- Global Voices teny Malagasy - https://mg.globalvoices.org -

Kianin'ny manampahefana ny fandrindran-kafanan-drivotra rehefa latsaka ao anaty aizina i Azerbaijan

Sokajy: Azia Afovoany sy Kaokazy, Azerbaijan, Kyrgyzstan, Fitantanam-pitondrana, Mediam-bahoaka, Politika, Toekarena sy Fandraharahàna

Endrika nohamaizinin'i ‘Fihaonan-dalan'i Baku amin'ny filentehan'ny masoandro’. sary ôrizinaly [1] avy amin'i vita86. Creative Commons.

Isan-taona — tamin'ny 24 marsa tamin'ity taona ity — niangavy ny tsirairay, vondrom-piarahamonina, ary ireo fihariana ny World Wide Fund for Nature (WWF) mba hamono ao anatin'ny adiny iray ny jirony ho saimbôlin'ny adidy ho an'ny planeta. Nanamarika ny Iray Oran'ny Tany i Azerbaijan tamin'ity taona 2018 ity, saingy nanangana fanariam-potoana raha nandatsaka tao anaty aizina nandritra ny alina manontolon'ny 3 Jolay.

Ity iray ity no iray [2] amin'ireo hanihany maro niely tao amin'ny media sosialy taorian'ny fahatapahan-jiro lehibe indrindra tao anatin'ny 15 taona mihoatra.

Ny zavamisy marina dia tsy nankafy loatra izany Iray Oran'ny Tany izany i Azerbaijan amin'ny maha fanjakana sôvietika taloha velomin'ny famokarana solika ahitana ny haratsian-drivotra indrindra [3] azy eto ambonin'ny tany izany. Ny fahamaizinana nanerana ny firenena dia vokatry ny fipoahana lehibe tao amin'ny tobim-pamokarana herinjiro lehibe avy amin'ny rano iray.

Rehefa nisavovona tao amin'ny media sosialy ny fitarainana, dia namoaka fanambaràna [4] miampanga ny hafanana ny biraon'ny Fiadidian'ny Filoham-Pirenena. Ny fampiasana tafahoatra ny fandrindran-kafanan-drivotra ao anatin'ny fitomboan-kafanàna tsy mbola niainan'ny firenena tao anatin'ny 120 taona — nahatratra 43 degre Celsius ny maripana — no anton'ny loza, hoy ny nolazain'ny birao. Niantso fitoniana ny minisiteran'ny vonjy taitra tao amin'ny fanambaràna [5] iray hafa. Na dia tafaverina aza ny jiro tamin'ny tolakandro, nampijanona tanteraka ny metrô tao an-drenivohitra Baku ny fahatapahan-jiro faharoa.

Tamin'ny taona 2002 no niainan'ny firenena iray manontolo izao fahatapahan-jiro nanerana ny firenena izany, izay vokatry ny loza avy tao amin'ny tobim-pamokaran-jiro efa voalaza teo ambony io ihany. Naneho hevitra [6] i Ilham Saban, manampahaizana manokana momba ny angovo, tamin'ny 3 jolay fa tsy mbola noraisina ny lesona avy tamin'izany fahatapahana izany. Nitaraina [7] tao amin'ny Facebook i Turgut Gambar, mpanorina ny hetsika sivika NIDA fa tsy hiankina amin'ny tobim-pamokarana herinjiro tokana ireo “firenena nôrmaly”. Nanoratra [8] tao amin'izany sehatra izany ihany koa i Altay Goyushov, mpampianatra ambony Azerbaijani:

Have you heard of a country where lights are out, everywhere at the same time? Hear it now. There is no other comparison.

Efa nandre firenena iray miara-maty amin'ny fotoana iray ny jirony rehetra ve ianao? Henoy izany ankehitriny. Tsy misy ny fampitahana hafa.

Ahitana resaka ambadika politika kokoa ireo hanihany sasany nivoaka nandritra ny #Azerbaijanblackout [fahatapahan-jiron'i Azerbaijan]. Ao anatin'ilay fiteny mahazatra fandre hoe “vonoy ny jiro rehefa mivoaka ianao”, nanao fihevitra [9] toy izao i Hebib Muntenzir avy ao amin'ny sehatra mahaleotena Meydan TV:

I think President Ilham Aliyev left the country, and just before he left, he ordered to switch off the circuit breaker.

Mihevitra aho fa nandao ny firenena i Ilham Aliyev, ary talohakelin'ny nandehanany, nanome baiko izy ny hanidy ny fanapihan-jiro.

Tsy mahazaka ny fitsapan'ny fikorontanan'ny toetrandro ny rafitr'angovon'ny firenena sôvietika taloha

Tamin'ny tsikaritra no nahitana fa tapaka [10] niaraka tamin'ny fahatapahan-jiro ireo tranonkalan'ny governemanta, fotoana nety nahatsiarovana ny fahasarotana zakain'ny voafonja manerana ny firenena ihany koa izao fahatapahan-jiro izao. Shura Ibrahim, renin'i Giyas Ibrahim, lehilahy iray nigadra noho ny tsikera nataony ka fariparitana ho fanagadrana misy ambadika politika no nahazo azy, namariparitra toe-draharaha misy itovitovizana [11] amin'ny krizy mahaolombelona ao amin'ny fonja anagadrana an'i Ibrahim tao amin'ny antsafa nataony tao amin'ny RFE/RL amin'ny fiteny Azeri:

As soon as he got on the phone, all he could talk about was the heat inside the jail. He told me that nothing was working, the ventilation system was down, fridges were out of order, there was no water.

Vantany vao re tao amin'ny telefônina izy dia ny hafanana ao amin'ny fonja no hany voalazany. Nilaza tamiko izy fa tsy misy na inona na inona mandeha ao, simba ny rafitra fampiodinan-drivotra, tsy mandeha ny vata fampangatsiahana, tsy misy ny rano.

Mbola tsy vita ny kajikajin'ny fahasimbàna nateraky ny fahatapahana faobe. Na izany aza dia mbola tsy misy fiovana ny fototry ny firodanana — fiankinan-doha tanteraka amin'ny toby iray efa mizaka vesatra tafahoatra — mahakely ny fanantenana fa ho voasoroka ny firodanana tahaka izay nihatra raha miakatra indray ny hafanana.

Any amin'ny faritra tao amin'ny Firaisambe Sôvietika taloha, hatsiaka diso tafahoatra, fa tsy hafanana diso tafahoatra no nampisahotaka ny mponina eo ho eo amin'ny iray tapitrisa tao an-drenivohitr'i Kyrgyzstan tao Bishkek.

Torana ny toby fanafanan-kafanana tao rehefa nidina hatrany amin'ny 27 degre Celsius ambanin'ny zerô hatsiaka ka niteraka tsy fahafaliana faobe tamin'ny volana janoary rehefa voatery natory tao anatin'ny bodofotsy misavovona tao an'efitrano mangatsiaka sady mando ny mponina.

Efa voatsinjo fa narahina fiampangana kolikoly sy raharahan-keloka bevava avolenta nahafahan'ny firenena nahita [12] ny fampidirana am-ponja ny praiminisitry ny firenena sy ny ben'ny tanànan'i Bishek teo aloha mandritra ny fotoana maharitra ny tsy fisian-jiro.