Ny Tetikasa Reframed Stories [1] dia mangataka amin'ny olona mba hamaly ireo lohahevitra manjaka amin'ny fitantaram-baovao miresaka ny vondrom-piarahamonina misy azy. Ireny tantara ireny dia eritreritry ny olona izay matetika isoloan'ny hafa tena ao amin'ny media. Noforonina ny zavon-teny amin'ny fampiasana ny sehatra Media Cloud [2], fitaovana fanadihadiana tahiry izay manadihady ny angona media amin'ny fotoana iray manokana, ahafahan'ny mpandray anjara mandinika sy mifanakalo hevitra ny santatry ny fijery amin'izay anehoana azy ireo ao amin'ny fampitam-baovao. Mitandrina tsara ny tetikasa mba tsy hanao fehinkevitra maimaika momba ny lahatahiry, fa io no fiaingana miteraka sehatra hifanakalozan-kevitra amin'izay azon-dry zareo atao hamolavolana ny fampitam-baovaon-dry zareo manokana amin'ny alàlan'ny media nomerika.
Mpikambana ao amin'ny fikambanana El Churo [3] any Quito, Ekoadaoro i Jorge Cano. Ity manaraka ity dia dika an-tsoratra tamin'ny lahatsary momba ny fanadihadiana nataon'i Jorge amin'ny zavon-teny manondro ny voambolana “minería” (fitrandrahana) ao amin'ny tontolo Ekoadaoreana noho ny fanoherana ny tetikasa fitrandrahana harena an-kibon'ny tany marobe miteraka olana ara-tontolo iainana.
Ireo teny mibahan-toerana avy amin'ny lahatsoratra miisa 1.718 izay navoaka teo anelanelan'ny volana Janoary 2017 sy Aprily 2018 milaza ny hoe “minería” (fitrandrahana) ao anatin'ny angona Media Cloud amin'ny seha-pampitam-baovao 2 amin'ny teny Espaniola ao Ekoadaoro. (jereo ny sary lehibe kokoa [4])
Inona ny zavon-teny nahasarika anao indrindra?
En estos ejercicios, escogí la palabra “minería” para ubicarla en esta búsqueda digital, en esta nube de palabras. Nos sorprendió bastante el que se relacionen varias palabras, sobre todo con el tema de desarrollo, empresas, con el tema económico. Creemos que hay como una versión bastante desde la economía hacia lo minero.
Nisafidy ny teny hoe “fitrandrahana” aho amin'ity fampiasana ity mba hifantohana amin'ity fikarohana nomerika momba ity zavon-teny ity. Tena gaga izahay raha nahita fa mifandray amin'ny teny maromaro ny fitrandrahana, indrindra amin'ny lohahevitra momba ny fampandrosoana, orinasa, toekarena. Mino izahay fa misy voatra matanjaka izay mahita ny toekarena mifandraika amin'ny fitrandrahana.
Araka ny zavon-teny, ahoana ny fomba nanehoana ny “fitrandrahana” ao amin'ny fampitam-baovao?
En la nube están varias palabras frente al tema de minería: desarrollo, consulta, está el tema de economía, empresas, plusvalía, oro, metales. Está también el tema de política, es un tema que se relaciona bastante con todas las palabras con eso, con política también, con inversión, muy poco palabras relacionadas a contaminación, ambiente, eso no hay. Hay quizá una palabra general: ambiente, pero no existe “ríos”, no existe “agua”, no hay algunas palabras de las que las organizaciones sociales usan para relacionar una agenda en contra de la explotación, de la minería.
Ato amin'ity zavon-teny ity, misy teny maromaro mifandraika amin'ny fitrandrahana: fampandrosoana, fifampidinihana, toekarena, orinasa, tombotsoa lehibe, volamena, metaly. Misy ihany koa ny lohahevitry ny politika, lohahevitra iray mifandraika amin'ireo teny rehetra ireo, toy ny fampiasam-bola. Misy teny vitsy mifandraika amin'ny fandotoana, ny tontolo iainana. Tsy hita ireo teny ireo. Mety misy ny teny iray iraisana: ny tontolo iainana, saingy tsy hita ny [teny] “renirano”, tsy hita ny [teny] hoe “rano”, tsy ao ny sasany amin'ireo teny izay ampiasain'ny fikambanana ara-tsosialy mba hitaterana ny tetika anoherana ny fanambakana sy ny fitrandrahana harena an-kibon'ny tany.
Inona avy ireo teny tokony hananan'ny zavon-teny hoe ‘fitrandrahana'?
Quisiera que se visibilicen más palabras relacionadas a qué ocasiona la minería. No hay contaminación, no hay los elementos que se utilizan para la explotación minera: cianuro, metales. Lo que sí sale es la palabra “pueblos” e “indígenas”. En Ecuador, vivimos una consulta popular sobre el tema de la explotación de minería en áreas que son mucho más sensibles cercanas zonas urbanas y también zonas como parques protegidos, áreas protegidas. Sin embargo, no salen estas palabras. Por ejemplo, no sale el tema de lo urbano, no sale el tema de áreas protegidas, si bien sale como áreas, no sale como algo más específico.
Tiako ny zavon-teny hampiditra teny maro mifandraika amin'ny vokatry ny fitrandrahana. Tsy hita ny teny hoe “fandotoana”, ny fitaovana izay ampiasaina amin'ny fitrandrahana harena ankibon'ny tany ihany koa dia tsy voatanisa : vokatra simika, metaly. Ny hita dia ny teny hoe “vondrom-piarahamonina” sy “indizeny”. Ao Ekoadaoro, nisy ny fitsapa-kevi-bahoaka momba ny fitrandrahana tany amin'ireo faritra tena saropady. akaikin'ny toerana an-tanàndehibe, ary koa tany amin'ny faritra toy ny valan-javaboary voaaro. Na izany aza, tsy miseho ireo teny ireo (ao amin'ny zavon-teny). Ohatra, tsy misy ny lohahevitra mifandraika amin'ny faritra an-drenivohitra sy ny faritra voaaro , misy ny fanononana faritra, saingy tsy toy ny lohahevitra manokana.
Ao anatin'ny andiany Rising Frames izay nokarakaraina niaraka tamin'ny fiaraha-miasa akaiky tamin'ny fikambanana El Churo [5] any Quito, Ekoadaoro ny lahatsoratra. Nikarakara atrikasa ry zareo tamin'ny 21 aprily 2018 ary namory solontena avy amin'ny fikambanana sy vondrona samihafa mba handinihana ny fomba hanehoana azy ireo na ny olana izay atrehany ao amin'ny angona media Ekoadaoreana sy ny famoronana tantara ho setrin'izany.