantara noforonina tamin'ny filoha shinoa Xi Jinping ary nofariparitan'ny mpamoaka boky Penguin Books ho “tsindrom-paingiotra fanesoana ny totalitarianisma (tsy refesimandidy) mampiseho izay mitranga amin'ny firenena iray rehefa jamban'ny materialisma sy tantanina amin'ny herisetra sy ny lainga.” Ny endriky ny boky amin'ny teny shinoa dia hivoaka ao Taiwan amin'ny taona 2019.

Tsy nahita mpamoaka boky tao Hong Kong i Ma, saingy tsy atao mahagaga izany. Tamin'ny taona 2015, mpivaro-boky dimy tao Hong Kong  no nanjavona ary avy eo hita fa nohazonin'ny manampahefana shinoa. Mbola voatazona hatramin'izao fotoana izao ny iray amin'ireo mpivaro-bokyireo, araka ny nolazain'ny Amnesty International. Fantatra tamin'ny nitondrany boky izay misahana lohahevitra saropady ara-politika izy dimy ireo.

Roa andro mialoha ny tokony hitenenan'ny Ma ao Hong Kong, nilazana ny hanova ny toerana iresahan'i Ma ny mpikarakara ny fetibe ary nasaina hanafoana ny famandrihana ny Tai Kwun, toeram-pilanonana fanaovana zavakanto sy kolontsaina vao noavaozina.

Avy eo anefa novaina indray ny fanapahan-kevitra hanafoana noho ny fahatezerana iraisampirenena, niteraka fanontaniana tamin'ny olona maro amin'ny hoavin'ny kolontsaina sy ny literatiora ao Hong Kong ny fikasana hanilika an'i Ma tsy ho eo amin'ny lanonana ara-literatiora lehibe indrindra ao Hong Kong.

Namoaka matoandahatsoratra mametraka ny fihetsiky ny tompon'ny toerana anaovana ny lanonana ho “fihetsika fanivanantena” ny The South China Morning Post, mpamoaka boky aman-taratasy amin'ny teny anglisy lehibe indrindra ao Hong Kong:

“…it appears to be an example of venue operators second-guessing where Beijing’s red lines may lie – and getting it wrong. Such actions pose a serious threat to artistic freedom”.

Hita ho ohatra iray amin'ny mpikarakara lanonana tsy dia miraharaha loatra ny toerana misy ny tsipika mena apetrak'i Beijing ity toe-javatra ity – ary avy eo mahita ny fahadisoany. Mametraka loza mihantona ho an'ny fahalalahana artistika ny fihetsika toy izany.

Tamin'ny tsingerintaona faha-20 niverenan'i Hong Kong ho an'i Shina (avy amin'ny fanapahana britanika), nambaran'ny Filoha Xi Jinping ny “tsipika mena” manakana izay mety ho fampieriteretana mankany amin'ny fahaleovantenan'i Hong Kong. Hita ankehitriny fa manakana izay rehetra mety ho endrika fizakantenan'i Hong Kong izany tsipika mena izany.

Eny fa na dia ny mampiatrano resaka momba ny fahaleovantenan'i Hong Kong karakarain'ny Foreign Correspondents’ Club [klioban'ny vahiny solontenan-gazety] dia efa hita ho nanitsaka izany tsipika mena izany. Victor Mallet, tale lefitry ny FCC, moa efa tratran'ny fandavana visa hiasana ary voarara tsy hahazo hiditra an'i Hong Kong ho toy ny mpizaha tany.

Nisioka i Amy Qin, izay mitati-baovao avy ao Hong Kong ho an'ny The New York Times : “Hita fa tsy misy andro tsy ahitana porofo vaovao amin'ny fihenan'ny fiarovana ny fahalalaham-pitenenana haingana dia haingana ao Hong Kong.”

Ary na i Ma Jian tenany aza nazoto nisioka momba ity toe-draharaha ity:

Good to be back in London. But Hong Kong is my second home. It was my refuge for 10 years after my books were banned in China. The freedoms once enjoyed there allowed me to develop as a writer. I will continue to speak out whenever those precious freedoms are under threat.

— 马建 Ma Jian (@majian53) November 13, 2018

Tsara ny miverina eto Londra. Saingy tanindrazako faharoa i Hong Kong. Tao no nialofako nandritra ny folo taona rehefa norarana tao Shina ny bokiko. Ny fahalalahana nositrahako tao no nivelarako amin'ny maha-mpanoratra ahy. Hanohy hiteny aho na dia tandindonim-pandrahonana aza ireo fahalalahana sarobidy ireo.

