- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Burkina Faso : Fahatsiarovana ny faha-10 taona namonoana an’i Norbert Zongo

Sokajy: Borkina Faso, Fahalalahàna miteny, Fitantanam-pitondrana, Hafanàm-po nomerika, Media sy Fanoratan-gazety, Mediam-bahoaka

(Marihina fa tamin'ny 14 Desambra 2008 no nivoahan'ny lahatsoratra teny Anglisy)

Folo taona lasa izay tamin’ny faha 13 ny volana Desambra 1998, no hita tao anaty fiara iray main’ny afo teo amin’ny lalan’i Sapouy, eo ho eo amin’ny 100 km miala ny renivohitra ny vata mangatsiakan’ilay mpanao gazety Norbert Zongo [1] sy ireo olona telo niaraka taminy izay rotidrotiky ny bala. Lehiben’ny famoaham-baovao mivoaka isan-kerinandro L'Indépendant i Norbert Zongo sady iray amin’ireo mpanao gazety malaza indrindra ao Burkina Faso ary novonoina nandritra izy nanao fanadihadiana momba ny vaovao niseho tamin’izany fotoana izany : ny vonoan’olona tao amin’ny lapam-panjakana sy ny mety ho mahasaringotra ny rahalahin’ny Filoha tamin’izany.


Sarin’ny diabe ho fahatsiarovana an’i Norbert Zongo tamin’ny faha 14 ny volana Aprily 2007 nandritra ny Fetibe Iraisam-pirenena ho an’ny Fahalalaham-pitenenana sy ny Fahalalahana An-gazety (FLEP) azo jerena ao amin’ny tranonkalan’ireo mpikarakara. [2]

Nanoratra [3] tao amin’ny bilaogin’ny Commitee to Protect Journalists ( Komity miaro ny mpanao gazety) i Mohammed Keita :

Zongo était juste l'un des 24 journalistes tués durant l'exercice de leur profession en 1998. Il appartient au 70 pour cent des journalistes et professionnels des médias du monde entier qui ne meurent pas à cause d'une balle perdue mais parce qu'ils sont visés pour ce qu'ils ont écrit ou diffusé.

[…] Le meurtre est la forme ultime de la censure. Le meurtre d'un journaliste connu comme Zongo jette un froid glacial sur la possibilité pour les médias d'investiguer les problèmes qui concernent la population. Pire, un meurtre non résolu de journaliste envoie le message que les ennemis de la presse jouissent d'une totale impunité. Les études du CPJ ont montré que dans les nations où les journalistes sont assassinés, moins de quinze pour cent de ces affaires arrivent en justice.

Isan’ny iray tamin’ireo mpanao gazety miisa 24 novonoina am-perinasa tamin’ny taona 1998 i Zongo. Ao anatin’ny 70 isan-jaton’ireo mpanao gazety sy matihanina amin’ny fampitam-baovao manerantany izy izay tsy maty noho ny bala very fa satria nokendrena noho ny lahatsoratra nosoratany sy navoakany.

[…] Endrika faratampony amin’ny sivana ny famonoan'olona. Ny famonoana ny mpanao gazety toa an’i Zongo dia mampangatsiaka ny fahafahan’ny fampahalalam-baovao hamotopototra ireo olana atrehan’ny mponina. Ny tena loza, midika ny tsy famahana ny olana momba ny famonoana ny mpanao gazety fa mirehareha tanteraka ireo tsimatimanota izay fahavalon’ny asa fanaovan-gazety. Nampiseho ny fanadihadiana nataon’ny CPJ fa latsaky ny 15 isan-jaton’ireo raharaha ahitana famonoana mpanao gazety no tonga any amin’ny fitsarana ao amin’ny firenena.

