Iray amin'ireo sary marobe amin'ny “fanentanana antserasera” mitaky ny famotsorana ireo mpanao gazety voampanga tsy ara-drariny.
Taorian'ny fitsaràna naharitra sivy volana, nosaziana higadra 7 taona an-tranomaizina tamin'ny 3 Septambra ireo mpampita vaovao roa avy ao Myanmar izay nitatitra momba ny famonoana ny Rohingya ao amin'ny fanjakan'i Rakhine tamin'ny herintaona, noho ny fanitsakitsahana ny Lalàna Ofisialy momba ny Tsiambaratelo nivoaka tamin'ny taona 1923.
Wa Lone, 32 taona, sy Kyaw Soe Oo, 28 taona dia samy niasa tao amin'ny Reuters raha nosamborina tamin'ny Desambra 2017 [1] noho ny fihazonana antontan-taratasim-panjakana [2] momba ny hetsika miaramila tao amin'ny fanjakana Rakhine. Nandritra ny fotoam-pitsarana tamin'ny fiandohan'ity taona ity, nanamarina ny polisy fa nahazo antontan-taratasy tany amin'ireo mpanao gazety tsy misy fanazavana izy ireo, fotoana fohy talohan'ny fisamborana.
Mpanao gazety roa no nanadihady [3] ny famonoan'ny miaramila tao an-tanànan'i Din Din any avaratra andrefan'i Rakhine ireo mponina Rohingya 10 taorian'ny fifandonana teo amin'ny tafika sy ny Tafi-Panavotana Arakan Rohingya (ARSA) tamin'ny volana aogositra 2017. Niteraka fifindran-toerana [4] any Bangladesh teo amin'ireo mpitsoa-ponenana Rohingya miisa 700.000 mahery [5] ny fifandonana.
Tsy ankatoavin'ny governemantan'i Myanmar ho toy ny olom-pirenena na vondrona ara-poko any Myanmar ireo Rohingyas teraka tao Myanmar, izay Miozolomana ny ankamaroany. Tondroin'ny governemanta fa fikambanana mpampihorohoro ny ARSA.
Tamin'ny volana aprily 2018, nijoro vavolombelona tany amin'ny fitsarana [6] ny kapitenin'ny polisy Moe Yan Naing fa nomena baiko hisambotra ireo mpanao gazety izy sy ny mpiara-miasa aminy iray. Voasazy herintaona an-tranomaizina izy taorian'io fijoroana vavolombelona io noho ny fanitsakitsahana ny Lalànan'ny Fitondran-tenan'ny Polisy. Nilaza tamin'ireo mpanao gazety izy taorian'ny fotoam-pitsarana izay nanameloka azy hoe: “Manakana ny polisy hafa hilaza ny marina ny fanagadrana ahy”.
Vantany re ny fanapahan-kevitry ny fitsarana, dia namoaka avy hatrany ny fanambaràny manameloka ny fanjakana noho ny tsy fahombiazany hiaro ny mpanao gazety ny Free of Expression Myanmar (FEM) [7], vondrona fiarahamonim-pirenena iray ao an-toerana.
The conviction shows the lengths to which the Myanmar state is willing to go to hide its wrongdoing. In the past, the state has mostly bullied and jailed local journalists, but now it has picked on one of the most renowned media houses in the world.”
Mampiseho ny halavam-potoana izay hanafenan'ny Fanjakana Myanmar ny fahadisoany ny didim-pitsarana. Nampijaly sy nanagadra mpanao gazety teo an-toerana ny fanjakana taloha, saingy ankehitriny, dia naka ny iray amin'ireo trano fampahalalam-baovao malaza indrindra eran-tany izy. “
Tamin'io andro io, nanasonia [8] taratasy fanambarana mitaky ny famotsorana ireo mpanao gazety roa tonta ny fikambanam-piarahamonina sivily dimampolo ao Myanmar.
Mitaky ny rariny ny feo ao an-toerana
Tsy niteraka hatezerana iraisam-pirenena [2]ihany ny tranga fa tao anatin'i Myanmar ihany koa [2].
Olona maro ao amin'ny firenena no nanohitra ny fisamborana ireo mpanao gazety hatramin'ny taona lasa [7], anisan'izany ny fikambanana fiarahamonim-pirenena sy mpikatroka .
