Nahoana No Miresaka Fanandevozana Ireo Tantara Noforonin'ny Afrikana Sy Haisiana ?

(Fanamarihana: lahatsoratra anglisy nivoaka tamin'ny Jona 2006)

Nahoana no atsidika kely fotsiny ao anaty tantara Afrikana sy Haisiana noforonina ny resaka fanandevozana? Io no fanontanian'i Kangni Alem, Togoley blaogera monina ao Frantsa, nalefany tao amin'ny fampidirana am-biloagy miparitaka be iray sy voasaina tsara. Malahelo izy fa ny tantara afrikana dia tsy ahitana an'ireo andalan-tsoratra maro mikasika ny onjam-panandevozana izay nanafay ny tanibe ary tsipihany fa tsy manan-danja lehibe amin'ny literatiora haisiana ihany koa izany, hitany ho azo leferina ihany ireo antony'ny fanesorana izany ho an'ireo haisiana mpanoratra.

Zava-misy an'Arivony Taona Natao Tsinontsinona

il suffit de parcourir la bibliographie romanesque de quelques pays africains ayant payé un tribut lourd à la saignée esclavagiste pour toucher du doigt l’ampleur du silence quant au traitement du sujet par la fiction. Qu’il soit togolais, béninois, nigérian ou angolais, l’écrivain de ces contrées semble reléguer aux oubliettes des pans entiers d’un phénomène qui a quand même duré presque mille ans et connu trois phases principales: celle des traites antiques internes à l’Afrique (environ 14 millions de victimes, estiment les historiens), celle de la traite orientale touchant le monde musulman entre le 7e et le 19e siècle, et enfin la traite occidentale, la plus référencée, entre le 16e et le 19e siècle.

Jerena fotsiny ny tantaram-piainan'ireo tantara foronina misy amin'ireo firenena afrikàna vitsivitsy nizaka ny mavesatra tamin'ny fanandevozana dia tsapa ny halehiben'ny fahanginana manodidina ilay lohahevitra ao anatin'ilay tantara foronina. Na Togoley izy, na Beninoà, na Nizeriàna na Angoley, sahala amin'ny toa minia mikimpy ireo mpanoratra mba hanadino an'ireo fizaràna manontolon'ny zava-misy izay naharitra efa ho an'arivo taona ary nahitàna fizaràna telo lehibe: ny varotra andevo tao anatiny fahagola nisy tao Afrika (manodidina ny 14 tapitrisa ireo niharany, araka ny vinavinan'ireo mpahay tantara), ny fifanakalozana tamin'ny Tatsinanana izay mahakasika ny tontolo miozolomana teo anelanelan'ny taonjato faha-7 sy faha-19, ary farany ny tena voaresaka indrindra teo anelanelan'ny taonjato faha-16 sy faha-19.

Sur le point qui concerne les traites internes ou domestiques surtout, la faiblesse relative du nombre des études consacrées à l’esclavage domestique par les historiens africains contraste fortement avec l’ancienneté du phénomène, sa généralisation à l’échelle du continent, son ampleur variable d’une époque à une autre, le rôle et les fonctions des esclaves dans tous les domaines d’activités, la diversité de leur statut social.

Mikasika ilay teboka momba ny varotra anatiny na indrindra indrindra ny raharaha an-tokantrano, ny hamaivanan'ny isa amin'ireo fandalinana nataon'ireo mpahay tantara afrikana natokana ho an'ny fanandevozana an-tokantrano dia tena mifanohitra be amin'ny fahelàn'lay tranganjavatra, tamin'ny fijerena ny ankapoben-javatra nanerana ny tanibe, ny halaliny miovaova arakaraky ny vanimpotoana, ny andraikitra sy ny asan'ireo andevo tao anatin'ireo sehatra asa rehetra,  ny fahasamihafàna eo amin'ny sata ara-tsosialin'izy ireny.

Nataon'i Haïti koa io fa noho ny antony hafa

L’amnésie sélective des écrivains d’Afrique rappelle étrangement celle des auteurs d’Haïti, la « première République Noire » où, de manière paradoxale, et peut-être logique, la question de l’esclavage est quasiment absente dans la littérature de fiction. Comment expliquer cette désensibilisation à la question de l’esclavage dans la littérature d’Haïti ? Primo, on peut évoquer ce facteur majeur, c’est dire le fait que l’événement retenu comme acte fondateur de la nation haïtienne soit une épopée libératrice, synonyme d’élimination de l’esclavage, alors que dans la majorité des pays du Nouveau Monde, l’accession à la souveraineté nationale ne s’est pas accompagnée de l’abolition de la servitude. Secundo, l’éradication de l’institution servile dans ce pays s’est effectuée dans un processus de ruptures historiques riches en révoltes symboliques décisives. Ce qui n’est pas le cas de l’Afrique, profiteuse par défaut des Abolitions décidées par les Autres.

Ny fahaverezan-tadidy manivana nananan'ireo mpanoratra ao Afrika dia mampatsiahy amin'ny fomba hafahafa ny fahaverezan-tadidin'ireo mpanoratra ao Haïti, Haiti ilay “Repoblika Mainty voalohany”, izay mifanohitra amin'ny hevitry ny maro, ary mety ho lojika, dia saika tsy misy any anaty tantara foronina ny resaka fanandevozana. Ahoana no hanazavana an'io fanamaivanana ny resaka fanandevozana ao anaty literatiora any Haïti io? Voalohany indrindra, azo ato ny manasongadina antony goavana iray, ny tranga notazonina ho toy ny angano fototra nijoroan'ny firenena haisiana dia ny tantaram-panafahana fahagola, mitovy dika amin'ny fanafoanana ny fanandevozana, nefa ao anatin'ny ankabeazan'ireo firenena anatin'ny Tontolo Vaovao, mifampitantana ny fiandrianampirenena sy ny fanafoanana ny fanandevozana. Faharoa manaraka izay, ny famongorana amin'ny fotony ny andrim-panjakana nanandevo tao amin'io firenena io dia notanterahina tao anaty zotran'ireo fanapahana ara-tantara nanankarena fikomiana an'ohatra goavana. Tsy izany ny tao Afrika, mpisitraka ho azy an'ireo fanafohanana noraisina tamin'ny alàlan'ny fanapahankevitry ny Hafa.

Pour peu glorieuse qu’elle paraisse, la thématique de l’esclavage devrait permettre un retour enrichissant sur les mentalités d’époque, les relations socio-raciales, les structures économiques et les représentations identitaires.

Na tsy ampy voninahitra toa inona aza no fahitàna azy,  ny lohahevira mikasika ny fanandevozana dia tokony hanome fiverenana iray feno fahalalàna mitondra mankamin'ireo toetsaina tamin'izany vanim-potoana izany, ireo fifandraisana manavakavaka ara-tsosialy, ireo rafitra ara-toe-karena sy ireo fanehoana ny maripamantarana ny tsirairay.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.