[1]Lapan'ny Fitsarana ara-Dalàmpanorenan'i Goatemala. Sary: Nómada GT, navoaka teo ambanin'ny lisansa Creative Commons (CC BY-NC-ND).
Ho zava-dehibe ho an'ny demokrasia Goatemalana ny 48 ora manaraka. Tamin'ny fanapahan-kevitra niarahana nanapaka [2], nandidy ny governemanta ny Fitsarana ara-Dalàmpanorenan'i Goatemala mba hamela ilay Kolombiana mpahay lalàna Ivan Velasquez hiverina any amin'ny firenena ary hanohy ny asany amin'ny maha-filohan'ny Vaomiera Iraisampirenena miady amin'ny tsi-fisaziana tohanan'ny Firenena Mikambana (CICIG amin'ny teny Espaniola) azy.
Tamin'ny volana lasa teo, nanambara ny filoha Jimmy Morales fa tsy hanavao ny fe-potoam-piasan'ny CICIG ankoatra ny fanakanana ny fiverenan'i Velasquez, izay mipetraka any Etazonia ankehitriny. Nahatonga hatezerana teo amin'ny sehatra iraisam-pirenena sy tao amin'ny firenena [3]ny fanapahan-kevitra, ka nahatonga hetsi-panoherana sy fanamelohana [4] avy amin'ireo mpiaro ny zon'olombelona. Izao fanapahan-kevitry ny filoha izao no nanaraka ny fiampangan'ny vaomiera [5] fisiana kolikoly, indrindra ny famatsiam-bola tsy ara-dalàna fanentanana [6] itoriana an'i Morales tenany, sy itoriana ireo ao amin'ny fianakaviany [7] izay miatrika fitsarana noho ny fanaovana hosoka eo anoloan'ny Fitsarana ara-dalàmpanorenana.
Tsy itsapana ireo andrim-panjakana Demaokratika ao Goatemalà ihany ny roa andro manaraka, fa ho an'ireo sehatra izay efa nanohana taloha ny filoha. Araka ny antontan-taratasy ofisialin'ny fitsarana [8], ny tsy fankatoavana ny baikon'ny Fitsarana dia mety midika fanesorana ny filoha [9] amin'ny alàlan'ny rafi-dalàmpanorenana.
Manara-maso akaiky sy mandinika ireo toe-javatra samihafa miseho ireo mpanao gazety toa an'i Nina Lakhani sy ireo mpaneho hevitra hafa ao amin'ny media sosialy, indrindra raha mandà ny hanaja ny didim-pitsarana i Morales ary misarika fanohanana avy amin'ny tafika Goatemalteka:
Guatemala: constitutional court rulings are final. There is no legal/constitutional way to ignore or overrule tonight's rulings which back @CICIGgt [10] against president @jimmymoralesgt [11]. What will he and his network of allied elites do next? Obey the constitution or go rogue = a coup
— Nina Lakhani (@ninalakhani) September 17, 2018 [12]
Goatemala: farany ny didim-pitsaran'ny fitsarana momba ny lalampanorenana. Tsy misy fomba ara-dalàna/ara-dalàmpanorenana tsy hiraharahiana na hamadihana ny didim-pitsarana androany alina izay manohana ny @CICIGgt [10] manoloana ny filoha @jimmymoralesgt [11]. Inona no ho ataony sy ny tambajotran'ny sangany mpiara-dia azy? Hankatòa ny lalàm-panorenana sa hiady = fanonganam-panjakana
Naneho hevitra tamim-pitoniana sy fahafaham-po ireo mpiaro ny zon'olombelona, anisan'izany ilay mpanelanelana ny fanjakana amin'ny vahoaka Jordán Rodas, saingy mbola nanahy mikasika ny fihetsika manaraka ho ataon'ny governemanta sy ny Kongresy:
Excelente noticia para la justicia guatemalteca, bienvenido comisionado @Ivan_Velasquez_ [13] a seguir desde Guatemala la lucha contra la corrupción y la impunidad. No podía ser de otra manera la honorable @CC_Guatemala [14] restablece una vez más el orden jurídico.
— Jordán Rodas Andrade (@JordanRodas) September 17, 2018 [15]
Vaovao tsara ho an'ny rafi-pitsarana Goatemalteka. Tongasoa, ny iraka Ivan Velázquez. Andeha isika hanohy ny ady amin'ny kolikoly sy ny tsifisaziana aty Goatemalà. Tsy misy afa-tsy izay. Hametraka indray ny filaminam-bahoaka ny Fitsarana momba ny Lalàm-panorenana mendrin-kaja.