Na dia tonga aza ny fahafolo taona namonoana an’i Zongo izay tsy nisy tohiny kanefa dia mbola miriaria any ireo izay namono azy ( Nolavin’ny mpitsara ny fanamelohana ireo dimy voarohirohy tamin’ny taona 2006) dia nanararaotra izany ny vady navelan’i Norbert Zongo sy ireo mpiara-miasa taminy ary ireo mpikatroky ny zon’olombelona mba hitakiana ny rariny. Nosokafana ny tranonkala iray antsoina hoe Norbert Zongo: 10 ans d'impunité [4] mba hankalazana ny fahatsiarovana an’i Norbert Zongo ary nisy fanangonan-tsonia [5] mba hanerena ny manampahefana Burkinabe hanokatra indray ny raharaha :

Pendant dix ans, les médias, ainsi que des centaines de milliers de personnes se sont mobilisés pour faire la lumière sur l'assassinat de ce grand journaliste.  Refusons l'impunité offerte par le classement sans suite de cette affaire. Rejoignez-nous pour continuer le combat pour démasquer les meurtriers et leurs partenaires silencieux. Signez la pétition pour rouvrir l'enquête. Prenez part au fort désir des Burkinabé de connaître la vérité et d'obtenir justice.

Nandritra ny folo taona, nanao fanentanana mba ahitana ny rariny momba ny famonoana an’ity mpanao gazety goavana ity ny fampitam-baovao sy ny olona an’hetsiny. Ndao ho lavina ny tsimatimanota noho ny raharaha tsy nisy tohiny. Miaraha aminay hanohy ny ady hanatrarana ireo mpamono olona sy ireo mpiara-miasa aminy mangina. Soniavo ny fanangonan-tsonia mba hanokafana indray ny fanadihadiana. Mandraisa anjara amin’ny fanirian’ny Burkinabe mafy hahalala ny marina sy hahazo ny rariny.

Nanentana ireo mpamaky ny lahatsorany amin’ireo bilaogera Burkinabe maro, anisan’izany i Ramata, mba hanasonia ny fanangona-tsonia [6] ny hanokafana indray ny fanadihadiana.

Tao anatin’ireo hira fahatsiarovana [7] maro sy vao haingana ho fanomezam-boninahitra an’i Norbert Zongo, nisafidy hira iray avy amin’ny mpihira reggae Ivoariana Tiken Jale Fakoly [8] i Augustin Scalbert tao amin’ny fanadihadiana an-gazety momba ity fahatsiarovana ity [9] tao amin’ny tranonkalam-baovao Rue 89, izay nihevitra an’i Zongo ho iray amin’ireo ‘’maritiora’’ ao amin’ny kaotinanta. Hoy ny tononkira hoe :

Ils ont oublié Norbert Zongo… oublié

[…] Mais le sorcier oublie toujours, les parents de la victime n'oublient jamais c'est pourquoi c'est pourquoi nous pouvons pardonner mais jamais oublier nous allons pardonner mais jamais oublier.

Hadinon’izy ireo i Norbert Zongo…hadinony
[…]Saingy nanadino foana ny mpanao ody fa tsy hadinon’ireo ray aman-drenin'ny niharam-boina izany ka izany no mahatonga antsika hamela heloka, saingy tsy hanadino velively fa hamela heloka isika ary tsy hanadino velively.

Namoaka famintinana [10] ny fanadihadiana momba ny famonoana an’i Norbert Zongo izay tsy nisy tohiny tamin’ny volana Jolay 2006 ihany koa ny bilaogy natokana ho an’ity faha folotaona ity. Nanontany tena [11] ihany koa ny L’Observateur Paalga ny amin’ny tohin’ireo olona dimy voarohirohy tamin’ity vonoan’olona ity. Nanoratra [12] i Boureima Diallo, tao amin’ny lahatsoratra iray hafa tao amin’ny L’Observateur Paalga hoe :

Norbert, sans conteste, devrait être fier qu’à cause de lui, ou grâce à lui d’importantes réformes institutionnelles aient été opérées au sein du paysage politico-administratif burkinabè.

[…] Rarement un meurtre aura été autant médiatisé au Burkina. Et pourtant, il était loin d’être le premier assassinat qualifié de « politique » dans notre pays. Mais à ce jour, soit 10 ans après ce quadruple meurtre, ce dossier n’en finit pas de piétiner en faisant du surplace.

Tsy azo lavina i Norbert fa tokony hirehareha ny amin‘ny tenany, na noho izy dia nisy ny fanavaozana ny andrim-panjakana lehibe tao amin’ny tontolon’ny fitantanana ara-politika Burkinabè.