Tamin'ny volana lasa teo, namoaka lahatsary fanentanana tamin'ny haino aman-jery sosialy ny A-than [9] (Feo), vondrona fiarahamonim-pirenena ao an-toerana miasa ho amin'ny fanafoanana ny lalàna momba ny fanalàm-baraka antserasera [10]ao Myanmar, lahatsary izay ahitana mpikatroka marobe avy any Myanmar mitaky ny famotsorana ireo mpanao gazety. Toy izao ny vakin'ny fanambarana [11]:
ရိုက်တာသတင်းထောက်နှစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ကိုဝလုံးနဲ့ကိုကျော်စိုးဦးတို့ဟာ အင်းဒင်ရွာမှာ တပ်မတော်က ကျုးလွန်ခဲ့တဲ့ လူသတ်မှုအကြောင်းကို စုံစမ်းဖော်ထုတ်သတင်းရေးသားနေဆဲအချိန်မှာ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရတာဖြစ်ပါတယ်။ အင်းဒင်ရွာမှာ ကျူးလွန်ခဲ့မှုတွေကို တပ်မတော်ကလည်းဝန်ခံခဲ့ပြီး တာဝန်ရှိတဲ့ တပ်မတော်သား(၇)ဦးကို စစ်ခုံရုံးကနေပြီး ပြစ်ဒဏ်အသီးသီး ချမှတ်ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ကိုဝလုံးနဲ့ကိုကျော်စိုးဦးတို့ဟာ ပြည်သူတွေ သတင်းအမှန်သိရဖို့ သတင်းသမားကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ သတင်းရယူခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ လိုက်နေတဲ့သတင်းကြောင့် ရဲတွေက ထောင်ခြောက်ဆင်ပြီး ဖမ်းဆီးခံခဲ့တာဖြစ်တယ်လို ဒုရဲမှူးမိုးရန်နိုင်က ထွက်ဆိုထားပါတယ်။
Nosamborina sy nogadraina ireo mpanao gazetin'ny Reuters Wa Lone sy Kyaw Soe Oo rehefa nanatontosa tatitra fanadihadiana momba ny vono olona tao amin'ny tanànan'i Inn Din izay nataon'ny [tafika] Ta-ma-taw. Neken'ny Ta-ma-taw ny vono-olona tao an-tanàna Inn Din ary miaramila manamboninahitra fito no efa voaheloky ny fitsarana misahana ny ady. Nanao ny asany araka ny etika i Wa Lone sy Kyaw Soe Oo hahazoana vaovao azo antoka ho an'ny olona. Efa nijoro vavolombelona ny kapiteny Moe Yan Naing fa nahankin'ny [kenda roroka] mpitandro filaminana ireo [mpanao gazety] noho ny vaovao notaterin'izy ireo.
Andro vitsivitsy mialoha ny fotoam-pitsarana 3 septambra, maro ireo nanao diabe [12] tao an-tanànan'i Yangon, renivohitra ara-toekarena ao Myanmar, mba hitaky ny famotsorana ireo mpanao gazety.
Ho an'ny sasany, manamafy ny fahadisoam-panantenana amin'ny governemantan'ny Ligy Nasionaly ho an'ny Demaokrasia (NLD), tarihin'ilay nahazo ny loka nobel ho an'ny fandriampahalemana, Aung San Suu Kyi ny tranga. Naneho ny fahadisoam-panantenany tamin'i Aung San Suu Kyi ilay mpikatroka ho amin'ny fandriampahelamana Moe Thway, [13]noho ny tsy fitenenany hiaro ny mpanao gazety.
ဝလုံးတို့မတရားထောင်ချခံရတာ
တရားရေးတခုတည်းရဲ့အပြစ်မဟုတ်ဘူး…ဒီလိုဖမ်းဆီးတာကိုထောက်ခံခဲ့တဲ့
ဝလုံးတို့ဟာပြစ်မှုကျူးလွန်ခဲ့တာလို့ပြောခဲ့တဲ့
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့
သူ့အစိုးရမှာပါတာဝန်ရှိတယ်…ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဟာ
အာဏာရှင်စရိုက်ကို
ထင်ထင်ရှားရှားပြလာပြီ…
Tsy avy amin'ny fitsarana ihany ny zava-misy fa nomena sazy am-ponja tsy ara-drariny i Wa Lone (sy Kyaw Soe Oo).
Tompon'andraikitra ihany koa amin'ny fanekena ny fisamborana azy ireo sy filazana ny maha-meloka azy ireo i Daw Aung San Suu Kyi sy ny governemantany
Nampiseho mazava tsara ny maha-mpanao didy jadona azy i Daw Aung San Suu Kyi.
Tamin'ny fanambarana [14]iray manameloka ny didim-pitsarana, nokarakarain'ny A-than ary nosoniavin'ireo fikambanana tsy miankina 63 ao an-toerana, nanoratra ireo mpanohana hoe:
We believe that the decision by the court is irrational and the case was brought against the two journalists….to justify [their] arrest and imprisonment…We take this as a crackdown on the right of access to information and media freedom, and an oppressive gesture [against] all concerned people of Myanmar who are aspiring [to]….a society characterized by rule of law, accountability, freedom and justice.
Mino izahay fa tsy mifanaraka amin'ny fomba fisainana ny fanapahan-kevitry ny fitsarana sy ny raharaha hanenjehana ireo mpanao gazety roa…..amin'ny fanamarinana ny fisamborana sy ny fanagadrana azy ireo…..Raisinay ho famoretana ny zo hahazo vaovao sy fahalalahan'ny media izany, ary fihetsika manafay ny olona rehetra ao Myanmar izay maniry…… fiarahamonina tan-dalàna, tompon'andraikitra, anjakan'ny fahalalahana sy fahamarinana
Nomelohin'ny fiarahamonina iraisam-pirenena [15] ihany koa ny didim-pitsarana, anisan'izany ny fanambarana avy hatrany navoakan'ny Ambasady Amerikana ao Myanmar [16] sy ny Vondrona Eoropeana ao Myanmar [17].