Inona no mety hitranga mandritra ny 48 ora manaraka, miaraka amin'ny fiverenan'i Ivan Velasquez ho aty Goatemalà:
Politika efa hita?
Nahazo fisarihana manokana ireo tranga ireo rehefa jerena amin'ny alàlan'ny ady maharitra sy sarotra amin'ny kolikoly any Goatemalà sy ny korontana ara-politikan'ny firenena vao haingana. Narahana hetsi-bahoaka goavana dia goavana izay leo ny kolikoly sy ny tsifisaziana [16] eo amin'ny kilasy politika izay niafara tamin'ny fialan'ny filoha Otto Pérez Molina [17] tamin'ny taona 2015 ny fisandratam-pahefan'i Morales .
Taorian'ny krizy ara-politika tamin'ny taona 2015, nandray andraikitra lehibe [18] ihany koa ny fisian'ny Vaomiera tamin'ny fanadihadiana ny raharaha kolikoly, nandrasana nohadihadiana akaiky [19] ny governemantan'i Morales.
Satria voarohirohy amin'ny fanafintohinana ara-politika sy kolikoly [20] i Morales, heverina ho fotoana manan-danja ahafahan'i Goatemala mandroso amin'ny fiarovana ny andrim-panjakana demokratika, na mety fidirana amin'ny tsirefesimandidy ny krizy ankehitriny.
Manondro ny fahasamihafana misy eo amin'i Morales “ilay mpanentana” sy i Morales “ilay filoha” ilay mpanao gazety Salvadoriana, Héctor Silva Alvalos:
Jimmy Morales llegó a la presidencia de Guatemala aupado por grupos emergentes, vinculados algunos a la inteligencia militar. Llegó diciendo que no era corrupto ni ladrón. Hoy es un presidente que delira por el poder absoluto para evitar que lo investiguen por corrupción.
— Hector Silva Avalos (@HsilvAvalos) September 17, 2018 [21]
Jimmy Morales no nisahana ny fiadidiana an'i Goatemalà izay notohanan'ireo vondrona nisandratra, manana rohy amin'ny fitsikilovana miaramila ny sasany amin'izy ireo. Tonga teo amin'ny [fahefana] izy, nilaza fa sady tsy mpanao kolikoly no tsy mpangalatra. Filoha iray izay manampatra ny fahefany faratampony izy ankehitriny mba hisorohana ny fanenjehana azy amin'ny kolikoly.
Mandritra izany fotoana izany, nanomboka nahazo mpanaraka indray ny tenirohy #RenunciaYa [22] (“Mialà izao”), izay nampiasaina nandritra ny hetsi-panoherana taona 2015, raha nokarakaraina teny an-dalambe ny hetsi-panoherana. Mandritra izany, nanamafy ny maha-zava-dehibe ny fahitana ny krizin'i Goatemalà ao amin'ny faritra ny fampahalalam-baovao iraisampirenena [23] tahaka ny gazety Kolombiana El Espectador [24] ary nandrisika ny vondrom-piarahamonina iraisam-pirenena mba hijery ny fivoarany:
Más allá de ese posible cambio de último momento, la situación demuestra las tensiones por las que atraviesa el país y las fibras delicadas que Velásquez ha tocado. Hay un intento innegable por sepultar el tema sin que se llegue al fondo del asunto. Por eso, la comunidad internacional debe acompañar a los guatemaltecos en la protección de sus instituciones y en la búsqueda de la verdad. Los ojos del mundo deben posarse sobre Guatemala, que está en un momento clave de su historia, cuyo desenlace puede influir en la de todo un hemisferio que vive trances semejantes.
Ankoatra ny fiovana amin'ny minitra farany, mampiseho ny fihenjanana mitranga ao amin'ny firenena sy ny kirkiry nokasihan'i Velásquez ny toe-draharaha. Misy ny ezaka tsy azo ihodivirana handevenana ny lohahevitra tsy misy fanadihadiana lalina momba izany. Izany no mahatonga ny fiarahamonina iraisampirenena tsy maintsy miara-dalana amin'ny vahoaka Goatemalteka amin'ny fiarovana ny andrim-panjakan-dry zareo sy amin'ny fikarohana ny marina. Tokony hitodika any Goatemala ny mason'izao tontolo izao satria mandalo fotoana manan-danja amin'ny tantarany ny firenena; ary mety hisy lanjany amin'ny tantaran'ny ila-bolan-tany manontolo mandalo dingana mitovy amin'izany ny vokany.