Mahalana ny vonoan’olona ao Borkina no taterina amin’ny fampitam-baovao. Kanefa tsy vao voalohany tamin’ny famonoana voalaza ho «politika » teto amin’ny firenentsika izany. Saingy hatramin’izao, mbola tsy fantatra ny tohin’ity raharaha ity, 10 taona taorian’io vonoan’olona efa avo efatra heny io.

Nanamafy ny fahanginana ofisialy izay manjaka manodidina ity raharaha ity [3] i Mohammed Keita tao amin’ny bilaogy Comittee to Protect Journalists :

L'affaire Norbert Zongo reste un sujet sensible pour les journalistes [burkinabé] et est toujours tabou dans les cercles gouvernementaux. Des clips demandant la réouverture du dossier ont été diffusés par deux chaînes de télévision privées, Canal 3 et Sport-Music TV, mais pas sur la chaîne d'état nationale RTB […]. Aucun représentant du gouvernement ne prendra part aux commémorations, selon les journalistes locaux.

Nijanona ho lohahevitra saropady ho an’ireo mpanao gazety [Borkinabe] ny raharaha Norbert Zongo, ary mbola fady ny miresaka izany tao amin’ny faribolan’ny governemanta. Nalefa tamin’ny fahitalavitra roa tsy miankina ireo lahatsary roa nangataka ny fanokafana indray ny raharaha, Canal 3 sy Sport-Music TV, fa tsy hita tao amin’ny fahitalavi-panjakana RTB izany […]. Tsy nisy solontena tao amin’ny governemanta nandray anjara tamin’ny lanonana, araka ny filazan’ireo mpanao gazety teo an-toerana.

Tamin’ ny herintaona (2007), nanontany [13] ny bilaogy Africa-Flak, nandritra ny tsingerintaona faha-sivy nahatsiarovana ity vonoan’olona ity hoe:

Pendant combien d'années les gens peuvent-ils commémorer la même mort ? Pendant combien d'années peut-on demander que justice soit faite pour les mêmes meurtres ?

Aujourd'hui, les rues du centre de Ouagadougou seront une fois de plus pleines de gens portant leurs pancartes et de leurs slogans demandant justice. C'est la neuvième fois qu'ils font cela. Mais le silence est la seule réponse qu'ils obtiendront.

Mandritra ny firy taona no ahatsiarovana izany maty izany ? Mandritra ny firy taona no afaka hitakina ny fitsarana ho an’ireo mpamono olona?

Androany, ho feno olona indray ny làlana ao afovoan-tananan’i Ouagadougou hitondra sora-baventy sy ny teny filamatra mitaky ny rariny,. Efa in-tsivy ry zareo no nanao izany. Saingy ny fahanginana ihany no valiny azon’izy ireo.

Nanazava ny fikirizany [14] i Nabi Youssfou :

La justice est fatiguée de chercher mais les Burkinabè ne sont toujours pas fatigués de rappeler qu’il y a eu quadruple assassinat le 13 décembre 1998. Ils le feront encore le 13 décembre 2008. Ils le font parce que ce crime est d’une « historicité jamais égalée ». De par sa cruauté. Il a eu lieu sous le régime de Blaise Compaoré. Juste un peu d’histoire. On ne racontera pas l’histoire du Burkina et de ce régime en occultant ces crimes.

Sasatry ny mikaroka ny fitsarana, saingy ireo Burkinabé dia mbola tsy sasatry ny mampatsiahy fa nisy ny famonoan’olona efatra nisesy tamin’ny faha 13 ny volana Desambra 1998. Mbola namerina izany indray izy ireo ny faha 13 ny volana Desambra 2008. Nanao izany izy ireo satria  « tantara tsy manampaharoa » io heloka bevava io . Noho ny habibiany. Nitranga teo ambanin’ny fitondran’i Blaise Campaoré izany. Fampahatsiahivana kely fotsiny. Tsy hilaza ny tantaran ‘i Burkina sy ity fitondrana ity isika amin’ny fanafenana ireny heloka bevava ireny.