‘Vavolombelon'ny fahafatesan'i Hong Kong tsikelikely isika’

Efa hatry ny ela i Hong Kong no toeram-pialofan'ny mpanoratra avy ao Shina tanibe. Rehefa nandresy tamin'ny ady an-trano ny Antoko Komonista Shinoa tamin'ny taona 1949 ary nanangana ny Repoblika Entim-Bahoakan'i Shina, dia maro tamin'ireo mpanoratra no nitsoka nankany Hong Kong ary nanori-ponenana tao amin'ny zanatany. Tao ry zareo no nanomboka ny “literatioran-tsesitany” nireharehan'ny tanàna, izay anisany mampiavaka ara-kolontsaina an'i Hong Kong.

Ohatra roa miavaka amin'izany ny mpanao tantara foronina Louis Cha sy ny mpanatontosa sarimihetsika Raymond Chow — olomanga ara-kolontsaina an'i Hong Kong nodimandry tao anatin'ny roa herinandro — narehitry ry zareo ny jiron'ny fahalalahana sitrahin'i Hong Kong, tsy toy izany kosa ny ao amin'ny tanibe. Nifindra nankany Hong Kong i Cha tamin'ny taona 1949 handositra ny fanafihan'ny komonista tao Shina, ary afa-nampiroborobo ny fahalalahana eoho eo ihany azo nisitrahana tao. Mitovitovy amin'izany ihany koa, Nifindramonina tany Hong Kong i Chow tany am-piandohan'ny taompolo 1950s ary nitondra ny mitovitovy amin'i Bruce Lee ho an'izao tontolo izao.

Ao anatin'izany toe-javatra izany, manova tanteraka ny rivotra artistika ao Hong kong ny fanafoanana lanonana tahaka itony. Nanafoana ny fanombohana fampirantiana mandeha singany tao Hong Kong tany am-piandohan'ny volana novambra ilay mpanao tantara an-tsary Shinoa-Aostraliana Badiucao, izay manavatsava ny fihoara-pahefana ny asany ary mbola tazonina tsiambaratelo ny mombamomba azy taorian'ny nilazany ho “fandrahonana” avy any Shina.

“Tena ankamamiako tokoa ireo artista sy mpisintaka mahasahy manao izao ankarihary. Mahita ny tenako ho kanosa aho amin'izao,” hoy izy tamin'ny Hong Kong Free Press herinandro talohan'ny fanafoanana ny fampirantiana. Nasehony ihany koa ny ahiahiny amin'ny tsy fahavitan'ny tanàna miaro ireo artista mampiadihevitra ao aminy: “Mihevitra aho fa vavolombelon'ny fahafatesan'i Hong Kong tsikelikely isika.”

Nitatra nankany amin'ireo filma ara-barotra sy ny indostirian'ny hira ihany koa ireo “fitsipika’ vaovaon'i” Hong Kong ireo. Nanjavona tsy hita tany amin'ny teathra ireo sarimihetsika mitsikera ny fanapahana komonista na dia mandeha be ara-barotra aza izy ireny, raha voarara any amin'i Shina Tanibe ny hafa.

Mandritra izany fotoana izany ilay mpihira pop (Kantôney) malaza Denise tsy nahazo fanohanana ara-bola avy amin'ny Lancome rehefa fantatra fa nanohana ny revolisiona elo tamin'ny taona 2014, hetsi-panoherana notarihan'ny mpianatra izay nahitana mpanao fihetsiketsehana an'aliny nibodo ny lalamben'i Hong Kong nandritra ny volana maro, nitaky fifidianana demaokratika tena izy.

Raha vitsy ny fitsipika ikipiana na tsy ikipin'ny manampahefana shinoa maso amin'ny zavakanto ao Hong Kong, artista iray sady mpampianatra ambony mihevitra fa iniana atao izany.

“Betsaka ny siosion-dresaka amin'izay azo sy tsy azo atao. Psikôlôjika kokoa tsipika mena nosoritana mba hampisy tahotra, amin'izay ianao ihany no manivana ny tenanao,” Sampson Wong, artista sady mpampianatra ambony ao amin'ny akademian'ny Fanatontosana zavakanto ao Hong Kong, tamin'ny Quartz.

Ny toe-javatra efa lasa no ahafahana mihevitra fa tetipanorona nankatoavina sy lavitra ezaka nataon'ny antoko mitondra ao Shina izany.